4. milenijum pne.
U 4. milenijumu pne. dogodile su se važne promjene u ljudskoj kulturi. Tada je počelo brončano doba, kao i korištenje pisma. Ustanovljeni su, a potom procvali gradovi-države u Sumeru te kraljevstvo u Egiptu. Poljoprivreda se rasprostrla širom Eurazije. Stanovništvo svijeta se kroz milenijum udvostručilo, od otprilike 7 do 14 miliona ljudi.
Stanovništvo zapadne Eurazije prvo raste 4000 - 3600 pne. a zatim brzo opada 3450 - 3000 pne (Neolithic decline). Kao faktor u Skandinaviji je predložena kuga.[1]
- Sumerski grad Ur u Mezopotamiji (40. vijek pne.); Sumerska hegemonija u Mezopotamiji, s otkrićem pisma, matematike temeljene na broju 60, astronomije i astrologije, građanskog prava, kompleksne hidrologije, jedrilica, kotača i grnčarskog kotača, 4000 – 2000. pne..
- c. 3900. pne. - Prvi farmeri stižu u Skandinaviju; raniji lovci, sakupljači i ribari uglavnom nestaju u nekoliko generacija (poslije nešto više od 1000 godina i ovi farmeri će biti zbrisani od strane stočara povezanih sa Jamna kulturom).[2]
- epoha modernog židovskog kalendara otpočela 7. 10. 3761. pne..
- židovska kronologija navodi da je svijet stvoren 25.9. ili 29.3. 3760. pne..
- U Kolumbiji se oko 3600. pne. napravljena umjetnička djela u u Chiribiqueteu (Caqueta).
- Prva, druga i četvrta dinastija u Kišu (Mezopotamija).
- Ötzi Ledeni čovjek umiru u blizini današnje austrijsko-italijanske granice cca. 3300. pne., da bi ga godine 1991. otkrili u ledenjaku Ötztalskih Alpa. Vjeruje se da je uzrok smrti bilo ubojstvo.
- Neolitski stanovnici Irske grade 250.000 tona tešku opservatoriju Newgrange cca. 3200. pne..
- Neolitsko naselje sagrađeno kod Skara Braea na Orkneyskim Otocima, Škotska.
- 3000. pne. – Menes ujedinjuje Gornji i Donji Egipat, i gradi novu prijestolnicu u Memfisu.
- 3000. pne. – Proto-Indo-Iranci se dijele na iranske narode (koji putuju na zapad od Indije) i Indoarijece.[3]
- 3000. pne. – Prema nekim pretpostavkama u ovo doba je napisana Rig Veda.[4]
- Otkriće srebra.
- Počeci iberske civilizacije, s time da dolazak ljudi na poluotok datira do oko 4000. pne.
- Oko 3000. pne. - Prva grnčarija u Kolumbiji kod Puerto Hormiga (Magdalena), se smatra jednim od prvih primjera grnčarije u Novom svijetu. Prvo naselje kod Puerto Badela (Departman Bolivar).
Prema studijama glaciologa Lonnieja Thompsona (profesora na Državnog univerziteta Ohioa i istraživača u Byrdovom polarnom istraživačkom centru) [1] Arhivirano 2008-01-15 na Wayback Machine-u niz dokaza upućuje da je prije 5200 godina došlo do globalnih klimatskih promjena:
- Klima se naglo promijenila uz drastične posljedice.
- Biljke zakopane u Ledenoj kapi Quelccaya u peruanskim Andama ukazuju da se klima promijenila tako naglo da je led zarobio i do danas sačuvao biljke.
- Čovjek zarobljen u alpskom ledenjaku (“Oetzi”) je ostao zamrznut do otkrića 1991.
- Godovi drveća u Irskoj i Engleskoj ukazuju da je to bio njihov najsuši period.
- Ledena jezgra, odnosno omjer dva izotopa kisika s ledenih polja na vrhu afričkog Kilimanjara, koji jasno ukazuje kakva je bila temperatura za vrijeme padanja snijega.
- Velike promjene u biljnom polenu otkrivenom na dnu jezera u Južnoj Americi.
- Najniže razine metana otkrivene iz ledenih polja u Grenlandu i Antarktici.
- Početak dezertifikacije Sahare (35. vijek pne.). Sahara se od naseljenog područja pretvara u golu i suhu pustinju.
- Mezopotamija
- Neolitska Evropa i Zapadna Eurazija
- Kreta: Početak minojske civilizacije.
- Kultura Yamna (“Kurganska kultura”), naslijeđuje kulturu Srednjeg Stoga te predstavlja početak Proto-Indoevropljana prema kurganskoj hipotezi
- Majkopska kultura na Kavkazu, suvremenik kurganske kulture, je mogući prvi proizvođač bronze odnosno začetnik brončanog doba.
- Kultura Vinča
- Indijski podkontinent
- Mehrgarh III–VI
- Afrika
- Ötzi Ledeni čovjek živio cca. 3300. pne..
- Predinastički faraoni, Tiu, Thesh, Hsekiu, Wazner
- Rani dinastički faraoni, Ro, Serket, Narmer
- Započinje vjerovanje da državni poglavari predstavljaju zemaljske bogove.
- Sumeri počinju urbanizaciju Mezopotamije .
- Prvi gradovi u Egiptu (35. vijek pne.).
- Prvo pismo u gradovima Uruk i Susa (klinasto pismo). Hijeroglifi u Egiptu.
- Kurganska kultura u današnjoj Rusiji i Ukrajini pripitomljava konje.
- Grnčarski kotač se koristi na Bliskom Istoku.
- Jedra se koriste na Nilu.
- U Engleskoj sagrađen Sweet Track, prva umjetna cesta na svijetu.
- Sistemi za odvodnjavanje i kanalizaciju u Indiji
- Brane, kanali i kamene skulpture se prave u Sumeru uz pomoć strme ravni i poluge.
- Bakar se koristi za proizvodnju oruđa i oružja.
- Bronca se koristi, pogotovo od Majkopske kulture.
- Mastabe, prethodnice egipatskih piramida
- najranija faza stonehengeoskog spomenika (kružno kamenje i jarci) datira oko 3100. pne.
- Razvija se Céide Fields u Irska, po nekim izvorima najstariji sistem polja na svijetu.
- Kalendar Maja datira stvaranje Zemlje na 11.8. i 13.8. 3114. pne. (ustanovnivši taj datum kao nulti dan dugog slijeda 13.0.0.0.0).
- Korejska mitologija: Prema Baku Jesangu, proučavatelju Sille države (박제상) i Hwanguk (桓國) su propale oko 3898. pne..
- Prema hindu mitologiji, epoha Kali Yuge se dogodila u ponoć (00:00) 18.2. 3102. pne., u trenutku tradicionalne smrti Krishne.
- 40. vijek pne.
- 39. vijek pne.
- 38. vijek pne.
- 37. vijek pne.
- 36. vijek pne.
- 35. vijek pne.
- 34. vijek pne.
- 33. vijek pne.
- 32. vijek pne.
- 31. vijek pne.
- ↑ The plague may have caused the downfall of the Stone Age farmers. sciencedaily.com July 10, 2024
- ↑ Scandinavia's first farmers slaughtered the hunter-gatherer population, study finds. sciencedaily.com February 8, 2024
- ↑ The Aryan Non-Invasionist Model by Koenraad Elst
- ↑ Demise of the Aryan Invasion Theory by Dr. Dinesh Agarwal
- 3200 BC Climate Change Arhivirano 2008-01-15 na Wayback Machine-u