Željko Ražnatović
| Željko Ražnatović | |
|---|---|
 | |
Karijera
| |
| Služba | 1991 – 1995; Hrvatska i BiH (operativni komandant dobrovoljačkih trupa) 1998 – 1999 Kosovo (jedino kao inspektor). |
| Čin | vođa Srpske dobrovoljačke garde (neslužbena paravojna formacija). |
| Važnije bitke | Rat u Hrvatskoj, Rat u Bosni i Hercegovini, NATO bombardovanje SR Jugoslavije. |
Željko Ražnatović, poznatiji po nadimku Arkan (Brežice, 17. april 1952 - Beograd, 15. januar 2000) bio je srpski komadant, ratni političar, najpoznatiji po tome što je za vrijeme jugoslavenskih ratova komandirao paravojnom formacijom Srpska dobrovoljačka garda.
Zbog zločina koji se pripisuju toj formaciji, Arkan je postao jednim od najpoznatijih optuženika Haškog suda, ali je prije eventualnog izručenja ili početka suđenja ubijen u nikada razjašnjenim okolnostima.
Željko Ražnatović je rođen 1952. godine u Brežicama u Sloveniji, gdje je njegov otac Veljko Ražnatović, bio stacioniran kao oficir Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva.[1] I otac, i majka Stefanija Josifović, su za vrijeme drugog svjetskog rata bili partizani, a Stefanija je bila aktivistica KPJ. Arkan je živio sa majkom i tri sestre. Roditelji su mu se razveli dok je bio mladić.[1] Otac ga je često tukao u mladosti. Tada je često bježao od kuće i činio različite delikventske prijestupe, a nerijetko je završavao po popravnim domovima. Postao je sitni kriminalac u tinejdžerskim godinama, prije nego što je kasnije činio ozbiljnije prijestupe.
U Beogradu je džepario po ulici i obijao kioske, pa ga je otac poslao osmi razred završiti u Domu za maloljetne prijestupnike u Novom Sadu. Govorio je tada kako bi želio postati zrakoplovac, ali su ga upisali u Pomorsku školu u Kotoru. Međutim, kao slijepi putnik ukrcao se na neki brod i stigao u Trst. Sa četvoricom vršnjaka, taksijem je išao s kraja na kraj socijalističke Jugoslavije i usavršio obijanje blagajna, krađu nakita i umjetničkih slika, koje je kasnije prodavao. Njegova skupina je na djelu uhvaćena u Zagrebu. Proveo je tri godine maloljetničkog zatvora u Valjevu i šest mjeseci u Požarevcu.
Godine 1972., ilegalno je emigrirao na Zapad; postoje indicije koje govore da je taj "bijeg" zapravo namješten od jugoslavenske savezne Službe državne bezbjednosti.[1] U inozemstvu je sreo veliki broj jugoslavenskih kriminalaca koji su kasnije ubijeni. Uzeo je nadimak "Arkan" po strip junaku. Ubrzo je u nizu evropskih zemalja - Belgiji, Nizozemskoj, Švedskoj, Njemačkoj, Austriji, Švicarskoj i Italiji - stekao reputaciju opasnog kriminalca, te postao predmetom brojnih optužnica za razna teška krivična djela kao što su ubojstva i oružane pljačke. Zatvoren je u Belgiji 1974., odakle je pobjegao 1977.. Ponovo je uhapšen u Nizozemskoj 1979., a ponovo je pobjegao 1981. Bio je ranjen u sukobu sa policijom. Prošao je kroz desetke europskih zatvora, uključujući i onaj u Scheveningenu. Bio je na Interpolovoj listi 10 najtraženijih zločinaca.
Dok je bio mlad, često ga je izvlačio Stane Dolanc, slovenski političar koji se, prema nekim izvorima bio prijatelj Veljka Ražnatovića. Dolanc je bio šef jugoslavenske tajne policije i bliski suradnik Tita. Prema nekim izvorima, Arkan je još od 1973. godine radio kao doušnik savezne tajne policije, ali i njen operativac.[2] Posao mu je bio da vrši atentate nad teroristima, političkim emigrantima i protivnicima tadašnjeg anti jugoslavenskog režima.[3]
Zbog posla kojim se bavio u Evropi Arkan je brzo naučio glavne europske jezike. Tečno je govorio engleski, francuski i talijanski, a poznavao je njemački, švedski i nizozemski, kao i albanski i bugarski.
Godine 1983. se vratio u Jugoslaviju, gdje je nastavio sa kriminalnom karijerom, baveći se raznim ilegalnim poslovima. U novembru 1983. godine su dva milicajca upala u njegovu kuću s namjerom da ga zbog toga uhapse. Uspio ih je raniti iz pištolja, a zbog čega je pritvoren. Međutim, dva dana poslije toga, zahvaljujući intervenciji Stana Dolanca, pušten je iz pritvora.
Uoči raspada SFRJ se pojavio u javnosti kao vođa "Delija", navijača "Crvene zvezde". Tokom utakmice Dinamo - Crvena Zvezda u Zagrebu, 13 maja 1990, predvodio je huligane koji su demolirali hrvatsku prestonicu i zapalili stadion Maksimir.[4][5] Arkan je ubrzo od vođe navijača postao vođa paravojne formacije.
11.10. 1990. Arkan je osnovao paravojnu formaciju „Srpska dobrovoljačka garda“ (SDG), poznatu i po imenu "Arkanovi tigrovi", uglavnom regrutujući zvezdine navijače „Delije” i kriminalce. Veruje se da je u tome imao pomoć službe državne bezbednosti.[6] Po njegovoj tvrdnji, gardu je osnovao u manastiru Pokajnica. Arkan je nakon toga otišao u Knin, gdje se sastao s vođama tamošnje srpske pobune.
29.11. 1990. godine je njegovo terensko vozilo u okolici Dvora na Uni zaustavila hrvatska policijska patrola. S njim su u vozilu Dušan Carić iz Dvora na Uni te Dušan Bandić i Zoran Stevanović iz Beograda. Prilikom pretresa je policija u vozilu pronašla više pištolja i ručnih bomba kao i automate Heckler und Koch.[1] Grupa je uhapšena i izvedena pred istražnog suca u Sisku gdje su saslušani. U medijima su se tada pojavile špekulacije kako je Arkan bio na zadatku čiji je cilj bila otmica ili likvidacija Josipa Boljkovca, hrvatskog ministra unutarnjih poslova. Slučaj je preuzelo zagrebačko sudstvo; Arkanova grupa je optuženba za pripremanje oružane pobune s ciljem rušenja ustavnog poretka Republike Hrvatske. Sudski proces je završio tako što je Arkan, u nikada razjašnjenim okolnostima, pušten iz pritvora u proljeće 1991. godine. Po Arkana je tada u Zagreb došao privatni avion, a u Beogradu je dočekan kao heroj.[1] Motivi njegovog puštanja su čest predmet raznih teorija zavjere, a sam Boljkovac tvrdi kako je Arkan svoju slobodu kupio mitom od milion DM.[1]
Ubrzo nakon puštanja, Arkan se sa svojom jedinicom prvi put pojavio na ratištu u Tenji pored Osijeka u junu 1991. SDG je potom djelovala diljem Hrvatske, uglavnom po Lici, Baniji, Kordunu i Dalmaciji, čineći brojna razbojstva i pljaččke. Stacioniran u Erdutu sa svojom jedinicom izvršio je ubistva većeg broja mještana civila u Dalju, Aljmašu i Erdutu, hrvatske i mađarske nacionalnosti. Ista je jedinica također nasilno mobilizirala veliki broj Srba zbog rata izbjeglih u Srbiju te slala u njihovu bazu u Erdutu. Kao dio programa "obuke" njegove postrojbe je bilo i ubijanje hrvatskih civila na okupiranom području, na način da bi hrvatski civil bio doveden u kamp za obuku, gdje bi ga pripadnici Arkanove garde smaknuli.
Paravojne jedinice su odgovorne za neke od najbrutalnijih aspekata «etničkog čišćenja». Dve jedinice koje su odigrale glavnu ulogu u kampanji «etničkog čišćenja» u BiH, «Četnici» povezani sa Vojislavom Šešeljem i «Tigrovi» povezani sa Željkom Raznatovićem (Arkanom), su takođe bile aktivne u Republici Srbiji ... Arkanovi «Tigrovi» su izvodili vojne vežbe navodno osmišljene da zaplaše albanske stanovnike Kosova.[7]
– Izveštaj Ujedinjenih Nacija
Željko Ražnatović Arkan je tokom jula 1991. godine neko vreme boravio kod mitropolita Amfilohija Radovića u cetinjskom manastiru. On je sa svojom "gardom" pušten da uđe u manastir pod punim naoružanjem i njegova paravojne jedinice su neke vreme služile kao "obezbeđenje" Cetinjskog manastira.[8][9][10] Arkan je sa Cetinja otišao na dubrovačko ratište. Po povratku sa dubrovačkog ratišta, početkom 1992. godine, Amfilohije je ponovo ugostio Arkana.[8][11] Željko Ražnatović Arkan je tada iz Cetinjskog manastira poručio Crnogorcima: "I Skadar će biti naš".[11]
31. marta 1992. godine paravojne snage pod rukovodstvom Arkana i po naređenju Jovice Stanišića prelaza srbijansko-bosanskohercegovačku granicu i napadaju grad Bijeljinu, što se često uzima kao početak rata u BiH.[12] Arkanovi "Tigrovi" su razmešteni u više naselja sa značajnim brojem nesrpskog stanovništva, među kojima su Bijeljina i Zvornik. U svim tim mestima je silom ostvarena dominacija Srba, a veliki deo muslimanskog stanovništva ubijen je ili proteran.[13] U tom razdoblju Arkanovcima se priključio i Milorad Ulemek, kasnije osuđen kao organizator ubojstva Zorana Đinđića. Arkanovci će u Bosni i Hercegovini djelovati sve do kraja rata.
Željko Ražnjatović Arkan se često uzima kao paradigmatičan primer bogaćenja putem paravojne formacije.[6] Ražnatović je područje istočne Slavonije pretvorio u svoju paradržavu i bogatio se na krijumčarenju roba koje je nedostajalo u Srbiji zbog UN-ovih sankcija. Njegova je jedinica opljačkala veliki broj hrvatskih domaćinstava, tisuće kubika industrijskog drveta je nelegalno posječeno, a sve do reintegracije hrvatskog Podunavlja u ustavno-pravni poredak Republike Hrvatske, naftno polje "Đeletovci" je bilo pod njegovom kontrolom, odakle je ubirao veliki prihod, bespravno otuđujući hrvatska prirodna bogatstva. Mnogi od pripadnika paravojnih jedinica u Hrvatskoj i Bosni, kasnije su postali uspešni poslovni ljudi u Srbiji.[6]
Arkan je u to vreme postao jednim od simbola srpskih ratnih zločina, kao u bošnjačkoj i hrvatskoj, tako i u zapadnoj javnosti. Istovremeno su ga srpski mediji slavili kao junaka. Sam Arkan je to nastojao koristiti kako bi započeo i kratku političku karijeru. Na parlamentarnim izborima 1992. godine se kao nezavisni kandidat izabran u Narodnu skupštinu Srbije. Od svojih istomišljenika je godine 1993. formirao Stranku srpskog jedinstva s kojom je imao nešto uspjeha, prvenstveno zahvaljujući glasovima Srba sa Kosova, gdje je tamošnje većinsko albansko stanovništvo bojkotiralo izbore.
Vrhunac slave je imao u februaru 1995. godine kada se oženio za poznatu turbo folk pjevačicu Svetlanu Veličković - Cecu, a raskošno vjenčanje, prilikom koga je nosio uniformu srpskog oficira iz prvog svjetskog rata, predstavljalo jedan od najrazvikanijih medijskih događaja tadašnje Srbije.
Oko 15. septembra 1995, na poziv lokalnog srpskog rukovodstva, Arkanovi "Tigrovi" su ušli na područje Sanskog Mosta (Bosna i Hercegovina) sa ciljem da zadrže napredovanje Armije BiH. Arkan se smestio u kancelariji direktora hotela i sa tog mesta je upravljao aktivnostima pripadnika svoje paravojne jedinice koji su svuda postavili kontrolne punktove i počeli silom regrutovati Srbe za borbu protiv Armije BiH.[13] Vojnici pod njegovom komandom su sistematski patrolirali gradom i zatvarali, tukli, silovali i pogubljivali lica nesrpske nacionalnosti.[13]
Nakon Dejtonskog sporazuma i okončanja rata u BiH, vodio je tada nižerazredni FK Obilić do titule prvaka SR Jugoslavije 1998. Postoje indicije da se od 1996. godine počeo distancirati od Miloševićevog režima, a time se tumači i to da su njegovi Tigrovi služili kao osiguranje izbornih skupova crnogorske Demokratske partije socijalista nedugo nakon što se njen vođa Milo Đukanović 1997. razišao s Miloševićem.
Sa početkom NATO intervencije u Jugoslaviji, Arkanovi "tigrovi" se ponovo aktiviraju na Kosovu, a njihova zlodela beleže razni izveštaji iz kosovskog rata.[14][15] Glavni tužilac Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju Luiz Arbur je 31. marta 1999 obelodanila optužnicu protiv Arkana, napisanu septembra 1997. Optužnica ga tereti za ubistva, hotimično nanošenje velikih patnji, silovanja i druga nehumana dela po Bosni i Hrvatskoj. Početkom sledeće godine ubijen je pod nerazjašnjenim okolnostima.[13] Njegovo ime se takođe nalazi i u Miloševićevoj optužnici, objavljenoj gotovo istovremeno, gde se navodi kao jedan od saučesnika udruženog zločinačkog poduhvata.[16]
Željko Ražnatović je ubijen u Hotelu Interkontinental u Beogradu 2000. godine. Mnogi smatraju da je njegovo ubistvo politički motivisano, navodno jer je pregovarao sa Haškim tribunalom o dokazima protiv Miloševića u zamenu za oslobađanje od optužnice.[17]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Moljac”. Arhivirano iz originala na datum 2013-07-24. Pristupljeno 2010-05-03.
- ↑ Serbs Attack Muslim Slavs and Croats in Bosnia
- ↑ Stane Dolanc : “Arkan vredniji od cele sluzbe“
- ↑ „Day When Maksimir Stadium Went up in Flames”. Arhivirano iz originala na datum 2014-03-01. Pristupljeno 2010-05-06.
- ↑ Football Is War, by Andrej Krickovic
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Od ratnih heroja do poslijeratnih antijunaka
- ↑ „The policy of ethnic cleansing (Final report of the United Nations Commission of Experts)”. Arhivirano iz originala na datum 2012-05-04. Pristupljeno 2010-05-03.
- ↑ 8,0 8,1 Zvijer iz bezdana
- ↑ „Kozaci ne obezbeđuju manastir”. Arhivirano iz originala na datum 2010-02-03. Pristupljeno 2010-05-04.
- ↑ Gospodari nekulture[mrtav link]
- ↑ 11,0 11,1 „Šerbo Rastoder, RELIGIJA I POLITIKA 1991-1999.”. Arhivirano iz originala na datum 2011-09-27. Pristupljeno 2010-05-04.
- ↑ REFERENDUM - ULOGA TZV. JNA I AGRESIJA NA BiH...
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 „Optužnica protiv Ražnatovića”. Arhivirano iz originala na datum 2008-06-28. Pristupljeno 2008-06-28.
- ↑ Kosovo: kako viđeno, tako rečeno Arhivirano 2010-11-14 na Wayback Machine-u (Izveštaj OEBS-a)
- ↑ Po naređenju: ratni zločini na Kosovu (Izveštaj Human Right Watch-a)
- ↑ Optužnica protiv Miloševića
- ↑ „Smrt kriminalca ili smrt svedoka?”. Arhivirano iz originala na datum 2008-06-07. Pristupljeno 2010-05-03.
- Jovica Stanišić - zapovjednik svih srpskih paravojnih formacija
- Srpska dobrovoljačka garda
- Udruženi zločinački poduhvat
