Almoravidi
| |||||||||||||||||||||||
Almoravidi ili Murabiti (berberski: Imrabden, arapski المرابطون - Al-Murabitun) su bili berberska dinastija iz Maroka koja je osnovala svoj imperij u 11. vijeku koji se protezao preko zapadnog Magreba do Andaluzije. Njihova prijestolnica bio je Marakeš, grad koji su osnovali - 1062. Dinastija je nastala među nomadskim saharskim berberskim plemenima Lamtuna i Gudala, koja su živjela na teritoriju južnog Maroka i Senegala, između rijeka Niger i Senegal.[1]
Almoravidi su bili presudna snaga maurske invazije na Andaluziju, koja je omogućila pobjedu nad snagama kršćanske koalicije Kastilje i Aragona u Bitci kod Sagrajasa. Nakon tog su kratkotrajno vladali nad imperijem koji se protezao 3 000 km od sjevera do juga. Vladavinu Almoravida dokrajčila je pobuna plemena Masmuda, koju je pokrenuo Abu Muhamed ibn Tumart. Njihovog posljednjeg vladara Isaka ibn Alija ubili su u Marakešu u aprilu 1147. Almohadi koji su postali vladajuća dinastija u Magrebu i Andaluziji. [1]
Termin Almoravid dolazi od arapskog al-Murabitun (المرابطون) a to je plural od al-Murabit a to doslovno znači onaj koji se veže, ali to figurativno znači onaj koji je spreman za borbu kod utvrde (od glagola raabat / ربرابط vezati, utaboriti. [2]
Kad su Almoravidi započeli svoj uspon na vlast, Maroko je bio podjeljen na niz malih emirata (uglavnom na sjeveru zemlje) kojim su vladali članovi dinastije Idrisida. Po francuskom historičaru Bernardu Luganu i ostalim ekspertima za historiju tog dijela svijeta, područje oko Marakeša postalo je kao raskrsnica, tgovačkih puteva preko Sahare i Sahela do Gvinejskog zaljeva - centar moći u tom vremenu, zbog tog su se sva plemena u široj okolici borila da ovladaju tim krajem.
Nukleus Almoravida i njihova vjersko - ratničkog pokreta bilo je pleme Lamtuna, koji su se tad prostirali na jugu Sahare pored gornjeg toka rijeke Senegal. Oni su obratili na islam tek u 9. vijeku, jedan od njihovih lidera - Jahja ibn Ibrahim, otišao je na hadž u Meku 1040. Pri povratku se zadržao u medresi u Kairuanu u Tunisu, koji je bio prvi arapsko-islamski grad u Sjevernoj Africi da se više upozna sa islamom. Vjerski učitelji te medrese, bili su zainteresirani za daljnje širenje islama na zapad, zato su dali kao pomoć jednog misionara Abdulaha ibn Jasina, ortodoksnog pripadnika malikijskog mezheba (jedna od sunitskih škola), koji je već ranije bezuspješno pokušao djelovati u njegovu plemenu. [3]
Almoravidi su počeli širiti svoj uticaj na okolna saharska berberska plemena od 1053., kombinacijom sile i širenjem islama. Nakon pobjede nad berberskim plemenom Sanhadža oni su brzo preuzeli kontrolu nad svim saharskim trgovačkim putevima, zauzevši oazu Sidžilmasa na sjeveru 1054, i oazu Aoudaghost na jugu 1055. [3] Pritom je njihov lider - Jahja ibn Ibrahim, pao u bitci u 1057. [3] ali se njegov sudrug, vjerski lider Abdulah ibn Jasin, koji je imao veliki utjicaj, brzo se snašao i imenovao njegova brata Abu Bakra ibn Umara, kao novog vođu - Almoravida, tako da ta smrt nije imala nikakav uticaj na njihovo daljnje napredovanje. Vrlo brzo proširili su svoju moć izvan pustinje, i pokorili plemena iz Masiva Atlas. Tad su se sukobili sa plemenom Barguta (jednog ogranka plemena Masmuda iz centralnog Maroka), koji su slijedili svoju heretičku verziju islama koju ju osnovao Salih ibn Tarif, tri vijeka ranije. Barguti su pružili snažan otpor, tako da je i Abdulah ibn Jasin poginuo u borbi sa njima 1059. To nije spriječilo novog vođu Abu Bakr ibn Umara da ih porazi, a udovicu ubijenog vođe Zejnabu uzme sebi za ženu.
Abu Bakr ibn Umar, napravio je novu podjelu vlasti 1061. i postavio svog bratića Jusuf ibn Tašfina, za svog zamjenika (podkralja). Sebi je ostavio zadatak nadgledanja reda i gušenja pobuna po pustinji, ali kad se vratio na sjever shvatio je da se njegov bratić previše osilio da bi ga mogao smjeniti. Ibn Umar vratio se svom poslu, nadgledanju pustinje, ali je ubrzo poginuo u novembru 1087., u borbi protiv paganskih plemena u Sudanu.[4]
Jusuf ibn Tašfin je u međuvremenu osvojio teritorije na sjeverozapadu; - današnji Maroko, Zapadnu Saharu i Mauritaniju, te 1062. osnovao je grad Marakeš, - 1080., pokorio je Kraljevstvo Tlemcen (u današnjem Alžiru), i osnovao istoimeni grad - Tlemcen, svoju vlast uspio je proširiti na istok do Orana.
Almoravidi su osvojili Carevinu Gana negdje oko 1075. [5] Prema arapskim predanjima u tome ratu Gana je ekonomski toliko stradala, da se više nije mogla oporaviti, i raspala se u gomilu plemenskih zajednica, od kojih su neke asimilirali Almoravidi, a dio je osnovao Carevinu Mali. Neki historičari ipak misle, da je moć i uticaj Almoravida u Gani rastao vremenom, te da oni nikad nisu Ganu vojnički okupirali, već su svoj uticaj širili ženidbama sa vladarskim porodicama u Gani. [6]
Jusuf ibn Tašfina su 1086. pozvali upomoć vladari islamskih iberijskih kalifata (Al-Andalus) da im pomogne u odbrani od invazije Alfonsa VIII kralja Leona i Kastilje. Iste godine Jusuf ibn Tashfin ušao je u Andaluziju sa svojom vojskom i nanio težak poraz kršćanskoj vojsci u Bitci kod Sagrajasa. Ali nije dugo uživao u svojoj pobjedi, jer su ga prilike u Africi prisilile da se vrati u Magreb.
Jusuf ibn Tašfin se vratio na Iberijski poluotok 1090., ali ovaj put sa namjerom da razvlasti lokalne emire i sam preuzme vlast. Većina stanovnika bila je na njegovoj strani, jer su stari vladari živjeli rastrošno i nametnuli nepodnošljivo visoke poreze. Uz njega je stala i vjerska ulema, među njima i Al-Gazali iz Bagdada i Al-Tartuši iz Egipta, jer su smatrali da su iberijski emiri postali vjerski ravnodušni, i usvojili mnogo loših kršćanskih običaja, zbog tog su izdali fetvu (pravno mišljenje), po kojoj mu daju pravo da svrgne nemoralne vladare. Do 1094. Jusuf ibn Tašfin je uklonio sve iberijske emire, osim onih iz Zaragoze. Osim preuzimanja vlasti Almoravidi nisu uspjeli napraviti neki značajni preokret u odnosu snaga na Iberijskom poluotoku, - uspjeli su proširiti svoju vlast samo do Valencije, i tu bili zaustavljeni. Ali su ipak ujedinili islamske snage i spriječili kršćansku rekonkvistu.
Nakon svih tih događaja, i srdačne prepiske sa bagdadskim kalifom, Jusuf ibn Tašfin je prozvan Amir al-Mu'minin ("zapovjednik pravovjernih"), a 1097. dobio je titulu Amir al Muslimin ("Zapovjednik muslimana"), visoko slavljen umro je 1106. u svojoj 100. godini. To je bio zenit Almoravida jer im se imperij protezao po cijeloj zapadnoj Africi do Alžira, a na Iberijskom poluotoku južno od rijeke Tajo do ušća Ebra, uključujući Baleare.
Tri godine kasnije, njegov nasljednik sin - Ali ibn Jusuf, uspio je zauzeti portugalske gradove Sintru i Santarém. Ponovo je pokušao prodore prema sjeveru 1119. i 1121., međutim se odnos snaga preokrenuo. Uz pomoć Francuza Aragonci su uspjeli vratiti Zaragozu. Alfonso VII. od Kastilje i Leona je 1138. pobijedio Ali ibn Jusufa u Bitci kod Urike, a nakon toga porazio ga je i portugalski kralj Alfonso VI. - 1139., nakon tog su Portugalci 1147. zauzeli Lisabon.
Nakon smrti Ali ibn Jusufa 1143., njegov nasljednik sin Tašfin ibn Ali gubio je bitku za bitkom od Almohada, sve dok nije poginuo 1146. pavši u provaliju, pri pokušaju bijega nakon poraza kod Orana.
Njegovi nasljednici bili su Ibrahim ibn Tašfin i Isak ibn Ali, ali njihova vladavina bila je kratka. Pad Marakeša u ruke Almohada 1147. označio je kraj Dinastije Almoravida, iako su neki dijelovi almoravidske porodice, kao - Beni Gania, i dalje borili na Balearima i Tunisu, da se održe na vlasti.
- General History of Africa, Africa from the Seventh to the Eleventh Century, Ed. M. Elfasi, Ch. 13 I.Hrbek and J.Devisse, The Almoravids, UNESCO, 1988
- ↑ 1,0 1,1 „Almoravides” (francuski). Encyclopædia Universalis. Pristupljeno 16. 10. 2011.
- ↑ P.F. de Moraes Farias, The Almoravids: Some Questions Concerning the Character of the Movement, Bulletin de l’IFAN, series B, 29:3-4 (794-878), 1967
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Shillington, Kevin (2005). History of Africa. 175 5th Avenue, New York, NY, USA: Palgrave Macmillan. ISBN 9780333599570.
- ↑ Institut fondamental d'Afrique noire. Mémoires de l'Institut fondamental d'Afrique noire, Issue 91, Part 2. Published by: IFAN. 1980.
- ↑ Muslim Societies in African History (New approaches to African History) David Robinson
- ↑ Lange, Dierk (1996). "The Almoravid expansion and the downfall of Ghana", Der Islam 73, str. 122-159
- Mouvement Almoravide (fr)
- Almoravides (fr)
