Bidermajer
| Bidermajer Biedermeier | |
|---|---|
 | |
Bidermajer (njemački: Biedermeier[1]) je naziv za umjetnički stil, zapravo za prijelazno razdoblje između neoklasicizma i romantizma, između 1815. i 1848, i to onako kako ga je shvaćala buržuazija, dakle kao stil skromnoga građanskog ambijenta.[2]
Bidermajer se stilski nastavlja na klasicističke forme s kraja 18. vijeka, ali teži manjim dimenzijama, reprezentativnost zamjenjuje intimnošću.[2]
On je bio osobito raširen po Srednjoj Evropi, od Austrijskog Carstva (zajedno sa Sjevernom Italijom) i zemljama pod njegovim uticajem Njemačka i Skandinavija. Stil se rasplamsao nakon Napoleonskih ratova, perioda koji je iscrpio te zemlje, dakle u razdoblju ekonomskog osiromašenja od 1825. do 1835.[1]
Biedermeier je zapravo bio pogrdan naziv, koji su skovali Adolf Kußmaul i Ludwig Eichrodt, negdje između 1855. i 1857. da se izrugaju načinu života zvanom Vormärz, kojim se živilo po Austriji i Njemačkoj, prije 1848. i revolucionarnih zbivanja nakon toga.[3] Oni su to napravili opisujući lik seoskog učitelja Gottlieba Biedermeiera, kao sitnog buržuja zadovoljnog malim konvencionalnim stvarima.
Glavna karakteristika bidermajera bio je slatkasti - gemütlichkeit (dopadljivost) koji je naglašavao komfor porodičnog života i potpunu apolitičnost - odnosno gledanja svojih privatnih poslova. Važan objekt bidermajerskog doma bio je stol za pisanje i pianino kao neizostavni instrument za večernje druženje sa prijateljima - popularne soareje. Upravo su oni obilježili kulturni interes buržuazije, uz povećan interes za knjigom, pisanjem, plesom i poezijom, ali i hobijima. A sve to bilo je i tema bidermajerskog slikarstva, bilo da je žanr ili historijsko uvijek je bilo prožeto sentimentom. Najreprezentativniji slikari bidermajera bili su Franz Kruger, Georg Friedrich Kersting, Julius Oldach, Carl Spitzweg i Ferdinand Georg Waldmüller.[1]
Generalno gledajući bidermajer je kao stil dao vizualni dokaz o sukobu ideja između klasicizma i romantizma, koji se nastavio tokom prve polovice 19. vijeka. Vremenom se bidermajer sve više romantizirao; ravne linije postale su sve zakrivljenije i zmijolike, nekoć jednostavne površine su sve više dekorirane umjetnim materijalima, dotadašnje humane forme - postale su fantastične, a teksture eksperimentalne. Ipak njegov orginalni fokus na lakoću, funkcionalnost i individualnost, ponovno je ušao u modu i oživljen je kao neobidermajer sredinom 1960-ih.[1]
Bidermajer je i termin kojim se opisuje kako način života i mentalitet, tako i umjetnost i kultura u razdoblju između 1815. - 1848. Historičari umjetnosti, ga prvenstveno koriste da opišu dizajn enterijera tog razdoblja.[3]
Važan faktor koji je bitno uticao na razvoj bidermajera bio je osjećaj razočaranja, koji je zavladao nakon političke restauracije apsolutizma 1815. i kasnije povlačenje građana iz političkog i javnog života. Nakon raskošnog baroka i nježnog rokokoa, bidermajer je predstavljao pokušaj bijega u smiren udoban život. To je bilo vrijeme strogog meternihova režima u kom je buržuazija, iako imućna i poštovana, bila isključena iz svih državnih poslova. Kao posljedica toga - lični čisto privatni interes postao je sve važniji. Ljudi bi išli na ples, i na jednodnevne izlete u okolicu gradova, ili posjetili zabavne parkove, teatre, kavane i heurige kako bi pobjegli od svakodnevnice, opterećene socijalnim problemima i vrlo nestabilnom političkom situacijom.[3]
Umjetnost i kultura imali su važnu ulogu za bidermajera, a srednja klasa je aktivno podržavala sve vrste umjetnosti, saloni uticajnih mecena postali su drugi domovi pisaca, kompozitora, slikara i skulptora, kao i drugih predstavnika drugih kulturnog života.[3]
Arhitektura bidermajera nije bila bog zna kako različita od eklekticizma neoklasicizma tog vremena, jedino što ju je karakteriziralo bila je jednostavnost i skromnost. Pa su tako porodične kuće i javni objekti imali jednostavne fasade, široke ulaze, dekorativne vijence i lukove, uz poneke iznimke dekorativnih fasada.[2] U modi su vrtovi uz građanske kuće, parkovi i vrtna arhitektura.[2]
Već je arhitektura s kraja 18. vijeka pripremila teren za ukusnu jednostavnost bidermajerskih objekata, u kom je dom bio najvažniji aspekt te kulture u kom je jednostavan i funkcionalan namještaj igrao veliku ulogu.[3] On je bio jednostavan, dobronamjeran i funkcionalan, jasnih, blago zakrivljenih linija, razmješten po prostorijama dekoriranim tapetama sa cvjetnim ili jednostavnim geometrijskim prugastim motivima. U to vrijeme pojavili su se i prvi komadi masovno proizvedog namještaja od kuhanog drva, koji je razvila braća Thonet.[3]
Bidermajer je kao specifični austrijski stil, ponovno je ušao u modu krajem 19. vijeka, paralelno sa jugendstilom i secesijom i bio cijenjen kod uređenja domova sve do 1918. Njegove ideje oživile su u okviru organizacije Österreichischer Werkbund.
Danas se na bidermajer gleda sa novim očima - kao na zlatno doba porodičnog života i doma kao temeljne vrijednosti.[3]
Najveća karakteristika tog stila i njegov doprinos bio je namještaj, u kom se jasno vidi uticaj predhodnih stilova ampir i directoire ali bez njihove pompoznosti i grotesknosti, jer je bio jednostavan i funkcionalan. Bidermajerski namještaj omekšao je krutost ampir stila i dodao težinu directoira. Dok je Ampir namještaj bio grandiozan i obično građen od tamnih drva, bidermajerski je u tom pogledu bio bliži directoiru, rađen od svjetlih drva i bez metalnih ukrasa. Površine su polirane prirodnim materijalima, sa tamnijim akcentima na pojedinim dijelovima, iako se najčešće inkrustacija vrlo skromno koristila.[1]
Posebna specifičnost bidermajera po kom ga se da lako prepoznati je njegov izuzetno suzdržan geometrijski izgled. Pojedini komadi namještaja dobili su novu ulogu, poput stola koji se više nije stavljao uz kraj, već u sredinu oko kojeg su postavljene stolice, da bi postao mjesto oko kog se okuplja porodica za svoje večernje aktivnosti.[1]
Presvlake fotelja i divana su obično bile svijetle prugaste tkanine ukrašene cvjetićima, girlandama i sličnim motivima.[2]
Teme bidermajerskog slikarstva više nisu historijski prizori iz antike već realne scene svakodnevnog života.[3]
Bidermajsko slikarstvo karakterizirao je niz šarmantnih kontemplativnih autora koji su pokazivali veliku ljubav za detalje. Pred tog pojavljivala se s vremena na vrijeme i neka vrst društvene kritike, pogotovo u žanrovskim motivima, nastala na tragu holandskog slikarstva 16. vijeka. Najvažniji predstavnici tog tipa slikarstva u Austriji bili su; Josef Danhauser, Peter Fendi, Carl Schindler, Friedrich Gauermann i i Ferdinand Georg Waldmüller (do određene točke).[3]
U to vrijeme postali su popularni pejzaži, pa su se slikari; uputili od Alpa do Italije slikajući netaknute dijelove prirode, ali i njene nagle oluje, poplave, vulkanske erupcije.[3] Među njima osobito su bili popularni Waldmüller i Friedrich Gauermann.[3]
Portretno slikarstvo je postalo jedna od najvažnijih grana likovne umjetnosti, a i minijature su postale vrlo popularne. To se dogodilo zbog rasta srednje klase, ona se pojavila kao nova skupina klijenata, ljudi koji su htjeli i bili voljni platiti vlastite i grupne porodične portrete. Toj želji udovoljavali su slikari; Waldmüller, Amerling, Ender, Einsle, Daffinger, Eybl, Kupelwieser, Krafft i Kriehuber. Ali kad se sredinom 19. vijeka pojavila - dagerotipija naglo je nestao interes za slikanim portretima. S druge strane to je utjecalo na razvoj tehnike štampanja - osobito litografiju pa se po Beču osnovalo puno izdavačkih kuća, koje su štampale manje serije poznatih slika, ali i topografske karte i brojne grafičke mape vrlo različitih tematskih sadržaja, od mode do historije.[3]
Bidermajer je kao stil zahvatio njemačku i austrijsku književnost u periodu između 1825. - 1848., to je bio spoj romantizma i realizma, stil naglašene sentimentalnosti i bijega u prošlost i intimu, koji se ogledao u novelama, romanima i lirici.
Glavni princip tog stila bio je sanfte gesetz (nježni zakon) prirode, koji se bazirao na apolitičnosti, samokontroli i rezignaciji. Tipični pisci bidermajera bili su Adalbert Stifter (Bunte Steine, Der Nachsommer), Franz Grillparzer, Nikolaus Lenau, Eduard Mörike...[3]
Iako se književnost sastojala uglavnom od epskih djela, to je bio period kad su procvjetali bečki teatri, koji su i pored stroge cenzure, uspjeli prošvercati djela na dijalektalnom govoru i progovoriti o zabranjenim temama i frustracijama društva.[3]
Zabavnu književnost obilježavaju romani strave, poučni historijski romani, mnogobrojni almanasi i priručnici bontona, spomenari i rodoslovlja.[2]
Bidermajer je bio period kad velikodušni pokrovitelji i konzumenti muzike više nisu bili samo visoki plemići već novostasala buržuazija, upravo tad, - točnije 1812. osnovano je Bečko udruženje prijatelja muzike (Gesellschaft der Musikfreunde), u kom je ona igrala glavnu ulogu. Muzika lakih nota poput bečkog valcera postala je neobično popularna, kao i kvarteti koje si je mogla priuštiti skromnija buržuazija da im svira po njihovim domovima Schubertove balade.[3]
Skulptura kao relativno skupa umjetnost, imala je zanemarivu ulogu za bidermajera - pa su velike skulpture bile prava rijetkost. Umjesto tog u modi su bile male oslikane porculanske figurice - bric-à-brac.[3]
Za bidermajera se razvilo zanatsvo - osobito izrada predmeta od stakla, koje su oslikavali, gravirali i pjeskarili. Osobito su postale popularne personalizirane čaše sa ugraviranim imenima, koje su postale predmet darivanja i cijenjeni suvenir. U tom poslu osobito su se istakli majstori Möhn, Kothgasser i Johann Josef Mildner.[3]
Bidermajer je zahvatio samo sjevernije dijelove Slovenije i Hrvatske, i to sa zakašnjenjem po većim urbanim centrima, ali se i dulje zadržao praktički skoro do Drugog svjetskog rata kao dominantni stil unutrašnjeg uređenja. U najvećem dijelu namještaj se uvozio iz Austrije i Njemačke, ali se kasnije počeo i proizvoditi po manjim zagrebačkim (Kraft) i varaždinskim (Goger) manufakturama, uz to razvila se i proizvodnja dekorativnih predmeta.[2] Po uzoru na metropolu Beč i lokalna buržoazija željela je portrete, pa su se pojavili putujući slikari koji su te potrebe zadovoljavali, to bili; Karas, Stroy, Zasche, Hötzendorf, i brojni drugi.[2] Najpoznatiji graditelj u tom stilu bio je Bartol Felbinger, koji je izveo brojne objekte po zagrebačkom Griču.[2]
-
Atmosfera bidermajer razdoblja - otkriće spomenika iz 1837. -
-
Primjer arhitekture palača Polster u Beču -
Slika Carla Spitzwega Siromašni pjesnik
.jpg)
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 „Biedermeier style” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 05.10. 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 „Bidermajer” (hrvatski). LZMK. Arhivirano iz originala na datum 2014-07-26. Pristupljeno 05.10. 2014.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 „Biedermeier” (engleski). Encyclopedia of Austria. Pristupljeno 06. 10. 2014.
