Chahryar Adle
| Chahryar Adle | |
|---|---|
| Rođenje | Šahrijar Adl 4. 2. 1944. Teheran, Iran |
| Smrt | 21. 6. 2015. (dob: 71) Pariz, Francuska |
| Uzrok smrti | srčani udar |
| Počivalište | Behešt-e Zahra, Teheran |
| Nacionalnost | Iranac |
| Državljanstvo | iransko i francusko |
| Obrazovanje | École du Louvre |
| Alma mater | Univerzitet Sorbonne |
| Zanimanje | arheolog, historičar, iranist, profesor |
| Suprug/a | Marianne (1967–1973) Marie-Pierre (2003–2015) |
| Djeca | Homajun |
| Rodbina | Jahja Adl (rođak) |
Chahryar Adle (perz. شهریار عدل; Teheran, 4. 2. 1944.[1] – Pariz, 21. 6. 2015),[2] iransko-francuski arheolog, historičar, iranist i profesor, ekspert za UNESCO-vu Svjetsku baštinu u Iranu.[2]
Adle je rođen 1944. u Teheranu[2] (određeni izvori prema 1322. AP kao godinu rođenja pogrešno navode 1943),[3] u plemićkoj porodici Adl porijeklom iz grada Tabriza. Nakon što je u rodnom gradu završio osnovnu školu i gimnaziju, godine 1959. odlazi u Pariz[1][4] i studira arheologiju i historiju umjetnosti na École du Louvreu i Univerzitetu Sorbonne.[2] Godine 1973. priključio se francuskom Nacionalnom centru za naučno istraživanje (CNRS) i ostao je njegovim aktivnim članom sve do svoje smrti.[2] Doktorat je obranio 1977. na Sorbonni, s temom o vojnim pohodima Abasa Velikog odnosno safavidsko-turkestanskim odnosima krajem 16. vijeka.[1] Tokom 1970-ih Adle se intenzivno bavio crtanjem i fotografiranjem drevnih iranskih građevina, prije svega ahemenidske ostavštine u Farsu.[2]
Neposredno nakon izbijanja Iranske revolucije, Adle se vratio u Iran i odigrao je važnu ulogu u lobiranju potpisivanja UNESCO-ve konvencije o Svjetskoj baštini.[2] Njegovi napori pokazali su se uspješnim i 1979. na listu Svjetske baštine uvršteni su Perzepolis, Čoga Zanbil i isfahanski trg Nakš-e Džahan.[2] Od 2002. godine, pažnju je preusmjerio na konzervaciju Taht-e Sulejmana, Pasargada, Sultanije, armenskih samostana (sv. Stjepana i sv. Tadeja), te zaštitu ismailitske Alamutske tvrđave.[2] Predmetom njegovih istraživanja bili su još Togrulov toranj[4] u Raju,[2] Partski dvorac u Horheu,[3] teheranska Golestanska palača,[1] citadela u Bamu i tradicionalni sistemi kanata.[2] Brojna navedena zdanja tokom 2000-ih i 2010-ih također su uvrštena na listu Svjetske baštine.[1]
Adle se između ostalog bavio i proučavanjem tragova iranske civilizacije u današnjem Afganistanu i Turkmenistanu, a osim arhitekture istraživao je još opus Dust-Muhameda Heravija, istaknutog kaligrafa iz 16. vijeka.[2] Zajedno s B. Hourcadeom pokrenuo je projekt o historijskoj baštini grada Teherana, što je naposljetku rezultiralo dvojezičnom francusko-perzijskom publikacijom (1992. i 1997) pod naslovom "Teheran: Capitale Bicentenaire".[2] Među Adleovim brojnim dostignućima su predsjedništvo nad UNESCO-vim Međunarodnim naučnim odborom za centralnoazijsku civilizaciju od 1990. godine, uredništvo UNESCO-vog viševolumenskog projekta "History of Civilizations of Central Asia", istraživačko direktorstvo u CNRS-u, te služba ICOMOS-ovog izaslanika za Iran od 2009. godine.[2] Dana 5. oktobra iste godine nagrađen je UNESCO-vom medaljom zbog izvanrednih doprinosa o regionalnim historijama.[2]
Adle se ženio dva puta i imao je jednog sina (Homajuna). Umro je od srčanog udara 21. 6. 2015. u Parizu,[2] nakon čega mu je lijes prebačen u Teheran i njegovoj porodici je ostavljen izbor mjesta pokopa.[4] Adleov brat Kamran zatražio je da ga se sahrani uz rajski Togrulov toranj, no vlasti su odbile takvu opciju.[4] Kao alternativa razmatrana je i mogućnost da se pokopa u Heratu, afganistanskom gradu u kojem se nalaze grobnice nekih njegovih predaka.[4] Naposljetku je sahranjen u aleji velikana na gradskom groblju Behešt-e Zahra na jugu Teherana.[2]
- Contribution à la géographie historique du Damghan (Le Monde iranien et l'Islam I), Genève; Paris: Droz; Minard, 1971
- Les Monuments du xie siècle du Dâmqân (koautor: Assadullah Suren Melikian-Chirvani), Paris: Geuthner, 1972
- Note sur le "Qabr-i Šāhruḫ" de Damghan, Genève: Droz, 1974
- Ecriture de l'union: reflets du temps des troubles: œuvre picturale (1083-1124/1673-1712) de Hâji Moḥammad, Paris: Librairie de Nobele, 1980, ISBN 9782852520103
- Chefs-d'œuvre d'architecture de l'Asie centrale, XIVe-XVe siècle (koautor: Galina A. Pougatchenkova), Paris: Presses de l'Unesco, 1981, ISBN 9789232019998
- Art et société dans le monde Iranien, Paris: Editions Recherche sur les civilisations, 1982, ISBN 9782865380381
- Les Ottomans, les Safavides, et la Géorgie (koautor: Jean-Louis Bacqué-Grammont), Istanbul: Isis Press, 1991, ISBN 9789754280289
- Téhéran: Capitale Bicentenaire / Tehran: Pajtaht-e devist sale-je Iran (koautor: Bernard Hourcade), Paris; Téhéran: Institut français de recherche en Iran, 1992, ISBN 9782877230551
- Hunar va Džamija dar Džahan-e Irani, Tehran: Entišarat-e Tus, 2000, ISBN 9789643154882
- History of Civilizations of Central Asia, Paris: UNESCO, 1992–2005
- Vol. V: Development in contrast: from the sixteenth to the mid-nineteenth century (kourednici: Irfan Habib i Karl M. Baipakov), 2003, ISBN 9789231038761
- Vol. VI: Towards contemporary civilization: from the mid-nineteenth century to the present time (kourednici: Madhavan K. Palat i Anara Tabyshalieva), 2005, ISBN 9789231039850
- Sevomin fasl kavošha-je bastanšenasi-je Horhe (koautor: Mehdi Rahbar), Tehran: Muavanat-e Pižuhiši-je Sazman-e Miras-e Farhangi-je Kešvar, Mudirijat-e Miras-e Farhangi-je Ostan-e Markazi, 2004, ISBN 9789645722461
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 (fa) ISNA (21. 6. 2015). „دکتر «شهریار عدل» درگذشت”. Tehran: Iranian Students News Agency. Pristupljeno 14. 3. 2017.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 (en) Corfield, Mike; Boostani, Arash; Taniguchi, Junko (august 2015). „Obituary: Dr Chahryar Adle”. Conservation and Management of Archaeological Sites (CMAS) (London: James & James; Routledge; Taylor & Francis) 17 (3): 206-208. DOI:10.1080/13505033.2015.1129797. ISSN 1350-5033. OCLC 6029352956.
- ↑ 3,0 3,1 (en) Adle, Chahryar (proljeće-ljeto 2000). Khorheh, the Dawn of Iranian Scientific Archaeological Excavation. Tavoos: Iran Art Quarterly (TQ). 3/4. Tehran: Iranian Art Publishing. str. 4-44. ISSN 1562-3068. Arhivirano iz originala na datum 2020-11-28. Pristupljeno 2017-03-14.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 (en) Forutan, Hamid (29. 6. 2015). „Iranians bid farewell to historian Chahryar Adle”. Tehran: Tehran Times. Pristupljeno 14. 3. 2017.
- (en) In memoriam: Professor Chahryar Adle, UNESCO (24. 6. 2015)
- (en) Notice: Chahryar Adle, 1944–2015 Arhivirano 2016-02-12 na Wayback Machine-u, British Institute of Persian Studies
- (en) Some famous faces who left the art world over past year: Chahryar Adle, Tehran Times (16. 3. 2016)
