Demarš
Demarš[1] (od francuske reči démarche u značenju hod, marširanje) ili u diplomatiji je „diplomatski korak“ ili „diplomatski nastup“ odnosno formalni čin kojim vlast jedne države informiše drugu ili joj daje svoj stav, predlog ili zahtev o svojim namerama i pogledima preko odgovarajućeg diplomatskog kanala usmenim putem.[2]
Ovi diplomatski kanali su prema međunarodnom javnom pravu Ministarstvo spoljnih poslova i diplomatsko predstavništvo druge države. Saglasno Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima (1961) diplomatsko predstavništvo svu svoju komunikaciju vrši isključivo preko Ministarstva spoljnih poslova. Demarš uključuje uručivanje obaveštenja, poziva, predloga, zahteva, primedba, protesta, osuda ili iznošenje drugog političkog stava za određeno ponašanje ili odsustvo reagovanja vlasti države kojoj je demarš upućen ili političkog stava za određenu političku ili pravnu situaciju. Demarš može da sadrži zahteve za objašnjenje neke političke ili pravne situcije ili zahteve za(javno) iznošenje stava ili izjašnjavanje o poziciji po nekom pitanju, čak i takvom koje se odnosi na treće države. Gradacija sadržine ovakvog diplomatkog koraka može biti od informisanja, izražavanja žaljenja(npr. saučešeća) ili ceremonijalnih poziva, pa do otvorenih pritisaka, uslovljavanja (ucenjivanja), ultimatuma ili obaveštenja o raskidanju diplomatskih odnosa ili o otopočinjanju rata (što je uvek u pisanoj formi). Demarš, prema opštem pravilu kao usmeni diplomatski akt, često ne ostavlja pisanog traga (mada je to u bitnim stvarima uvek slučaj). Otpočinjanje diplomatske misije jedne države u drugoj po pravilu se isto vrši razmenom pismenih demarša odnosno diplomatskih nota o uspostavljanju misija u ovim zemljama. Demarš je usmeno sredstvo komunikacije kojim se služe i misije i ministarstvo spoljnih poslova.
Demarši se dele, prema vrsti i cilju, na usmene i pismene vrste demarša. Pismeni diplomatski demarši ili nastupi se nazivaju diplomatske note. Nezavisno dali su u usmenom ili pismenom obliku ovi formalni poltički koraci imaju isto pravno dejstvo. Prema međunarodnom pravu usmene izjave Ministra spoljnih poslova, Predsednika i Premijera obavezuju državu, isto kao i pismeni akti odnosno imaju isto pravno dejstvo.
Prema predmetu ili cilju demarš se, uslovno uzevši, može klasifikovati na tri najčešća vida:
- Prvi vid je davanje ili traženje informacija i obaveštenja o nekom predmetu ili stavu.
- Drugi vid je demarš kojim se daje određeni predlog.
- Treći je diplomatski korak kojim se nešto zahteva, traži ili upozorava druga strana na određeno ponašnje (koje se npr. smatra neprihvatljivim ili neprijateljskim).
- Branimir Janković, Diplomatija, Beograd, 1988.
- E. Denza, Introduction to the Vienna Convention on Diplomatic Relatins, 18 April 1961
- E. Satou: Diplomatska praksa, Beograd, 2014.