Grb Socijalističke Republike Srbije
Grb SR Srbije je bio jedan od simbola suvereniteta Narodne Republike Srbije, Socijalističke Republike Srbije, te kasnije Republike Srbije. Ustanovljen je Ustavom iz 1947. godine[1], a smenjen Zakonom iz 2009. ponovnim uvođenjem grba Kraljevine Srbije za službeni grb Republike Srbije.[2] Ovaj grb Srbije je službeno važio 62 godine, što ga čini najdugovečnijim grbom Srbije u novijoj istoriji.
Nakon završetka Drugog svetskog rata, nova socijalistička vlada je redizajnirala grb, po ugledu na Sovjetski Savez i posleratnu istočnu Evropu. U komunističkoj Jugoslaviji, Socijalistička Republika Srbija je imala grb sa suncem, točkom sa zupčanicima i ocilima bez krsta.
Pšenica je predstavljala seljake, a zupčanik na dnu je predstavljao radnike. Crvena zvezda na vrhu je predstavljala komunizam, sunce sa zracima je predstavljao novo jutro. Hrast je tradicionalno sveto drvo za Srbe, pa otuda hrastovo lišće i žirevi. Godine 1804. i 1941. na crvenoj traci slave Prvi srpski ustanak i početak Narodnooslobodilačke borbe protiv Sila osovine u Drugom svetskom ratu. Idejno rešenje za grb je dao Đorđe Andrejević Kun.[3] Na grbu se nalazio tradicionalni srpski štit sa četiri ocila, ali bez krsta, pošto je socijalistička vlada bila sekularna.
U Ustavima Srbije grb je definisan različitim opisima. Ustav Narodne Republike Srbije iz 1947. o grbu kaže:
Član 4
Državni grb Narodne Republike Srbije pretstavlja polje okruženo s jedne strane žitnim klasjem, a s druge strane lisnatim hrastovim grančicama. Žitno klasje i hrastove grančice povezane su dole trakom na kojoj su ispisane godine narodnih ustanaka u Srbiji, 1804 i 1941. Između vrhova žitnog klasja i hrastovih grančica je petokraka zvezda. U polju iznad trake nalazi se sunce, a u sunčevom polju deo zupčanika. Nad sunčevim zrakama je štit na kome su pravilno raspoređena četiri ocila.[1]
Ustav Socijalističke Republike Srbije iz 1963. o grbu kaže sledeće:
Član 8.
Grb Socijalističke Republike Srbije predstavlja polje okruženo s jedne strane žitnim klasjem, a s druge strane lisnatim hrastovim grančicama.
Žitno klasje i hrastove grančice povezane su dole trakom na kojoj su ispisane godine ustanka srpskog naroda 1804. i godina početka narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije 1941. Između vrhova žitnog klasja i hrastovih grančica je petokraka zvezda. U polju iznad trake nalazi se lik sunca, a u sunčevom polju deo zupčanika. Nad sunčevim zrakama je štit na kome su pravilno raspoređena četiri ocila.[4]
Ustav Socijalističke Republike Srbije iz 1974. o grbu kaže sledeće:
Član 5.
Grb Socijalističke Republike Srbije predstavlja polje okruženo sa jedne strane žitnim klasjem a sa druge strane lisnatim hrastovim grančicama.
Žitno klasje i hrastove grančice povezani su dole trakom na kojoj su ispisane godina ustanka srpskog naroda 1804. i godina početka narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije 1941. Između vrhova žitnog klasja i hrastovih grančica je petokraka zvezda. U polju iznad trake nalazi se lik sunca, a u sunčanom polju deo zupčanika. Nad sunčanim zracima je štit na kome su pravilno raspoređena četiri ocila.[5]
Socijalistički grb je ostao u upotrebi još dugo nakon raspada SFRJ i uklanjanja crvene zvezde sa zastave.
Na referendumu o nacionalnim simbolima,[6] 31. svibnja 1992., većina[7] je građana bila za zastavu sa crvenom petokrakom, i tradicionalni grb Srbije u obliku crvenoga štita s četiri ocila, ali bez dvoglavoga orla.[6] Referendum prema pravilima nije uspio, jer nije izašlo preko 50% upisanih birača (uključujući i birače na Kosovu).
Skupština Srbije je 17. avgusta 2004. donela Preporuku o korišćenju grba, zastava i himne Republike Srbije, kojom je preporučeno da se Grb SR Srbije izbaci iz upotrebe, a da se koristi grb uveden Zakonom o grbu Kraljevine Srbije od 16. juna 1882. godine. Parlament je tada usvojio samo preporuku jer je tadašnjim Ustavom (član 5) procedura za utvrđivanje državnih simbola predviđala raspisivanje referenduma i usvajanje rezultata dvotrećinskom parlamentarnom većinom.[8] Tek nakon promene Ustava Srbije 2006. godine, i donošenja Zakona o izgledu i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije 19. maja 2009. godine, grb SR Srbije je službeno smenjen.
-
Državni grb NR Srbije, 1947. -
Grb SR Srbije, 1967. -
Uobičajena predstava grba Republike Srbije
.svg)
- ↑ 1,0 1,1 Ustavotvorna skupština Narodne Republike Srbije (17. januar 1947.) Ustav Narodne Republike Srbije[mrtav link], [b. m. : b. i., b. g.], str. 8. od 108 str. (COBISS)
- ↑ „Zakon o izgledu i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije”. Službeni glasnik Republike Srbije – br. 36/2009. Narodna skupština Republike Srbije – JP „Službeni glasnik“. 11. 5. 2009. – važeći od: 2009-05-19. Pristupljeno 28. 03. 2012.
- ↑ Круна води републику Arhivirano 2009-09-04 na Wayback Machine-u, Вечерње новости, 27. јун 2006.
- ↑ Narodna skupština Narodne Republike Srbije (9. april 1963.) Ustav Socijalističke Republike Srbije[mrtav link], [Beograd : Savremena administracija, 1963.], str. 14. i 15. (COBISS)
- ↑ Skupština Socijalističke Republike Srbije (25. februar 1974.) Ustav Socijalističke Republike Srbije[mrtav link], [Beograd : Službeni list SFRJ, 1974.], str. 28. (COBISS)
- ↑ 6,0 6,1 Skrozza, Tamara; Grujičić, Nebojša (2003-02-13). „Simboli Državne Zajednice Srbija i Crna Gora : Plavo i plavetno na paragvajski način”. Tjednik Vreme – broj 632. Izdavač: NP "Vreme" d.o.o. Pristupljeno 2009-06-26.
- ↑ „Svi naši referendumi”. Radio-televizija Vojvodine. 2008-03-06. Pristupljeno 2009-06-26.
- ↑ „Bože pravde“ čeka Ustav Arhivirano 2009-09-04 na Wayback Machine-u, Večernje novosti, 24. jul 2006.