Lazar Tešanović
| Lazar Tešanović | |
|---|---|
 | |
| Mesto rođenja | Javorani |
| Datum smrti | mart 1947. |
| Čin | Major |
Lazar "Lazo" Tešanović je bio jedan od četničkih vođa u zapadnoj Bosni i saradnik okupatora tokom Drugog svetskog rata.
Početkom ustanka u NDH bio je komandant odreda »Obilić« u sastavu partizanskih snaga.[1] Tokom četničke izdaje u Bosni, Tešanović odred „Obilić“ 5. marta 1942. organizuje u zasjedu na partizane predvođene Mladenom Stojanovićem, koji je teško ranjen u borbi.
Promenivši stranu, kao komandant četničkog bataljon »Obilić« sklopio je sporazum sa NDH maja 1942. godine, stavivši se pod komandu Vermahta za zajedničku borbu protiv partizana. Kasnije je postao komandant Srednjobosanskog četničkog korpusa.
Poreklom je bio iz Javorana, a po zanimanju učitelj.[1]
Na početku ustanka, osnovao je odred „Obilić“, koji je delovao na području Kotor-Varoši.[2] Lazar Tešanović je učestvovao u ustanku protiv okupatora u redovima NOP odreda (u sastavu 4. krajiškog partizanskog odreda), jer u Bosanskoj Krajini 1941. godine nije bilo četničke organizacije.[1]
U novembru 1941. u Banju Luku stiže i jedan od prvih emisara Draže Mihailovića, kapetan Vojislav Lukačević, koji uspostavlja kontakte u Bosanskoj Krajini, a nakon njega i ostali.[1] Oni pronalaze istomišljenike u redovima NOP odreda, kao što su trgovac Rade Radić, ili učitelji Lazar Tešanović i Uroš Drenović.[1] Početkom 1942. godine i Mihailovićev glavni izaslanik Jezdimir Dangić uspostavio je vezu sa četnicima zapadne Bosne i poručio im da se treba boriti protiv partizana, a ne okupatora.[3]
Kao član četničke organizacije, Lazar Tešanović se sve više udaljavao od svojih saboraca partizana. U januaru 1942. godine, na terenu Kotor-Varoši Lazo Tešanović uspio je da odvoji jednu četu 2. bataljona 4. krajiškog odreda i stavi je pod svoju komandu, priznajući komandu Draže Mihailovića.[4]
Početkom marta 1942. godine, dr Mladen Stojanović je sa Kozarskom proleterskom četom krenuo u pravcu srednje Bosne, sa ciljem da pomogne Četvrtom krajiškom partizanskom odredu, koji se nalazio se u teškom stanju, usled učestalih pučeva u četama od strane četnika. Stojanović je nameravao da obiđe Tešanoviću četu, podigne moral boraca i ubedi ih u potrebu nastavka borbe protiv okupatora.[2] U pratnji kozaračkih proletera, Mladen je sa Kostom Nađem i Dankom Mitrovim 5. marta stigao u selo Lipovac, kod Čelinca, gdje se nalazila četa Laze Tešanovića. Računajući da ne idu na neprijateljsku teritoriju, kozarački borci su marševali u koloni s pjesmom sve do osnovne škole, gdje se nalazio Tešanovićev štab.[5]
Kada su se približili školi, Tešanović je iz zasjede naredio paljbu. Uhvaćeni na snježnoj prtini i obasuti snažnom puščanom vatrom partizani su bili teško tučeni. Na licu mjesta je stradalo dvanaest boraca, a još dvojica su kasnije preminula od zadobijenih rana, među njima i Simo Ivanović, prvi komandir Kozaračke proleterske čete.[5] Među ranjenicima bio je i doktor Mladen, teže ranjen u glavu. Poslije prvotnog iznenađenja, partizani su u višečasovnoj borbi uspjeli odbiti četnički napad. Nakon borbe, partizani su pokupili svoje mrtve i odnijeli ih u selo Lipovac, gdje su ih sahranili, dok su ranjene prenijeli u Gornju Jošavku, gdje se nalazila partizanska bolnica. Vijest o Mladenovom ranjavanju brzo se pronjela po čitavoj Bosanskoj Krajini, a posebno na Kozari, gdje je izazvala ogorčenje naroda.[6]
Mladen Stojanović, vođa ustanka na Kozari, bio je na poternici ustaškog stožera iz Banje Luke, uz obećanu novčanu nagradu.[7]
Lazar Tešanović, komandant četničkog bataljona »Obilić«, sklopio je pakt sa NDH 23. maja 1942 godine, o zajedničkom ratu protiv partizana.[1][8] U izveštaju Draži Mihailoviću od 11. jula 1942. godine, "Lazo" kao motiv sklapanja sporazuma navodi jačanje partizana u istočnoj Bosni, nakon čega su se četnici bojali uništenja. On takođe napominje da su borci protiv sporazuma:
Istina je da su četnici na Ozrenu i Trebavi napravili sporazum sa Hrvatima na pitanju zajedničke borbe protiv komunista. Razlog, što su se svojim teškim položajem bojali uništenja posle slabe situacije u Istočnoj Bosni. Borci su protiv sporazuma i Botić ide tamo. [...] U srezu Rogatičkom, preko 100 četnika sa Hrvatima održavaju red.[9]
– Depeša Lazara Tešanovića Draži Mihailoviću od 11. VII. 1942. god.
Od 8. jula 1943. odred „Obilić“ se nalazio sastavu Srednjobosanskog četničkog korpusa, a Tešanović je postao komandant toga korpusa.[1] Pored toga, nastavio je službu pod komandom Vermahta, uz obavezu borbe protiv partizana:
Tešanović javlja o borbama sa 14. kozaračkom brigadom i drugim partizanskim jedinicama zapadno od Banja Luke. Četnici mole za pomoć, jer bez nje neće moći zadržati položaje. Naročito se traži municija, jer trenutno „nemaju ni metka“.[10]
– Nemački izveštaj od 30. decembra 1943.
Posle formiranja četničkih korpusa u Bosni, ovlašćeni za saradnju s nemačkim okupatorom bili su isključivo komandanti korpusa Uroš Drenović i Lazo Tešanović, prema instrukcijama majora Slavoljuba Vranješevića od februara 1944.[1]
Ubijen je marta 1947. u poteri KNOJ-a.
Na posleratnom suđenju četničkom vođi Mihailoviću u Beogradu, pominju se i ratni zločini Lazara Tešanovića:
Aprila 1942. godine četnici Lazara Tešanovića i Radе Radića (koji su se tada bili stavili pod komandu Mihailovićevog kapetana Račića) ubili su 70 ranjenih partizana.[11]
– Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima
Ovom prilikom, između ostalih, ubijen je proslavljeni partizanski komandant sa Kozare Mladen Stojanović.
Drugog jula 2017. podignut je i osveštan spomenik Lazaru Tešanoviću na planini Čemernici.[12]
- Bašić, Rade (1969). Doktor Mladen. Beograd: Narodna armija. (COBISS)
- Latas, Branko; , Milovan Dželebdžić (1979). ČETNIČKI POKRET DRAŽE MIHAILOVIĆA. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod.
- Trikić, Savo; Repajić, Dušan (1982). Proleterski bataljon Bosanske krajine. Beograd: Vojnoizdavački zavod. (COBISS)
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Branko Latas, Milovan Dželebdžić: Četnički pokret Draže Mihailovića 1941-1945
- ↑ 2,0 2,1 Lj. Borojević, D Samardžija, R. Bašić: PETA KOZARAČKA BRIGADA
- ↑ Saslušanje okrivljenog Rade Radića
- ↑ Drago Karasijevic: PETI UDARNI KORPUS NOVJ
- ↑ 5,0 5,1 Trikić & Repajić 1982: str. 291
- ↑ Bašić 1969: str. 141–156
- ↑ Bašić 1969: str. 17–20
- ↑ NARA, T314, Roll 566, frames no. 000359-361: Prijevod sporazuma postignutog na sastanku komandanata četničkih odreda „Obilić“ i „Mrkonjić“ sa predstavnicima vlasti NDH u Banja Luci na dan 23. maja 1942.
- ↑ Izvod iz knjige primljenih telegrama Štaba Draže Mihailovića od 29. juna do 18. jula 1942. godine
- ↑ NARA, T314, Roll 563, frame no. 001130: Poruka četničke grupe Tešanović (30. decembar 1943.).
- ↑ Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima
- ↑ Sajt Jadovno