Dobrovoljačka antikomunistička milicija

Dobrovoljačka antikomunistička milicija (ital. Milizia Volontaria Anti Comunista, skraćeno MVAC) je bila organizacija pomoćnih vojnih jedinica u sastavu Kraljevske italijanske vojske za borbu protiv partizanskih jedinica u okupiranoj Jugoslaviji tokom Drugog svetskog rata.

Početkom jeseni 1942. godine 6. armijski korpus u svojim divizijama imao oko 15 bataljona MVAC — 10.000 do 12.000 pušaka; od toga, muslimanski bataljon MVAC u 6. korpusu je imao oko 2000 pušaka.^[1] U 18. armijskom korpusu je bilo tada 5100 četnika Dinarske divizije.^[1] Ukupno je u sastavu svih divizija 2. talijanske armije krajem februara 1943. godine bilo 22.126 »dobrovoljaca«: 20.514 pravoslavnih, 832 katolika i 780 Muslimana.^[2]

Đujićeva Dinarska četnička divizija je bila jedna od najbrojnijih jedinica u sastavu italijanskih okupacionih trupa. Po podacima samog Đujića, sredinom ljeta 1942. imao je 12.240 »antikomunističkih dobrovoljaca«, i to: u Strmici 2400 (neposredna komanda Đujića), u Bosanskom Grahovu 2000 (Brane Bogunović), na Uilici i Dinari bosanskopetrovačkih četnika je bilo 500 (Mane Rokvić), na Otriću 1500 (Mirko Marić), u Pađenima 940 (Vlade Novaković), na Kosovu 4000 (Milan Miljević), u Topolju 100 (Nikola Berić), u Krupi 400 (Obrad Bijanko) i u Gračacu 600 (Dane Stanisavljević).^[3]

MVAC je imao dva tipa formacija: naoružane jedinice i naoružane seljake. Četnik je plaćan sa 200 lira, komandir odjeljenja sa 400, a voda grupe sa 800 lira. Njihove porodice su od Talijana primale po 7 kilograma brašna, 15 kilograma povrća, 3 kilograma zeleni, 0,3 litre ulja i 0,6 kilograma šećera svakog mjeseca.^[4]

Neki seljaci su prihvatili oružje od Italijana da ih ne bi fašisti internirali, kao i da bi dobijali sljedovanje hrane.^[4]

Sastav

MVAC je u svojim redovima imao razne nacionalnosti koje su bile na teritoriji okupiranoj ili anekitranoj od strane Italije u Kraljevini Jugoslaviji, mahom Srbi i Hrvati, ali i Albanci, Crnogorci i Slovenci. Glavni lokalni pomagači fašističke Italije bili su četnici Draže Mihailovića.

Formiranje, sastav i zadaci

»Zaklinjem se ovdje pred Kristovim raspećem, da ću se potpuno čak i uz žrtvovanje života, založiti za uništenje komunizma i da ću se oružjem u ruci boriti pod komandom talijanskog Guvernatorata, kako bih Talijanskoj Dalmaciji osigurao mir i napredak prema zakonima i poretku fašizma. Ako ne budem slušao pretpostavljene starješine ili na bilo koji način prekršim položenu zakletvu, neka Bog i talijanski Guvernatorat kazne mene i moju obitelj.«^[5]
– Zakletva antikomunističke dobrovoljačke milicije u Zadru

MVAC je imala zadatak čuvanja pozadine i komunikacije kao i zaštitu italijanskog stanovništva od napada jedinica NOVJ i partizanskih odreda kao i borbu protiv istih. Antikomunističkim dobrovoljačka milicija je formalno uspostavljena italijansko-hrvatskim sporazumom Roata-Pavelić 19. juna 1942. godine. Sastojala se od pripadnika svih naroda koji su živeli na teritoriji pod italijanskom okupacijom u Kraljevini Jugoslaviji, bili su podeljeni po odredima shodno nacionalno-verskom sastavu.

Organiziranjem bivših četnika u gore spomenute protukomunističke družine, namjeravalo se je postrojiti sigurne elemente u družine, koje će se oduprieti partizanskom nadiranju, te koje će u tom nastojanju lojalno pomagati kako talijanske tako i hrvatske oružane snage i priznavati vrhovništvo Nezavisne Države Hrvatske. U koliko se takove oružane skupine ne drže tih uslova, moraju se s hrvatskog stanovišta smatrati pobunjenicima protiv javnog reda i poredka, pa makar se one organizirale pod bilo kojim nazivom.^[6]^[7]
– Vjekoslav Vrančić

Istinski zadaci i dužnosti MVAC bili su takvi da je MVAC korištenka kao produžena ruka fašističkog režima, i njena primana borba je bila ideološka protiv svih neprijatelja Italije kako ideoloških tako i vojnih. Na samom bojnom polju korišteni su gotovo isključivo protiv snaga NOVJ uz politički pritisak i represalije na političke neistomišljenike, primarno na članove KPJ, dok gotovo uopšte nisu ratovali protiv drugih vojnih formacija.

Za italijanskog okupatora četnici su bili »Antikomunistička dobrovoljačka milicija«, smatrali su ih svojim pomoćnim trupama, snabdevali ih, naoružavali i slali u borbu. Italijanska deviza je bila: »Poduprijeti četnike u dovoljnoj mjeri da se bore protiv komunista (...), zahtijevati i osigurati da se četnici ne bore protiv hrvatskih snaga i vlasti; dopustiti im da protiv komunista operiraju na svoj način (tako da 'pokolju jedni druge')«. Četnici, pak, ne samo što su služili italijanskom okupatoru, već su se kitili fašističkim značkama, a često je od njih traženo da polože »zakletvu na vernost italijanskom vladaocu i fašizmu«.^[8]
– Dr Branko Latas o MVAC i četničkoj kolaboraciji sa Italijanima

U jednoj zabilješci o vojno-političkoj situaciji u Crnoj Gori, sastavljenoj u italijanskoj Vrhovnoj komandi 22. maja 1943. (dokument je parafirao general Vittorio Ambrosio), daje se konačna ocjena o namjeni, značaju i upotrebnoj vrijednosti MVAC iz ugla okupatora. U trenutku kada Nijemci inzistiraju na rasformiranju četnika, talijanski nadležni organi ukazuju na svrsishodnost daljnjeg angažiranja ovih jedinica, ali i na opasnost od njihova razoružavanja te posljedičnog pridruživanja partizanima, povlačeći analogiju sa Nedićevim kvislinškim formacijama:

Na kraju, nacionalistički odredi i danas se bore rame uz rame sa nama, kao vatreni antikomunisti, pa bi stoga bilo pogrešno pokušati sa njihovim razoružavanjem, čemu Nemci odlučno teže. Time bi se samo povećali ustanički redovi, a mi bi bili lišeni neophodne pomoći, koju nam, mada u smanjenom obimu, pružaju u sadašnjoj kritičnoj vojnoj situaciji zemlje, jer nacionalistički odredi Crne Gore za nas predstavljaju ono što je za Nemce Srpska državna straža, naime: formacije koje rešavaju pomoćne zadatke za snage okupacione vojske.^[9]^[10]

Odnos MVAC prema civilima i popularnost u narodu

Jedinice MVAC nikada ni u jednom narodu nisu uživale popularnost. U njihove redove primani su svi koji su to hteli bez obzira na poreklo, ličnost i moralne vrednosti. Civili su na MVAC gledali kao na direktne saradnike okupatora i imali su vrlo nisko mišljenje o njoj.

Sa druge strane Italijani su podržavali osionost nacionalno obojenih jedinica MVAC prema pripadnicima drugih naroda, štaviše oni su svoju politiku "Zavadi pa vladaj" dosledno sprovodili i prećutno podržavali zločine koje je MVAC činio prema pripadnicima drugih naroda. Tako su u isto vreme dopuštali Muslimanima iz MVAC da masakriraju Srpsko stanovništvo a u isto vreme dopuštali masakre Srpskih jedinica MVAC prema Muslimanskom stanovništvu. U isto vreme su naoružavali i opremali ustaše i Domobrane u NDH koji su masakrirali srpski narod i srpske MVAC koje su činili zločine prema Hrvatima.

Obostrane žalbe, uslovile su razdvajanje četa na okupiranom području na isključivo srpske i isključivo hrvatske jedinice MVAC. To nije smanjilo netrpeljivost, što će i Talijani uočiti, »jer su prilikom jedne akcije pročešljavanja jedinice jedne vjeroispovjesti opljačkale stanove pripadnika druge vjeroispovjesti«.^[11]

Odnos pripadnika NOVJ prema MVAC bio je krajnje negativan i smatrani su odanim slugama okupatora i zločincima, pa se mahom oni koji su bili pripadnici MVAC nisu više mogli vratiti u krajeve koji su oslobođeni i kasnije posle pada Italije prešli su na stranu Nemaca i uglavnom stradali u Sloveniji prilikom bega iz zemlje.

Ukratko, MVAC je bila jedna vrsta "domorodačkih" jedinica ili "kolonijalnih četa" poput onih koje su Evropske sile imale u svojim koloniajma i koje su popunjavali pripadnici lokalnog domorodačkog stanovništva.

Jedinice

Tabela prikazuje sveukupnu snagu MVAC po jedinicama

MVAC jedinice u italijanskoj službi, 28. februar 1943.
Jedinica	Grko-Pravoslavaca (Četnika)	Katolika	Muslimana	Ukupno	Jedinica	Divizije
5. korpus	4,313			4,313	20	Lombardija 2, Re 18
6. korpus	8,385	511	780	9,676	22	Marče 6, Mesina 2, Murge 14
17. korpus	7,816	321		8,137	21	Sasari 17, Bergamo 4
Ukupno (Okupirana zona)	20,514	832	780	22,126
Slovenija (11. korpus)				5,145	40	Isonco, Alpski lovci, pogranična straža
Dalmacija (18. korpus)				882	13
Kotor (6. korpus)				1,474	3
Ukupno (anektirana zona)				7,501
SVEGA				29,627

Četnici (grko-pravoslavci)

Od 1941. godine lokalni sardnici italijanske vojske u okupiranim krajevima postojali su u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Lici, a od 1942. godine i u Dalmaciji. Prvi put su u Dalmaciji dobile naziv „Dobrovoljačka antikomunistička milicija“, naziv koji je kasnije prihvaćen za sve jedinice sastavljene od lokalnog stanovništva u italijanskoj okupacionoj vojsci na teritoriji Kraljevine Jugoslavije, reorganizacijom od juna 1942. godine kada se MVAC i zvanično formira.

Sporazumom Roata-Pavelić rešeno je statusno pitanje četničkih jedinica u NDH i one su pacifikovane na taj način što su pristupile MVAC - tako su "legalizovane" i praktično postale deo italijanske vojske. Već tokom juna 1942. godine oko 4.500 četnika u Crnoj Gori pristupilo je MVAC-u, a do 1943. godine bilo je ukupno 20.514 četnika na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske.

Slovenci (katolici)

6. avgusta 1942. godine već postojeće pomoćne kvislinške jedinice u Sloveniji brojale su 7.000 pripadnika, takozvana "Gradska straža" i "Seoska straža" (ital. Guarda Civica; slov. Vaška straža) kao i druge, sastavljene od Slovenaca po osnovu partijske pripadnosti katoličkim političkim partijama u Sloveniji. Stavljene su pod jedinstvenu komandu i sastav MVAC.

Muslimani

Postojala je i muslimanska jedinica u sastavu MVAC, takozvani "Muslimanski MVAC" snage 780 ljudi, muslimana iz Mostara i okoline pod komandom Ismeta Popovca koji je bio saradnik Italijana od 1942. godine, ali su ubrzo uništene u borbi.

Hrvati i Italijani (katolici)

Italijani i Hrvati su bili formirani u jedan bataljon koji je nosio naziv - 20. bataljon odreda MVAC "Zadar" i sastojali su se od lokalnog katoličkog stanovništva.

Jedinice i označavanje

Italijani su u sklopu svoje ekspanzinonističke politike odbijali da nacionalno imenuju odrede u sastavu MVAC, pa su to učinili na osnovu verskog sastava. Tako Srbi ni Hrvati nisu nikada nazivani svojim imenom, već su bili označavani kao "pravoslavci" ili "katolici", a tako su se zvale i njihove jedinice.

Italijani su usvojili osnovni naziv za primarne jedinice MVAC - "bande" što je u italijanskoj istoriografiji označavalo odrede neregularnih jedinica, ili pomoćnih jedinica. Naziv "banda" je potom posle rata ostao u upotrebi označavajući ostatke razbijenih vojnih formacija na tlu Jugoslavije. Tako su se jedinice MVAC nazivale "Bande V. A. C." ili "Odredi antikomunističkih dobrovoljaca" (V. A. C. skraćenica za anti-komunistički dobrovoljac). "Bande V. A. C." bile su pod direktnom komandom italijanske okupacione 2. armije koja je bila zadužen za okupaciju priobalja i doobalja Kraljevine Jugoslavije. Odredi V. A. C. bili su pod komandom italijanskih korpusa, 6. i 18. i svaka "Banda" bial je pridodata jednom korpusu.

Jedna "Banda" sastojala se od bataljona podeljenih po verskoj osnovi. Svaki Italijanski korpus imao je po najmanje jedan MVAC odred:

5. korpus (V Corpo d'Armata):
- MVAC "Lika" 1,500-2.000 ljudi
18. korpus (XVIII Corpo d'Armata):
- MVAC "Dinara", 5000 ljudi, "grko-pravoslavaca" u okolini Knina. To je bila legalizovana četnička Dinarska divizija Momčila Đujića
- MVAC "Zara" (Zadar) sastojao se od 8 bataljona, 6 "Katoličkih" i dva "grko-pravoslavna"
6. korpus (VI Corpo d'Armata)
- MVAC "Hercegovina" 6,000-8.000 ljudi

Postojala je i pomorska formacija pod komandom kraljevske mornarice - Banda broj 9 "Morska" od Srba i Italijana, lokalnog stanovništva iz Dalmacije koja je bila pridodata bataljonu italijanskih marinaca "San Marko"

Italijanska filozofija je bila da se MVAC formira tako da se sastoji od 2/3 Srba i 1/3 Hrvata/Italijana. Ta teorija se oslanjala an to da su Srbi imali daleko razvijeniji borbeni duh. Jedan od najvažnijih elemenata kod etničke podele bio je i Momčilo Đujić "pop vatra" koji je bio srce i duša MVAC odreda.

MVAC "Zara" (Zadar)

Na kraju juna 1942. godine sastankom komande 158. pešadijske divizije "Zara" i četničkog komandanta Ilije Trifunovića-Birčanina formirana su dva bataljona sastavljena od njegovih četnika i drugih naroda. Na čelu jedinice MVAC "Zara" bio je pukovnik Eugenio Mora. U početku se sastojao od dva bataljona sa ukupno 8 regularnih i jedne "mornaričke" bande - ukupne snage 1,500 ljudi, svaki sa po 100-250 ljudi:

Bataljoni:

20. "Grko-Pravoslavni"
21. "Katolički"

Bande su bile pod zajedničkom italijanskom komandom dok je 9. Banda bila sastavljena od dalmatinskih Italijana i delom Srba i delovala je samostalno. Nosila je uniforme Italijanske mornarice. Ostale bande nosile su zaplenjene uniforme Jugoslovenske Kraljevske vojske. Na glavama su imali seljačke kape: narandžaste boje za Srbe (Grko-Pravoslavni) i crvene za Italijane (Katolike). Komandanti bandi su bili italijanski oficiri dok su komandiri odreda bili Srbi. Naoružanje se sastojalo od zaplenjenog jugoslovenskog naoružanja: puške Mauzer sistema M-24 7,9 mm, ručke bombe i mitraljezi "Hočkis". Nakon izlaska iz Italije iz rata, 8. septembra 1943, većina vojnika MVAC "Zara" je raspuštena. Neki su ostali lojalni Nemcima.

Borbena dejstva

Odredi MVAC su imali veoma dobrar borbeni učinak, prvenstveno tokom 1942. godine kada su formirani i to prvenstveno u borbi protiv snaga partizanskih jedinica. Međutim, usled nacionalno-verske podvojenosti desili su se i masakri lokalnog stanovništva drugih nacionalnosti pod optužbom da su saradnici "komunista", posebno u operaciji "Alfa".

Konjic: Snage pravoslavnih V.A.C., koje su tamo nadošle, jako su angažovane sa neprijateljem… ^[12]
– IZVJEŠTAJ KOMANDE ITALIJANSKE DIVIZIJE »MURGE« OD 23 FEBRUARA 1943 GOD. O NAPADU JEDINICA NOV NA KONJIC I O BORBAMA ČETNIKA U DOLINI NERETVE

Razni zločini

Vojnici u službi okupatora su često bili bezobzirni prema stanovništvu. Postoje brojna svedočanstva o divljaštvima MVAC četnika »koja su bez razloga počinili na stanovnicima, pri čemu nisu pravili razlike da li je netko zaslužan, ravnodušan ili nepodoban«.^[4] Na takvo ponašanje su se žalili i njihovi gospodari. Jedan talijanski oficir piše: »Prilikom ovih akcija, naročito pripadnici dobrovoljačkih antikomunističkih četa, ponašali su se na zaista nedozvoljen i nečasan način, koji ne dolikuje dobrom imenu Italije u čijoj se oni službi nalaze ... Nisu se čak ustručavali da obiju kašice milostinje u crkvama.«^[13]

Literatura

Francesconi, Teodoro. LE BANDE V.A.C. IN DALMAZIA 1942/43. Milano: E.M.I..
Circolare, N.. Slovenia e Dalmazia (2^ Armata ). Arhivirano iz originala na datum 2007-03-25. Pristupljeno 2012-07-07. </ref>
Eric Gobetti: "L' occupazione allegra. Gli italiani in Jugoslavia (1941-1943)", Carocci, 2007, pagine 260; ISBN 88-430-4171-1, ISBN 978-88-430-4171-8
I rapporti italo-sloveni / Periodo 1941-1945, Documento ufficiale della Commissione Storica Italo-Slovena (3 ) Associazione Nazionale Venezia Giulia e Dalmazia - Trieste Arhivirano 2010-08-24 na Wayback Machine-u
Scotti, Giacomo: "Juris, juris! All'attacco!: la guerriglia partigiana ai confini orientali d'Italia 1943-1945", Milano, Mursia c1984, 351 p., [48] p. di tav. : fot. ; 21 cm
Scotti, Giacomo: "I disertori : le scelte dei militari italiani sul fronte Jugoslavo prima dell'8 settembre", Milano, Mursia 1980, 303 p. : ill., tav. ; 21 cm.
Scotti, Giacomo e Viazzi, Luciano: "Le aquile delle montagne nere: storia dell'occupazione e della guerra italiana in Montenegro 1941-1943", Milano, Mursia c1987, 477 p. : ill., tav. ; 21 cm.
Scotti, Giacomo e Viazzi, Luciano: "L'inutile vittoria : la tragica esperienza delle truppe italiane in Montenegro 1941-1942", Milano, Mursia c1989, 503 p. : tav. ; 21 cm.

Reference

↑ ^1,0 ^1,1 NOB u Dalmaciji, 4, 417.
↑ Jozo Tomasevich, Četnici u drugom svjetskom ratu, Zagreb 1979, 198.
↑ NOB u Dalmaciji, 3, 402.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.
↑ NOB u Dalmaciji, 2, 764.
↑ AVII, NDH, kut. 226, br. reg. 38/10, dopis Vjekoslava Vrančića OUP-u u Sušaku, 13. VIII 1942.
↑ Fikreta Jelić-Butić, Četnici u Hrvatskoj 1941-1945, Globus, Zagreb, 1986, str. 107.
↑ Fikreta Jelić-Butić, Četnici u Hrvatskoj 1941-1945, Globus, Zagreb, 1986, str. 7.
↑ AVII, NAV-T-821, r. 248/14—18.
↑ Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije, tom XIII, knjiga 3: Dokumenti Kraljevine Italije 1943, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1976, dok. 70, str. 251.
↑ NOB u Dalmaciji, 3, 404.
↑ Zbornik NOR 4/10, dok. 278
↑ NOB u Dalmaciji, 6, 619.

Povezano

Vanjske veze

Jugoslavija u ratu 8 - 6/7 NDH - Ustaška revolucija: (Uloga Italijana u zaštiti Srba od ustaškog genocida) (sh)

[NOB_u_Dalmaciji,_4,_417-1] 1,0 ^1,1 NOB u Dalmaciji, 4, 417.

[2] Jozo Tomasevich, Četnici u drugom svjetskom ratu, Zagreb 1979, 198.

[3] NOB u Dalmaciji, 3, 402.

[Pop_izdaje-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.

[5] NOB u Dalmaciji, 2, 764.

[6] AVII, NDH, kut. 226, br. reg. 38/10, dopis Vjekoslava Vrančića OUP-u u Sušaku, 13. VIII 1942.

[7] Fikreta Jelić-Butić, Četnici u Hrvatskoj 1941-1945, Globus, Zagreb, 1986, str. 107.

[8] Fikreta Jelić-Butić, Četnici u Hrvatskoj 1941-1945, Globus, Zagreb, 1986, str. 7.

[9] AVII, NAV-T-821, r. 248/14—18.

[10] Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu naroda Jugoslavije, tom XIII, knjiga 3: Dokumenti Kraljevine Italije 1943, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1976, dok. 70, str. 251.

[11] NOB u Dalmaciji, 3, 404.

[12] Zbornik NOR 4/10, dok. 278

[13] NOB u Dalmaciji, 6, 619.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]