Orhomen (Beotija)
Za ostala značenja, vidi Orhomen.
Orhomen (starogrčki: Ὀρχομενός), poprište mnogih događaja u grčkoj mitologiji, danas je opština i bogato arheološko nalazište u grčkoj pokrajini Beotiji. Taj je lokalitet bio naseljen od neolitika i preko helenističkog doba, a 2011. u toj je opštini živeo 11.621 stanovnik. Ovaj se Orhomen ponekad naziva i "minijskim Orhomenom" da bi ga se razlikovalo od "arkadskog Orhomena", koji se nalazio u pokrajini Arkadiji blizu današnjeg grada Kalpakija.
Orhomenska opština osnovana je 2011, kad je sprovedena reforma lokalne samouprave, a nastala je spajanjem nekadašnje dve opštine: Akraifnije i Orhomena.[1]
Za neolitske ostatke pronađene u Orhomenu prvo se mislilo da su pronađeni in situ (Bulle 1907), a kasnije se ispostavilo da se verovatno sastoje od naslaganog depozita (Kunze 1931; Treuil 1983). Stoga se oni, zajedno s okruglim kućama (od dva do šest metara u prečniku), ne mogu datirati u neolitik, već pre rano bronzano doba (2800–1900. pne.). Kasnije u tom periodu grade se kuće apsidalnog oblika.
U bronzano doba, tokom 14. i 13. veka pne., Orhomen je postao bogat i važan centar mikenske civilizacije, koja je bila u suparničkom odnosu sa Tebom. Prema orhomenskom osnivačkom mitu, vladarsku kuću tog grada zasnovali su Minijci, koji su sa svojim eponimnim vođom, Minijom, došli iz Tesalije. Ostaci palate sa oslikanim zidovima i velika okrugla grobnica pokazuju moć Orhomena u mikenskom periodu. Ogromnim hidrauličkim postupkom isušene su močvare Kopaidskog jezera. Kao i mnoga druga naselja širom egejske oblasti, Orhomen je porušen i njegova palata uništena negde oko 1200. pne. U Homerovom "katalogu brodova" u drugom pevanju Ilijade Orhomen spominje među ahejskim gradovima koji su poslali brodove da se bore u rrojanskom ratu: zajedno s Aspledonom Orhomen je poslao trideset lađa. Čini se da je Orhomen bio i među polisima koji su u 7. veku pne. osnovali pomorsku amfiktioniju. U Orhomenu se kao najveći heroj poštovao Herakle.
Orhomen se oko 600. pne. priključio Beotskom savezu. Od polovine 6. veka pne. kovao je svoj novac. U klasičnom razdoblju Orhomen je bio poznat po svetilištu Harita, koje je, prema Pausaniji, bilo najastarije u gradu.[2] vizantijska manastirska crkva Panaghia Skripou iz 9. veka verovatno se nalazi na lokalitetu tog drevnog svetilišta.[3] Ovde se nalazio najstariji kult Harita, koji je, prema mitu, zasnovao Eteokle; u njihovu čast priređivana je svetkovina pod imenom Haritezije, koja je uključivala muzička i pesnička nadmetanja,[4] i koja se održavala u pozorištu otkrivenom 1972. godine[5] Agrionije, festival u čast boga Dionisa, uključivale su ritual u kome žene progone čoveka koji je predstavljao Dionisa.
Godine 480/479. pne. Orhomen se udružio sa svojim tradicionalnim supranicima, Tebancima, kako bi se zajednički suprotstavili napadu Kserksa I u grčko-persijskim ratovima. Polovinom 5. veka Orhomen je pružio utočište izgnanicima oligarsima koji su oslobodili Beotiju atinske kontrole. U 4. veku pne. Orhomen se, zahvaljujući svom tradicionalnom suparništvu s Tebom, priključio spartanskom kralju Agesilaju III, koji je preduzeo pohode na Tebu 395. i ponovo 394. pne. Osvetu Tebanaca za poraz koji su od Spartanaca pretrpeli u bici kod Leuktre 371. pne. odložila je pomirljiva Epaminondina politika:[6] vojska Beotskog saveza napala je i razorila Orhomen 364. pne. Premda su Fokejani ponovo izradili grad 355. pne., Tenanci su ga 349. pne. opet porušili.
Široka dolina između Orhomena i heronejske akropole bila je poprište dve izuzetno važne bitke u antici. Godine 338. pne., nakon munjevitog marša u središnju Grčku, Filip II Makedonski porazio je na tom mestu Tebu i Atinu (bitka kod Heroneje 338. pne.), čime je uspostavljena makedonska vlast nad grčkim polisima i gde je do izražaja došla vojnička veština Filipovog sina Aleksandra. U Aleksandrovom pohodu na Tebu 355. pne. Orhomen je bio na strani Makedonaca. Za uzvrat Filip i Aleksandar ponovo su izgradili Orhomen, i iz tog doba potiču pozorište i gradske zidine koje se danas mogu videti.
Do druge bitke kod Heroneje došlo je kad je rimska vojska pod zapovedništvom Kornelija Sule kod Heroneje 86. pne. porazila snage Mitridata VI, vladara Pontske kraljevine, u okviru tzv. prvog mitridatskog rata. Nakon ovog okršaja uslediće bitka kod Orhomena, u kojoj je Arhelajeva pontska vojska do nogu potučena. U kasnijem periodu Orhomen je opstao tek kao obično selo.
Istraživanja koja je Heinrich Schliemann preduzeo od 1880. do 1886 (H. Schliemann, Orchomenos, Leipzig 1881) otkrila su grobnicu u obliku tolosa, nazvanu Minijinom grobnicom, građevinu iz mikenskog doba koja se može uporediti s Atrejevom riznicom u samoj Mikeni. A. de Ridder je 1893. otkrio Asklepijev hram, kao i neke grobnice u nekropoli iz rimskog perioda. U periodu od 1903. do 1905. bavarska arheološka misija, koju su predvodili Heinrich Bulle i Adolf Furtwängler, preduzela je dalja iskopvanja na tom lokalitetu. Istraživanja su nastavljena u periodu između 1970. i 1973. godine, kad su otkriveni mikenska palata, praistorijsko groblje, antički amfiteatar i druge građevine.
Minijska keramika je moderni naziv za određenu vrstu keramike koja je pronađena na lokalitetu Orhomena.
- ↑ Zakon o lokalnoj samoupravi Arhivirano 2017-04-27 na Wayback Machine-u Grčko ministarstvo unutrašnjih poslova (el)
- ↑ Pausanija, Opis Helade, V, 172, 1 sqq.
- ↑ Beleška J. G. Frazera uz navedeno mesto kod Pausanije, 1898.
- ↑ A. Schachter, Cults of Boiotia I, (1981), str. 140–144, daje danas najpotpuniji prikaz Haritezija.
- ↑ Schachter 1981; John Buckler, "The Charitesia at Boiotian Orchomenos" The American Journal of Philology 105.1 (Spring 1984), str. 49–53.
- ↑ John Buckler, The Theban Hegemony 371–362 B. C. (Harvard University Press) 1980.
