Populizam

Populizam je naziv koji se koristi kako bi se opisali razni pojedinci, ideologije, pokreti ili političke stranke koji nastoje ili tvrde da nastoje djelovati u interesu najširih slojeva stanovništva tj. naroda, a nasuprot "otuđenih", odnosno korumpiranih i tiranskih društvenih elita. Najčešće je u pitanju pežorativan termin kojim se nastoje opisati djelovanje kojim se u svrhu sticanja političke podrške zloupotrebljava neobrazovanost i neinformiranost niže klase kako bi se stekla ili održala vlast. Kao populističke metode u tom smislu se najčešće opisuju razni demagoški trikovi, davanje nerealnih obećanja u političkim programima, korištenje široko uvriježenih ksenofobnih predrasuda u svrhu ocrnjivanja političkih protivnika te - nakon sticanja vlasti - poduzimanje među širokim slojevima popularnih, ali dugoročno neodrživih i štetnih mjera. Kao suprotnost populizmu se često navodi elitizam.

Etimologija i rani oblici populizma

Iako se populizam često navodi kao osobina suvremene politike, on ima dugu tradiciju koja se na Zapadu može pronaći još u doba Antike, odnosno prakse mnogih tadašnjih gradova-država od kojih je najpoznatija atenska demokracija. Sama riječ populizam dolazi od latinske riječi populus kojom su Rimljani opisivali "narod" u političkom smislu. U doba Republike se u Rimu čak pojavila prva grupa koja bi se uvjetno mogla nazvati političkom strankom, a čije je ime Populari označavalo borbu za interese "običnog" čovjeka. Iz starog Rima potiče i parola "Kruha i igara" (panem et circenses) koja često služi kao najjezgrovitiji opis populističkih metoda vladavine.

Suvremeni oblici populizma

Populizam se u svojim suvremenim oblicima javlja u 19. vijeku, odnosno s uspostavljanjem demokracija i drugih poredaka u kojima legitimitet vlasti, na ovaj ili onaj način, daje apstraktna volja naroda. To uključuje i autoritarne i ne-demokratske režime u kojima su vlastodršci nastojali osigurati podršku najširih slojeva stanovništva raznim popularnim mjerama, umjesto da se oslanjaju isključivo na golu silu. Uspostavom demokracije, pak, gotovo svaki pokret ili stranka koji preko izbora pokušava doći na vlast je, u većoj ili manjoj, mjeri populistički samom činjenicom da sebe pokušava definirati kao predstavnika "volje naroda" ili njegovih dugoročnih interesa.

Populizam je u 19. i prvoj polovici 20. vijeka bio karakterističan za mnoge evropske zemlje, gdje su demokratske reforme seljačkim masama dale politička prava, ali su ih ekonomske okolnosti nastavile držati u inferiornom položaju u odnosu na staru zemljoposjedničku, odnosno novu kapitalističku elitu. Populizam se u tim okolnostima javlja kroz razne agrarijanske pokrete i ideologiju, koji veličaju "skromnog", "radišnog" i "neiskvarenog" seljaka u odnosu na "korumpiranu" ili "odnarođenu" gradsku elitu. Populizam se također javlja i kao svojevrsna reakcija nižih slojeva koji su, za razliku od "prosvijećene" liberalne elite, sačuvali svoje tradicionalne i konzervativne vrijednosti. Ta struja populizma je karakteristična za tzv. desni populizam, iz koga će se s vremenom stvoriti demokršćanstvo, ali i razni fašistički pokreti. Populističke metode agitacije, pak, u zemljama sa snažnom ili rastućom radničkom klasom počinju koristiti i lijevi - socijalistički, a kasnije i komunistički pokreti.

Poseban oblici populizma su se, zbog specifičnih historijskih i socio-ekonomskih okolnosti, razvili u Latinskoj Americi. Tamošnji vlastodršci često koriste populističku retoriku ili populističke metode vladavine, a bez nekakve čvrste opipljive ideološke podloge ili kroz sinkretičko preuzimanje često suprotstavljenih elemenata lijevih i desnih ideologija. Kao najpoznatiji primjer se navodi peronizam u Argentini.

Povezano

Eksterni linkovi