Prigovor savesti
Prigovor savesti je odbijanje učešća u onim radnjama koje savest prigovarača ne odobrava. Iako se najčešće odnosi na vojnu službu, postoje i druge vrste prigovora savesti, poput pokreta za zabranu eksperimenata nad životinjama, koje smatraju neetičkim i imaju prigovor savesti na njih.
Prigovor savesti na vojnu službu je odbijanje služenja vojnog roka iz političkih, verskih, filozofskih, moralnih ili bilo kojih drugih razloga savesti. Pravo na prigovor savesti izvedeno je iz slobode savesti, mišljenja i verovanja i pripada osnovnim ljudskim pravima. Prigovor savesti je, u praksi, pravo svakog da odbije službu u vojnim jedinicama i ustanovma i samim tim odbije učešće u bilo kakvom vidu rata ili priprema za rat. Mnogi prigovarači savesti su insipisani mišlju Alberta Ajnštajna: “Ratovi će prestati kada ljudi odbiju da se u njima bore”. U nekim zemljama je pravo na prigovor savesti priznato najvišim zakonskim aktima, dok je u drugima krivično delo. Većina evropskih država najčešće prigovaračima savesti obezbeđuje alternativu služenju vojnog roka u vidu civilne službe, ili vojne službe bez oružja.
Civilna služba je alternativna državna služba, u koju se upućuju prigovarači savesti i koja se obavlja bolnicama, staračkim domovima, vrtićima, organizacijama za pomoć invalidima, spasilačkim organizacijama i svim drugim organizacijama koje su od opšteg javnog interesa. No, postoje grupe koje smatraju da alternativna civilna služba nije iskorak iz vojnog sistema, jer u njenoj osnovi leži obavezna vojna služba, tj. obavezna regrutacija.
Totalni prigovor savesti je odbijanje bilo vojne bilo civilne službe. Totalni prigovor savesti ni u jednoj državi nije zakonski priznat, ali je negde manje, negde više tolerisan. Totalni prigovor savesti je posbeno bio izražen u Španiji, sve do ukidanja obaveze 1. januara 2002, gde su totalni prigovarači (Insumisos) zbog odbijanja da vrše civilnu službu odlazili na dvogodišnje, pa i duže zatvorske kazne.
Prigovor savesti na vojne troškove se sastoji u odbijanju da se uplati deo poreza namenjen za vojsku. Takođe, u Švajcarskoj je aktivna grupa koja radi na otkrivanju banaka koje imaju posla sa trgovinom oružja i koja poziva građane na bojkot tih banaka.
Dosledni antimilitaristi su žestoko protiv profesionalizacije vojske, jer ona vodi stvaranju profesionalnih vojnika, tj. sloja naoružanih ljudi koji su spremni da za novac ratuju po raznim krajevima sveta, a neretko i protiv sopstvenog naroda, što se više puta u istoriji i dogodilo. Oni smatraju da je jedino trajno rešenje opšta demilitarizacija i ukidanje vojske u celom svetu.
Pacifistički stav i odbijanje oružja često ima svoje uzore u ranom hrišćanstvu. Prvi hrišćanski pisci (iz II i III veka) su listom bili protiv učešća hrišćana u vojsci i ratovima. Hipolit Rimski (oko 170-235), nije dozvoljavao hrišćanima da se bave zanimanjima u državnoj službi i drugim nedostojnim pozivima, uključujući vojnike, učitelje, sudije, gladijatore, svodnike, glumce, žonglere, mađioničare itd.[1] Hipolit tvrdi da kandidat za hrišćanina mora odbaciti ubijanje i odbiti da položi zakletvu državi, inače se mora odbiti kao hrišćanin:
Vojnik državne vlasti mora biti naučen da ne ubija ljude i da to odbije ako mu se naredi i da odbije da položi zakletvu; ako nije voljan da to izvrši, on se mora odbiti ... Ako kandidat ili vjernik traži da postane vojnik, oni se moraju odbiti jer su prezreli Boga.[1]
U isto vreme, Tertulijan (160–240) zabranjuje svako služenje u vojsci, argumentom: »Ne može se jedna duša dugovati dvojici: Bogu i Cezaru«.[2] On u spisu De idolatria iz 202. godine ima krajnje negativan odnos prema vojnoj službi ne dopuštajući nikakav kompromis.[3] U rečima koje je Isus uputio apostolu Petru ("vrati svoj mač na njegovo mesto; jer svi koji se maše za mač - od mača će poginuti"), Tertulijan vidi uputstvo za "razoružanje svih vojnika" i dezertiranje iz vojske. On kaže:
I kako može (hrišćanin) stupati u borbu, štaviše, kako može služiti čak i u miru vojnu službu bez mača koji mu je Gospod oduzeo?[3]
Origen (185-253) je dopuštao paganima da brane Rimsku imperiju sa oružjem u ruci, ali zahteva da hrišćani služe bez oružja, tj. van vojske.[3]
Kasnije, kada je hrišćanstvo postalo priznato od države u 4. veku, aleksandrijski papa Atanasije Veliki (298-373) u svom 1. pravilu kaže da je za jednog hrišćanina "ubivati u ratu neprijatelje i zakonito i dostojno pohvale", čime su poništena ranija pravila, koja su hrišćanima zabranjivala učešće i ubijanje u ratu.[3]
- ↑ 1,0 1,1 Erich Fromm, Dogma o Kristu (scribd)
- ↑ Tertulijan, De idolatria 19
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Milorad Tomanić, Srpska crkva u ratu i ratovi u njoj
- Prigovor savesti (časopis)
- Prigovor savesti (Žene u crnom) Arhivirano 2008-12-11 na Wayback Machine-u
- Prigovor savjesti u BiH Arhivirano 2006-10-16 na Wayback Machine-u
- Regionalna mreža Prigovor za mir Arhivirano 2006-11-24 na Wayback Machine-u
