Taraš

Taraš
Pravoslavna crkva u Tarašu.
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Srednjobanatski
Grad	Zrenjanin
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	1009
Gustina stanovništva	22 st./km²
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	72 m
Površina	52,5 km²
Taraš Taraš (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	23209
Pozivni broj	023
Registarska oznaka	ZR

Taraš je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1009 stanovnika.

Istorija

Taraš je selo u Banatu, u Vojvodini, koje pripada gradu Zrenjaninu. Radi se o jednom od najstarijih poznatih mesta u Banatu. Još u doba neolita na današnjem Selištu su živeli ljudi. Prvo pominjanje Taraša pod ovim imenom (Tarhus) je zabeleženo u spisu zvanom Anonim kralja Bele iz 1202. godine. U turskim defterima, pominje se Taharaš. Nije poznato značenje imena sela, premda koren naziva ukazuje na drevno žensko božanstvo starije od neolitskog doba.

Opustelo posle turskih osvajanja, ponovo je oživelo posle raspuštanja Potisko-pomoriške vojne granice, kada su ga u 18. veku naselili bivši graničari, uglavnom iz Elemira. Prvi komandant Taraša je bio poručnik Jovan Vučetić 1751. godine. Godine 1774. je Taraš pripao slobodnom kraljevskom Velikokikindskom distriktu u kome su Srbi imali slobodnu samoupravu i nikad nisu imali spahije. Revolucionarne 1848. godine je narod Taraša pružio otpor mađarskoj nacionalnoj revolucionarnoj vojsci i ona je Taraš bombardovala topovima iz pravca Melenaca. Sto godina kasnije, uoči oslobođenja Zrenjanina, taraški partizani su oslobodili selo, koje je zbog odmazde mađarski okupator iz Bačke bombardovao minobacačima. Taraški i elemirski proleteri (risari, najamni žeteoci) učestvovali su u poznatom Elemirskom žitarskom štrajku.

Stanovništvo

Stanovnici Taraša su uglavnom pravoslavni Srbi, a u selu žive i pravoslavni Romi. Srednjovekovno mađarsko stanovništvo naselja na Selištu nije opstalo u Tarašu. Malo mađarskih i slovačkih doseljenika se pretopilo u Srbe. Stari Tarašani su se sećali da je na starom groblju (blizu kafane Lovac) bilo nekoliko jevrejskih grobova, ali danas ni najstariji stanovnici ne pamte da su u Tarašu živeli Jevreji, koji su dolazili u Taraš kao nakupci, žitarski trgovci, a neki se kao ugostitelji i nastanjivali.

Iako je posle Prvog svetskog rata španska groznica (Tarašani govore „kolera") skoro prepolovila broj stanovnika sela, posle 1920. godine je došlo do demografske eksplozije. Stanovništvo je, izuzev nekoliko porodica „virilaca“ (bogatih zemljoradnika sa statusnim ovlašćenjima), bilo veoma siromašno. Unutrašnjom kolonizacijom su Tarašani posle Prvog svetskog rata naseljavani u sela Stajićevo, i Velike Livade. = Posle Drugog svetskog rata je jedan broj Tarašana naseljen u Čikerija Zrenjanin i Čurug. Tokom ratova u vezi raspada Jugoslavije, 1991 - 1995. jedan broj porodica Srba izbeglica se doselio u Taraš.

Arhitektura

Današnja crkva Sv. Velikomučenika Georgija izgrađena je 1850-1853, a crkveni toranj 1901. godine.

Škola se u Tarašu u dokumentima prvi put pominje 1768. godine.

Van sela prema Kumanu bila je kapelna crkva, Vodica.

Arhitektura Taraša je tipična za ušoreno panonsko selo. Tri „dužne ulice“ koje nose narodne nazive Veliki sokak, Mali sokak i Logov. Ima četiri „preka sokaka“ i deo prema Tisi koji se zove Badžura. Sve ulice u selu su asfaltirane. Od crkve desno je restoran „Lovac“. Blizu sela je reka Tisa, a istočno od sela je voda Čikoš. Nekad je severoistočna, prirodna granica Taraša bila bara koja se zvala Rogozara, koja je usled hidrološke situacije poslednjih godina uglavnom suva.

Za vreme trajanja Velikokikindskog distrikta, Taraš je imao veliki žitni magazin od pečene cigle uz Tisu, koji je usled bespotrebnosti nakon izgradnje pruge, porušen. Na istočnom kraju sela je postojala vetrenjača, koja je srušena posle Drugog svetskog rata.

Tokom sedamdesetih godina XX veka, jedan broj taraških zavičajaca je usled nostalgije za rodnim selom, podigao brojne vikendice u taraškim Novim vinogradima, južno od sela.

Saobraćaj

Taraš udaljen od magistralnih puteva i tradicionalno je bio veoma loše povezan sa okolnim mestima kopnenim putevima. Usled podvodnog, blatnjavog atara, Tarašanima je bilo teško i da dođu do konja, pošto su prodavci nerado prodavali konje u mesto gde će njihova saobraćajna uloga biti teška. Tek kad je posle Drugog svetskog rata izgrađena degazolinaža na Babatovu, izgrađen je uski asfaltni put kojim se iz Taraša moglo doći do Elemira automobilom i uvedena je redovna autobuska linija.

Skela na Tisi koja povezuje Taraš sa Ajlašom preko Tise (takođe deo Taraškog atara), po predanju postoji od doba carice Marije Terezije. Do ukidanja redovnog rečnog brodskog saobraćaja, Taraš je bio redovna stanica na ovom plovnom putu putničkog saobraćaja.

Nekad se za Novi Bečej iz Taraša putovalo dolmom, za Kumane zemljanim kolskim putem, kao i za Elemir, preko mrtvaje Čikoš, koju je premošćavao drveni most. Na pola puta između mosta i Taraša bio je stari usamljeni ogromni brest. On je važni saobraćajni orijentir zimskog putnika na putu Elemir - Taraš. Osušio se krajem osamdesetih godina XX veka.

Sport

U Tarašu je 1920. godine bilo osnovano sokolsko društvo. Prva fudbalska lopta u selo je doneta 1932, a dogodine je odigrana i prva zvanična fudbalska utakmica. Danas postoji fudbalski klub „Tisa“, lovačko društvo „Zec“i folklor Kulturno umetničko društvo Taraš-Elemir.

Kulturni život

Taraška seoska slava je Preobraženje Gospodnje i njeno proslavljanje je vezano za berbu grožđa. Pored ovoga, u Tarašu se održava i popularna manifestacija „Taraški kotlić“, kao i „Kupus-bal“. 14. juna 2014. godine će po prvi put biti održan festival roda, jer se u selu te godine gnezdilo 40 parova ovih ptica, što je najveća koncentracija u zemlji.

Znamenite ličnosti

Taraš nema mnogo znamenitih ljudi. Prvi doktor medicine iz Taraša je bio Obrad - Subotin „Dobra“, koji je u doba Kraljevine SHS diplomirao medicinu u Zagrebu, profesor filozofije Omer Marinkov, akademski vajar Ljubica Tapavički, publicista Dejan Bošnjak, bivši narodni poslanik u skupštini Jugoslavije i Srbije Milorad Krstin, Đorđe Ludoški i drugi. Dušan Avramov, dipl. pravnik, jugoslovenski diplomata, pok. suprug profesorke Smilje Avramov je detinjstvo proveo u Tarašu, mada je rođen u N. Bečeju.

U Tarašu se rodio Svetozar Toza Marković, narodni heroj Jugoslavije. U selu postoji njegova spomen-kuća.

Privreda

Tradicionalno, stanovnici su se bavili najpre ribarstvom, a zatim ovčarstvom, vinogradarstvom i povrtarstvom. Stanovnici se i danas bave uglavnom poljoprivrednim zanimanjima. Pored žitarica i industrijskog bilja, proiizvodi se i voće i povrće. Tarašani gaje ovce, a bave se i guščarstvom.

Usled nepopularnosti poljoprivrede i depopulacije krajem XX veka, prestala je da se proizvodi konoplja i sirak.

Od 4432 hektara koliko iznosi površina taraškog atara, jedva polovina je obradiva (podvodna zemljišta i degradirani humus), a ostalo je pašnjak i trstika. Najplodnija taraška zemlja nalazi se u Ajlašu, preko Tise, do koje se dolazi skelom, koja se po predanju tu nalazi još od doba Marije Terezije.

Pored Ajlaša, plodni su i Stari i Novi vinogradi. Stari vinogradi služi kao oranica, otkad ih je u devetnaestom veku uništila epidemija filoksere. Selo je čuveno po kupusu i krompiru (od 1802. godine). Umesto nekadašnjeg belog krompira i sorte kelbaba, dans se gaji hibrid taraški krompir koji dostiže i više od kilograma po komadu. Proizvodi se i grožđe i drugo razno voće. Nekada je postojala i sušara za kamilicu, koje u taraškom ataru obilno uspeva i koju narod zove „žabnjak“.

Demografija

U naselju Taraš živi 868 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,8 godina (38,8 kod muškaraca i 40,8 kod žena). U naselju ima 389 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,93.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1956 1953. 1956 1961. 1779 1971. 1612 1981. 1328 1991. 1174 1152 2002. 1190 1140

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			1100	96.49%
Romi			15	1.31%
Mađari			8	0.70%
Crnogorci			2	0.17%
Hrvati			2	0.17%
Jugosloveni			2	0.17%
Rusini			1	0.08%
Rusi			1	0.08%
Rumuni			1	0.08%
nepoznato			1	0.08%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	0			0
80+	12			16
75-79	13			26
70-74	25			27
65-69	42			53
60-64	36			37
55-59	19			24
50-54	36			31
45-49	42			37
40-44	45			36
35-39	56			45
30-34	36			41
25-29	27			30
20-24	26			25
15-19	29			44
10-14	45			40
5-9	33			35
0-4	39			32
prosek	38.8			40.8

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 454 468 479 458 432 403 389

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 99 85 64 82 26 21 6 3 1 2 2.93

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 444 123 278 26 17 - 472

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 88 278 94 11 1

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	282	167	2	2	58	-	18	2	-	8
Ženski	152	91	-	-	20	-	3	9	2	1
Oba	434	258	2	2	78	-	21	11	2	9
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	-	4	7	4	4	3	-	-	3
Ženski	2	1	4	11	6	-	-	-	2
Oba	2	5	11	15	10	3	-	-	5

Spoljašnje veze

Taraš na Wikimedijinoj ostavi

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)