غزوۂِ خیبر

محرم 7ھ (مئی 628ء) اچ مسلماناں تے یہودیاں دے درمیان اے جنگ تھئی جیندے وچ مسلمان فتح یاب تھئے۔ خیبر، یہودیاں دا مرکز ہئی جیہڑا مدینہ توں 150 کلومیٹر عرب دے شمال مغرب اچ ہئی، جتھوں او ݙوجھے یہودی قبائل نال رل کے مسلماناں دے خلاف سازشاں کریندے رہندے ہن۔ چنانچہ مسلماناں نے ایں مسئلے کوں ختم کرݨ کیتے اے جنگ شروع کیتی۔

پس منظر

خیبر دا علاقہ بالخصوص ایندے کئی قلعے یہودی فوجی طاقت دے مرکز ہن جیہڑے ہمیشہ مسلماناں کیتے خطرہ بݨے رہیے تے مسلماناں دے خلاف کئی سازشاں وچ شریک رہیے۔ انہاں سازشاں وچ غزوہ خندق تے غزوہ احد دے دوران یہودیاں دی کارروائیاں شامل ہن۔ ایندے علاوہ خیبر دے یہود نے قبیلہ بنی نظیر کوں وی پناہ ݙتی ہئی جیہڑے مسلماناں دے نال سازش تے جنگ وچ ملوث رہیے ہن۔ خیبر دے یہود دے تعلقات بنو قریظہ دے نال وی ہن جنہاں نے غزوہ خندق وچ مسلماناں نال عہد شکنی کریندے ہوئے انہاں سخت مشکل نال دوچار کر ݙتا ہئی۔ خیبر والیاں نے فدک دے یہودیاں دے علاوہ نجد دے قبیلہ بنی غطفان دے نال وی مسلماناں دے خلاف معاہدے کیتے ہن۔ محرم 7ھ (مئی 628ء) وچ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم 1600 دی فوج دے نال، جنہاں وچوں ہک سو توں کجھ زائد گھڑ سوار ہن، خیبر دی طرف جنگ دے ارادے نال روانہ تھئے تے پنج چھوٹے قلعے فتح کرݨ دے بعد قلعہ خیبر دا محاصرہ کر گھدا جیہڑا دشمن دا سب توں وݙا تے اہم قلعہ ہئی۔ اے قلعہ ہک نسبتاً اچی پہاڑی تے بݨا ہویا ہئی تے اوندا دفاع بہت مضبوط ہئی۔

جنگ

یہودیاں نے عورتاں تے ٻال ہک قلعے وچ تے سامانِ خورد و نوش و دیگر ساز و سامان ہک ٻئے قلعے وچ رکھ ݙتا تے ہر قلعے تے تیر انداز تعینات کر ݙتے جیہڑے قلعے وچ داخل تھیوݨ دی کوشش تے تیراں دی بارش کر ݙیندے ہن۔ مسلماناں نے پہلے پنج قلعیاں کوں ہک ہک کر کے فتح کیتا جیندے وچ پنجاہ مجاہدین زخمی تے ہک شہید تھئے۔ یہودی رات دی تاریکی وچ ہک توں ݙوجھے قلعے تک اپݨا مال و اسباب تے لوگاں کوں منتقل کریندے رہیے۔ باقی ݙو قلعیاں وچ قلعہ قموص سب توں بنیادی تے وݙا ہئی تے ہک پہاڑی تے بݨا ہویا ہئی۔ حضور ﷺ نے واری واری حضرت ابوبکر، حضرت عمر تے حضرت سعد بن عبادہ دی قیادت وچ افواج ایں قلعے کوں فتح کرݨ کیتے بھیڄے مگر مسلمان کامیاب نہ تھی سڳے۔ ول حضور ﷺ نے ارشاد فرمایا کہ کل میں اونکوں علم ݙیساں جیہڑا اللہ تے اوندے رسول ﷺ نال محبت کریندے تے اللہ تے اوندا رسول ﷺ اوندے نال محبت کریندن۔ او شکست کھاوݨ والا تے بھڄݨ والا نی۔ خدا اوندے ݙوہاں ہتھاں نال فتح عطا کریسی۔ اے سݨ کے اصحاب خواہش کرݨ لڳے کہ اے سعادت انہاں کوں نصیب تھیوے۔ اڳلے ݙینہہ حضور ﷺ نے حضرت علی کرم اللہ وجہہ کوں طلب فرمایا۔ صحابہ کرام نے ݙسیا کہ انہاں کوں آشوبِ چشم ہے۔ لیکن جݙݨ حضرت علی کرم اللہ وجہہ آئے تاں حضور ﷺ نے اپݨا لعابِ دہن مبارک انہاں دے اکھیاں اچ لایا جیندے بعد تا زندگی انہاں کوں کݙہیں آشوب چشم نہ تھیا۔ حضرت علی کرم اللہ وجہہ قلعے تے حملہ کرݨ کیتے پہنچے تاں یہودیاں دے مشہور پہلوان مرحب دا بھائی مسلماناں تے حملہ آور تھیا مگر حضرت علی کرم اللہ وجہہ نے اونکوں قتل کر ݙتا تے اوندے ساتھی بھڄ ڳئے۔ اوندے بعد مرحب رجز پڑھدا ہویا میدان وچ اترا۔ اوں نے زرہ بکتر تے خود پاتا ہویا ہئی۔ اوندے نال ہک زبردست لڑائی دے دوران حضرت علی کرم اللہ وجہہ نے اوندے سر تے تلوار دا ایسا وار کیتا کہ اوندا خود تے سر درمیان توں ݙو ٹکڑے تھی ڳیا۔ اوندی ھلاکت تے خوفزدہ تھی کے او دے ساتھی بھڄ کے قلعے وچ پناہ گزین تھی ڳئے۔ حضرت علی کرم اللہ وجہہ نے قلعے دا دروازہ جیہڑا ویہہ آدمی کھلیندے ہن، اکھاڑ گھدا تے اونکوں قلعے دے دروازے دے سامݨے والی خندق تے رکھ ݙتا تاکہ افواج گھڑ سواراں سمیت قلعے وچ داخل تھی سڳن۔ ایں فتح موچ 93 یہودی ہلاک تھئے تے قلعہ فتح تھی ڳیا۔

نتائج

مسلماناں کوں شاندار فتح تھئی۔ حضور ﷺ نے یہودیاں کوں انہاں دی خواہش تے پہلے دی طرح خیبر اچ رہݨ دی اجازت ݙتی تے انہاں دے نال معاہدہ فرمایا کہ او اپݨی آمدنی دا نصف بطور جزیہ مسلماناں کوں ݙیسن تے مسلمان جݙݨ مناسب سمجھسن انہاں کوں خیبر توں کڈھ ݙیسن۔ ایں جنگ وچ بنی نضیر دے سردار حئی بن اخطب دی بیٹی صفیہ وی قید تھئے جنہاں کوں آزاد کر کے حضور ﷺ نے انہاں نال نکاح فرمایا۔

ایں جنگ نال مسلماناں کوں ہک حد تک یہودیاں دے گھناؤنے سازشاں توں نجات مل ڳئی تے انہاں کوں معاشی فوائد وی حاصل تھئے۔ اینہی جنگ دے بعد بنو نضیر دی ہک یہودی عورت جیندا ناں زینب ہئی، نے حضور ﷺ کوں گوشت پیش کیتا جیندے وچ ہک سریع الاثر زہر ملا ہویا ہئی۔ حضور ﷺ نے اونکوں اے محسوس تھیوݨ تے تھک ݙتا کہ اس وچ زہر ہے مگر آپ ﷺ دے ہک صحابی حضرت بشر بن براء رضی اللہ عنہ جیہڑے آپ صلی اللہ علیہ وآلہٖ و سلم دے نال کھاݨے وچ شریک ہن، شہید تھی ڳئے۔ آپ صلی اللہ علیہ وآلہٖ و سلم نے حسب عادت اپݨا بدلہ تاں اوں عورت توں نہ گھدا لیکن حضرت بشر رضی اللہ عنہ دی شہادت دے بدلے اوں عورت کوں قتل کر ݙتا ڳیا۔ ہک روایت دے مطابق بسترِ وفات تے حضور ﷺ نے فرمایا ہئی کہ انہاں دی بیماری اوں زہر دا اثر ہے جیہڑا خیبر وچ ݙتا ڳیا ہئی۔
مسلماناں کوں ایں جنگ توں بھاری تعداد وچ جنگی ہتھیار ملے جنہاں نال مسلماناں دی طاقت ودھ ڳئی۔ ایں جنگ دے اٹھارہ مہینے بعد مکہ فتح تھی ڳیا۔ ایں جنگ دے بعد حضرت جعفر طیار رضی اللہ عنہ حبشہ توں واپس آئے تاں حضور ﷺ نے فرمایا کہ سمجھ اچ نی آندا کہ میں کیہڑی ڳال کیتے زیادہ خوشی مناواں۔ فتحِ خیبر کیتے یا جعفر دی واپسی کیتے ۔