Barbari

Kuptimi i fjalës 'barbar'

Në shumicën e rasteve grekët e lashtë termin barbar e përdornin për të huajt, por me kuptimin 'të pacivilizuar', duke qenë se grekët dhe veçanërisht athiniotët e quanin veten më të civilizuar se të tjerët.

Disa studies nacionalistë, përfitojnë nga rasti që disa shkrimtarë grekë, si Tukididi, kanë përdorur termin ‘barbarë’ për fiset epirote e maqedonase, për të nënkuptuar se kjo fjalë ka kuptimin ‘i huaj’, ndonëse fjala u referohej në shumicën e rasteve të huajve. Në fakt nuk është e vërtetë që kjo fjalë ka kuptimin ‘i huaj’ me kuptimin e pastër të fjalës. Sipas enciklopedisë britanike, fjala ka kuptimin ‘i pacivilizuar’, dhe ishin Athiniotët ata që quanin barbarë, përveç të huajve, edhe fiset e tjera greke, të cilat jetonin në fshatra. Athina kishte shkallën më të lartë të civilizimit në krahasim me qytet-shtete e tjera greke apo në krahasim me të huajt. Në raste të tjera kjo fjalë përdorej si fyese edhe nga burrështetasit e Athinës, për mbretër të tjerë helenë, me të cilët ishin në konflikt. Studiuesit etnocentristë, përfshirë edhe akademikët tanë, kanë shkuar deri në marrëzi duke e barazvlerësuar termin barbar me termin ‘ilir’. Pra nëse epirotët ishin barbarë, sipas atyre, kjo domethënë se ata ishin ilirë, gjë që nuk e thotë asnjë shkrimtar antik, grek as romak.

Tukididi, që jetonte në Athinë, quan barbarë akarnanët, etolët, epirotët dhe maqedonasit e epërm, por e bën këtë në një kuptim strikt gjuhësor – këta popuj konsideroheshin barbarofonë në masën që dialektet e tyre të greqishtes ishin mjaft të ndryshme dhe arkaike, si të tingëllojë e papërpunuar dhe mezi e kuptueshme për një folës të Atikës jugore si Tukididi.

Në mënyrë të ngjashme, kur oratori athinas Demosteni e quajti Filipin II të Maqedonisë më keq se një barbar në Filipikun e tretë të tij, ai e bëri këtë në lidhje me kulturën që ata demonstruan si të huaj që nuk u përmbaheshin standardeve të duhura helene dhe nuk e ngriti çështjen e origjinës së tyre: "Jo vetëm asnjë grek, as i lidhur me grekët, por as një barbar nga ndonjë vend i nderuar, por një horr i rrezikshëm nga Maqedonia, nga ku nuk ishte ende e mundur të blihej një skllav i denjë".

Herodoti, Polibi, Straboni, Pausanias dhe një numër i madh shkrimtarësh të tjerë grekë dhe romakë i konsiderojnë fiset e Heladës perëndimore, Epirit dhe Maqedonisë si helene në çdo aspekt. Si Tukididi, ashtu edhe Demosteni ishin vetë me origjinë të pjesshme jo-atike dhe për Demostenin duket se kishin origjinë jo greke, ndërsa veçanërisht të dy mbanin pozicione të forta politike kundërshtare kundër maqedonasve.

Në shekujt në vijim, helenët zakonisht dalloheshin nga barbarët, që përfaqësonin të paqytetëruarit.

Fiset greke vunë re shpejt se nuk flisnin të njëjtën gjuhë si fqinjët e tyre dhe përdorën termin "βάρβαρος" ("barbar") për ta, me kuptimet "i pakulturuar", "i paqytetëruar" ose "folës i një gjuhe të huaj". Termi Barbaros mendohet të jetë onomatopeik në origjinë: "bar-bar" - d.m.th. belbëzues - mund të ketë qenë se si e folura e të huajve tingëllonte për greqisht-folësit.

Kështu ndodhi edhe për egjiptianët, të cilët, sipas Herodotit, "emërtonin barbarë të gjithë ata që flisnin një gjuhë tjetër", dhe në vitet e mëvonshme për sllavët, të cilët u dhanë gjermanëve emrin němec, që do të thotë "memec", ndërsa e quajnë veten slověnski ose "njerëz të fjalës".

Në dramën e tij ‘Zogjtë’, Aristofani e quan mbikëqyrësin analfabet një "barbar", i cili megjithatë i mësoi zogjtë se si të flisnin. Termi përfundimisht mori një përdorim nënçmues dhe u zgjerua për të treguar të gjithë stilin e jetës së të huajve, dhe më në fund do të thotë "analfabet" ose "i paqytetëruar" në përgjithësi. Kështu “një analfabet është edhe barbar”.

Sipas Dionisit të Halikarnasit, një helen ndryshonte nga një barbar në katër mënyra: gjuhë e rafinuar, arsimimi, feja dhe shteti ligjor. Arsimi grek u identifikua me edukimin fisnik. Pali i Tarsusit e konsideroi detyrim t'u predikonte Ungjillin të gjithë njerëzve, "helenëve dhe barbarëve, të mençurve dhe të marrëve".

Diskriminimi midis helenëve dhe barbarëve zgjati deri në shekullin e IV para Krishtit. Euripidi e konsideronte të besueshme që helenët të sundonin mbi barbarët, sepse të parët ishin të destinuar për liri dhe të tjerët për skllavëri. Aristoteli arriti në përfundimin se "natyra e një barbari dhe një skllavi është një dhe e njëjtë".

Autori romak Klaudius Aelianus (shek. 3 e.s) kur flet për dardanët e Ilirisë, i përshkruan ata si "ekstremisht barbarë", duke shtuar që ata laheshin shumë rrallë dhe jetonin në shpella të pista rrethuar me plehra. Pra duket qartë se këtu termin barbar e ka me kuptimin i pacivilizuar.