Ishujt Ashmore dhe Cartier
Territori i Ishujve Ashmore dhe Cartier është një territor i jashtëm[1] i pabanuar i Australisë i përbërë nga katër ishuj tropikal të ulët në dy shkëmbinj nënujorë të veçantë, dhe deti territorial prej 12 miljesh detare (22 km) nga ishujt. Territori ndodhet në Oqeanin Indian, i vendosur në buzë të shelfit kontinental, rreth 320 km nga bregu veriperëndimor i Australisë dhe 144 km në jug të ishullit indonezian Rote.
Ashmore Reef quhet Pulau Pasir nga indonezianët dhe Nusa Solokaek në gjuhën roteneze. Të dy emrat kanë kuptimin "ishull rërë".[2]
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas literaturës australiane,[3] Ishulli Cartier u zbulua nga kapiteni Nash në vitin 1800, dhe u emërua pas anijes së tij Cartier. Ishulli Ashmore u zbulua nga kapiteni Samuel Ashmore në vitin 1811 nga anija e tij HMS Hibernia dhe u emërua pas tij. Ishulli Ashmore u aneksua nga Mbretëria e Bashkuar më 1878, siç ishte ishulli Cartier në vitin 1909.[4]
Një urdhër-në-këshill britanik i datës 23 korrik 1931 deklaroi se Ishujt Ashmore dhe Cartier do të viheshin nën autoritetin e Komonuelthit të Australisë kur Australia miratoi legjislacionin për t'i pranuar ato, dhe administrimi zyrtar filloi dy vjet më vonë. Akti i Pranimit të Ishujve Ashmore dhe Cartier të Komonuelthit 1933 hyri në veprim më 10 maj 1934, kur ishujt u bënë zyrtarisht një territor. Akti autorizoi Guvernatorin e Australisë Perëndimore të bënte urdhëresa për territorin. Në korrik 1938, territori iu aneksua Northern Territory, më pas i administruar edhe nga Komonuelthi, ligjet, urdhëresat dhe rregulloret e të cilit zbatoheshin për Territorin Verior. Kur vetëqeverisja iu dha Northen Territory më 1 korrik 1978, administrimi i Ishujve Ashmore dhe Cartier u mbajt nga Komonuelthi.
Në vitin 1983, territori u shpall një rezervë natyrore sipas Aktit të Ruajtjes së Parqeve Kombëtare dhe Kafshëve të Egra të vitit 1975, i zëvendësuar tani me Aktin për Mbrojtjen e Mjedisit dhe Ruajtjen e Biodiversitetit 1999.[5] Ishulli Cartier, i cili ishte një zonë bombardimesh, u bë një rezervë detare në vitin 2000.
Pasi ishujt u bënë pika e parë e kontaktit me zonën e migrimit australian, në shtator 2001, qeveria australiane ndau Ishujt Ashmore dhe Cartier nga zona e migrimit Australian.
Gjeografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Territori përfshin Ashmore Reef, i cili përfshin Ishujt Perëndimor, të Mesëm dhe Lindor, dhe dy laguna, dhe Cartier Reef, i cili përfshin ishullin Cartier. Ashmore Reef mbulon përafërsisht 583 km2 dhe Cartier Reef 167 km2, të dyja matjet shtrihen në kufijtë e shkëmbinjve nënujorë.[6]
Ishujt Perëndimor, të Mesëm dhe Lindor kanë një sipërfaqe toke të kombinuar të raportuar në mënyra të ndryshme si 54 hektarë. 93 hektarë dhe 112 hektarë.[7] Ishulli Cartier ka një sipërfaqe toke prej 0.4 hektarësh.[8]
Qeverisja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sot, Territori administrohet nga Canberra nga Departamenti i Infrastrukturës, Zhvillimit Rajonal dhe Qyteteve, i cili është gjithashtu përgjegjës për administrimin e territoreve të ishullit të Krishtlindjes, ishujve Cocos (Keeling), Ishujve të Detit Koral, Territorit të Gjirit Jervis dhe Ishullit Norfolk.[9]
Departamenti i Prokurorit të Përgjithshëm kishte qenë përgjegjës për administrimin e territoreve australiane deri në zgjedhjet federale të vitit 2010. Në atë vit përgjegjësia për territoret australiane iu transferua Departamentit të atëhershëm të Australisë Rajonale, Qeverisjes Lokale, Arteve dhe Sportit, dhe nga 18 shtatori 2013 Departamenti i Infrastrukturës dhe Zhvillimit Rajonal ka administruar territoret australiane.
Mbrojtja e Ishujve Ashmore dhe Cartier është përgjegjësi e Australisë, me vizita periodike nga Marina Mbretërore Australiane, Forca Ajrore Mbretërore Australiane dhe Shërbimi Australian i Doganave dhe Mbrojtjes së Kufirit.
Aty pranë Hibernia Reef, 42 km në verilindje të Ashmore Reef, nuk është pjesë e Territorit, por i përket Australisë Perëndimore.[10] Ajo nuk ka sipërfaqe toke të thatë përgjithmonë, megjithëse pjesë të mëdha të shkëmbit nënujorë ekspozohen gjatë baticës së ulët.
Ekonomia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Nuk ka asnjë aktivitet ekonomik në Territor, Ishujt Ashmore dhe Cartier janë të pabanuar. Ishulli Cartier është një ishull rërë pa bimësi.[8] Qasja në ishullin Cartier është e ndaluar për shkak të rrezikut të mjeteve të pashpërthyera. Nuk ka porte, vetëm ankorime në det të hapur. Anija e Forcave Kufitare Australiane ABFC Thaiyak është e vendosur jashtë shkëmbit për deri në 300 ditë në vit. Ishujt vizitohen gjithashtu nga kujdestarë sezonalë dhe studiues të rastit shkencor.
Zona ka qenë një terren tradicional peshkimi i peshkatarëve indonezianë për shekuj dhe vazhdon. Në vitet 1850, gjuetarët amerikanë të balenave vepronin në rajon. Minierat e depozitave të fosfatit u zhvilluan në ishullin Ashmore në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të. Sot të gjithë puset në Territor janë të infektuar me kolerë ose të kontaminuar dhe të papijshëm.[11]
Aktivitetet e nxjerrjes së naftës zhvillohen në fushat e naftës Jabiru dhe Challis, të cilat janë ngjitur me Territorin, dhe të cilat administrohen nga Departamenti i Minierave dhe Energjisë së Territorit të Veriut në emër të Komonuelthit.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "10: External territories". Legal Risk in International Transactions (ALRC Report 80) (në anglisht). Australian Law Reform Commission (ALRC), Australian Government. 2006. ISBN 0642254877. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2014. Marrë më 2014-04-14.
- ^ "A STUDY OF SOCIO-ECONOMIC ISSUES FACING TRADITIONAL INDONESIAN FISHERS WHO ACCESS THE MOU BOX" (PDF) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2006-08-27.
- ^ "Pulau Pasir (Ashmore Reef) belongs to Indonesia" (në anglisht). Marrë më 2019-08-13.
- ^ Luscombe, Stephen (2019). "Ashmore and Cartier Islands". The British Empire (në anglisht). Marrë më 2019-03-16.
- ^ ENVIRONMENT PROTECTION AND BIODIVERSITY CONSERVATION ACT 1999
- ^ Australia, Geoscience. "Ashmore and Cariter Islands". Australian Government Geoscience Australia (në anglisht). Australian Government. Marrë më 21 shkurt 2019.
- ^ "Ashmore Reef National Nature Reserve and Cartier Island Marine Reserve". Marine Protected Areas (në anglisht). Department of Sustainability, Environment, Water, Population and Communities, Australian Government. Arkivuar nga origjinali më 2011-07-09.
- ^ a b Taylor & Francis Group (2004). The Europa World Year Book 2004 (në anglisht) (bot. 45th). Europa Publications, Taylor & Francis Group. fq. 611. ISBN 978-1-85743-254-1.
- ^ Assistant Director, Territories and Disaster Reconstruction Division (16 qershor 2012). "Territories of Australia" (në anglisht). Department of Regional Australia, Local Government, Arts and Sport. Arkivuar nga origjinali më 11 shkurt 2011. Marrë më 7 shkurt 2008.
- ^ "States of Australia" (në anglisht). fq. Administrative Divisions of Countries. Marrë më 2011-06-23.
- ^ "Bizarre Happenings at Reef". Navy News (në anglisht). Marina Mbretërore Australiane. 28 qershor 1999. Arkivuar nga origjinali më 27 maj 2013. Marrë më 27 gusht 2018.