Din Sosyolojisi

Bu çalışmanın amacı, Erol Güngör'ün düşünsel birikiminde, Türkiye' de modernleşme ve sekülerleşme ilişkisini ortaya koymak ve bu konuyu derinlemesine ele alan Güngör'ün çizdiği metodolojik ve epistemolojik çerçeveyi betimlenmektir. İlk bölümde kavramsal ve tarihsel bir temanın oluşması için Avrupa' daki modernleşme ve sekülerleşme konusundaki düşünceler ve iddialar ele alınmıştır. İkinci bölümde, genel olarak modernleşme tarihine değinilmiş bundan sonrasında, Türkiye' de, Avrupa modernleşme tecrübesinin örnek alındığı Batıcılık akımının, modernleşme-sekülerleşme ilişkisi bağlamında sosyal-siyasi politika ve inkılapları, dini konumlandırdığı yer ve bunun sosyal, siyasal ve kültürel sonuçları Erol Güngör'ün mülahazaları ve tenkitleri ile birlikte çalışılmıştır. Burada, Güngör'ün modernleşmeyi bir kültür değişmesi olarak görmesiyle birlikte, modernleşme projelerinde, kültür-medeniyet arasındaki ilişkinin mecburi olarak ele alındığını ifade etmesi önemlidir. Üçüncü bölümde ise, Güngör'ün modernleşme çerçevesinde dini konumladığı yer tetkik edilmiş, bu konudaki düşünceleri modernleşme ve sekülerleşmenin zorunlu olmayan ilişkisini resmeden kuramlarla birlikte resmedilmiştir. Böylece modernleşme ve sekülerleşme arasında ilişki Güngör düşüncesinde teorik ve pratik çerçevede sunulmuştur.

Karikatürler, mesaj üretme konusunda diğer popüler kültür ürünlerine nazaran bazı imtiyazlara sahiptir. Görsel yönü ön planda olan karikatürler, toplumsal alana dair yargılar oluşturmakta ve meydana getirdikleri düşünce kalıplarını belirli mesajlar yoluyla servis etmektedirler. Böylelikle sosyal alana dair mesaj üretme ve iletme bakımından zengin bir kaynak olan karikatürleri incelemek, işlevsel bir konumda durmaktadır. Bu çalışmanın amacı karikatürlerde İslam’a ait sembol veya figürlere -başörtü, çarşaf, takke, oruç ibadeti, kurban ibadeti, imam gibi- iliştirilen self oryantalist ve İslamofobik mesajları ortaya koymaktır. Çalışma boyunca, Leman dergisi içerisindeki self oryantalist ve İslamofobik mesajların analiz edilmesinde büyük ölçüde Edward Said’in Oryantalizm isimli eserinden yararlanılmıştır. Makale çerçevesinde, popüler kültür ürünü olarak ele alınabilecek haftalık mizah dergisi Leman’ın, altı aylık periyodu (Haziran ve Kasım ayları dahil olacak şekilde) mercek altına alınmış ve dergi içerisinde İslam’a ait sembol ve figürlerin kullanım biçimi görsel analiz yöntemi ile incelenmiştir. Buna göre, Leman’daki karikatürler İslam’a ait semboller, self oryantalist ve İslamofobik mesajlar barındırmaktadır. Karikatürlerde İslam dini, Said’in oryantalizm çerçevesinde ele aldığı İslamofobik düşüncelerle mutabakat içindedir.
Caricatures have some privileges compared to other popular culture products while producing messages. Caricatures, with visual aspect, make judgments about the society and serve the thought patterns they create through certain messages. Thus, examining the caricatures, which are a rich source in terms of producing and transmitting messages about the social sphere, remain in a functional position. The aim of this study is to reveal self-orientalist and Islamophobic messages attached to Islamic symbols or figures - such as headscarf, burqa, kufi, fasting worship, sacrifice worship, imam- in caricatures. The analysis of self-orientalist and Islamophobic messages in the Leman magazine was largely based on Edward Said’s Orientalism. During the study, the six-month period of (including June and November) the weekly humor magazine Leman, which can be considered as a product of popular culture, has been studied and the usage of Islamic symbols and figures in the journal examined by visual analysis method. Accordingly, the Leman caricatures containIslamic symbols, self-orientalist and Islamophobic messages. In the caricatures, Islam is in a agreement with the Islamophobic ideas that Said deals with in the context of orientalism.

İslami İlimler Dergisi’nin, Sosyoloji disiplininin Türkiye’deki serüvenine odaklandığı bu özel sayısında merhum Nurettin Topçu’ya (1909-1975) yer vermemek büyük bir eksiklik sayılırdı. Filozofluğunun yanı sıra bu toprakların havasını derinden soluyan ender şahsiyetlerden biri olarak şüphesiz o bir sosyologdu da. Velûd bir yazar olarak ortaya koyduğu çalışmalarının ve dahi mümtaz şahsiyetinin henüz bu coğrafyada hak ettiği ilgiyi gördüğü pek söylenemez. Tabi bu noktada, Sorbonne Üniversitesi’nde birincilikle bitirdiği doktora eğitimi sonrası, üniversitede kalma ve hocalık yapma teklifini memlekete hizmet etme sevdası ile reddeden Nurettin Topçu’yu ülkesine döndüğünde üniversite kadrolarına layık görmeyen dönemin çarpık zihniyetinin -bu topraklarda Hoca’ya yönelebilecek ilgi ve alâkayı asgari düzeyde tutmaya dönük- ortaya koyduğu gayreti de anmadan geçmek bir diğer eksiklik olurdu.
Maziye fazla takılmadan, bugünün gençlerine, genç akademisyenlerine, Nurettin Topçu ile tanışmamış, onu yeterince tanıyamamış olanlara veya onun hakkında daha fazla malumat sahibi olmak isteyenlere yönelik Hoca’nın doktora tezi ve en meşhur eseri olan İsyan Ahlak’ını (Conformisme et Révolte) -Musa Doğan’la beraber- tercüme eden, ona talebe olmuş, onunla aynı meclislerde bulunmuş ve akademik hayatı Hoca ile şekillenmiş olan Mustafa Kök Bey’le bir söyleşi gerçekleştirdik. Açıkçası söyleşiye başlarken bu kadar uzun soluklu bir görüşme olacağını ön görmemiştik. Ancak Mustafa Bey’in Nurettin Topçu hakkındaki geniş bilgi ve birikimiyle birlikte söyleşi bu hacme ulaştı ve biz tarihe eksik bir not düşmemek adına hemen hemen hiçbir cümleyi zayi etmeme endişesiyle bu mülakatı sizlerle paylaşmayı görev bildik.
Var Olmak isimli eserin son sayfalarında yer alan Damlalar başlıklı yazısında Nurettin Topçu “Üç kişiye el uzatınız: Hastaya, garibe, muhitinde anlaşılmayan bedbahta (talihsize)” der. Bizim arzumuz da, kendi coğrafyasında kıymeti henüz yeterince anlaşılamamış olan bu güzîde insanın tarihine ve talihine ufak da olsa dokunabilmektir.

Bu araştırmada İmam-Hatip Lisesi öğrencilerinin dinî tutum ve okul aidiyet düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve aralarındaki ilişkinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma betimsel tarama, karşılaştırmalı ilişkisel tarama ve korelasyon türü ilişkisel tarama modellerinde tasarlanmıştır. Araştırmada TÜİK'in Türkiye bölgeler sınıflamasında düzey 1 olarak belirlediği 12 bölgeden seçilen birer il araştırmanın örneklem illeri olarak seçilmiştir. Örneklem olarak seçilen illerden belirlenen toplam 26 İmam-Hatip Lisesinde okuyan 3775 öğrenciye 2015-2016 öğretim yılı bahar döneminde anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama araçları olarak kişisel bilgi formu ile birlikte öğrencilerin dinî tutum düzeylerini ölçmek için Ok-Dinî tutum Ölçeği ve bu araştırma kapsamında araştırmacılar tarafından geliştirilen İHL Okul Aidiyeti Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda İmam-Hatip Lisesi öğrencilerinin dinî tutum ve okul aidiyet düzeyleri arasında ...