Beoarbaidjen fon Semitiske Sproaken

[[Bielde:Amarna Akkadian letter.png|Akkadisken Bräif (fuunen in Tell Amarna),<br />in Kielschrift moaked in n Leemtoafel|300px|thumb]]
[[Bielde:1QIsa b.jpg|Schriftrulle fon dän Dooden See <br /> Jesaja 57:17 - 59:9)|300px|thumb]] 
[[Image:Petra Jordan BW 21.JPG|Dät ''Schäthuus'' fon Petra, in Wuudelkhaid n Grääftämpel,<br /> 
ainewaine twiske dät 1.Jh.f. Chr. un dät 2.Jh.ä. Chr.|300px|thumb]]
[[Bielde:AndalusQuran.JPG|Ne Siede fon dän Koran uut dät 12. Jh.,<br />soogoar uut Andalusien.|300px|thumb]]
As '''Semitiske Sproaken''' wäd ne Gruppe fon Sproaken beteekend in Wääst-[[Asien]] un dän anlääsende Paat fon [[Afrikoa]]. Do Sproaken stounde apaat fon do [[Indogermaniske Sproaken]] un dwo apfaalen truch ju stäärke Funktion fon Konsonante. Jo wäide reekend tou do [[Afro-Asiatiske Sproaken]].
	
Ju semitiske Gruppe wäd ferdeeld in:


== Noudaast Semitisk ==
fertreeden fon
* '''[[Akkadisk]]''', boald in [[Mesopotamien]] in ju [[foarkristelke Tied]]. [[Dialekt]]e deerfon sunt 
** [[Babylonisk]] un 
** [[Assyrisk]].

== Noudwääst Semitisk ==

wuud boald in [[Syrien]] un [[Palestinoa]]. Deertou heere:
* '''Amoritisk''' of Aast-Kanaanitisk, fuunen in Texte in [[Babylonien]].
* '''[[Ugaritisk]]''', ju Sproake fon do Texte fon ju Stääd-Stoat Ugarit in Noud-Syrien uut dät 14. un 13. Jierhunnert f. Chr.
* '''[[Kanaanitisk]]''', ju Sproake fon do Tell Amarna Bräiwe (14. Jh. f. Chr.), wier uut leeter äntstuuden:
** '''''[[Hebräisk]]''''', ounfangend mäd ju [[biblisk]]e Periode (1200-200 f.Chr.) un leeter do [[Apokryph]]en un do '''[[Schriftrullen]]''' fon dän Dooden See (2. un 1. Jh. f.Chr.), as uk [[rabbinisk]]e Schriften (eerste Jierhunnerte ä. Chr.).
** [[Phönikisk]] un [[Punisk]], as fuunen in do Inschrifte in do oolde phönikiske Stääde (10.-1.Jh. f.Chr.) un do fon hiere mediterrane Kolonien (9.Jh. f.Chr.-2.Jh. ä.Chr.).
** Moabitisk, fuunen in ju Inschrift fon Köönich Mesa fon Moab fon dät 9.Jh. f. Chr.
* '''[[Aramäisk]]''', wät sik ferdeelt in 
** Oold Aramäisk in Ienschriften fon Damaskus, Hama un Assyrien (10.-8.Jh. f. Chr.). Dan as Amtssproake fon do assyriske, babyloniske en persiske Rieke (7.-4.Jh. f. Chr.), uk ap Papyri fon Ägypten (5. un 4. Jh.f. Chr.). Uk as biblisk Aramäisk in bestimde Paate fon dät Oolde Testament (5.-2. Jh.f. Chr.).
** Wääst Aramäisk, wät noch tou heeren is in eenige Täärpe bie Damaskus un wät sik fröier ferdeelde in:
*** Nabatäisk, ju Sproake fon n arabisken Stoat in dät bekoande '''Petra''' (1. Jh.f. Chr.- 3. Jh.ä. Chr.).
*** Palmyrenisk in ju antike Oasenstääd Palmyra (1. Jh.f. Chr.- 3. Jh.ä. Chr.).
*** [[juudsk]] palestinensisk Aramäisk waas ju Sproake ju der boald wuude in [[Palästina]] in ju Tied fon [[Christus]] un in do eerste Jierhunnerte ä.Chr. Ju wuude fuunen in moorere Hondschrifte (2.-5.Jh.ä. Chr.).
*** [[samaritanisk]] Aramäisk, as fuunen in eenige Hondschrifte (4.Jh.ä. Chr. un leeter).
*** [[kristelk]] palästinensisk Aramäisk is ju Sproake fon do Melkite (5.-8. Jh.ä. Chr.).
** Aast Aramäisk, wät sik ferdeelt in:
*** [[Syrisk]], uursproangelk ju Sproake fon [[Edessa]], äntwikkelde leeter ne rieke kristelke Literatuur (3.-13.Jh.ä. Chr.). Leeter wuud dät as spreekene Sproake oulöösd fon dät [[Arabisk]]e unner do groote [[islamisk]]e Ärooberengen fon dät 8. Jh.
*** babylonisk Aramäisk is ju Sproake fon do babyloniske Juuden, foarallen fertreeden in ju babyloniske Talmud (4.-6.Jh.ä. Chr.).
*** Mandäisk, ju Sproake fon ju gnostiske Sekte fon do [[Mandäer]]e, ju der bloide in [[Mesopotamien]]. Schrifte uut dät 3.-8.Jh.ä. Chr.).

== Suudwääst Semitisk ==
wiertou heere:
* '''[[Arabisk]]''', tou ferdeelen in:
** Oold of epigraphisk Suud-Arabisk in Inschrifte fon dät 8.Jh.f. Chr. bit dät 6.Jh.ä. Chr.
** pre-klassisk Noud-Arabisk in ne Riege Ienschrifte (5.Jh.f. Chr.- 4.Jh.ä. Chr.)
** klassisk Noud-Arabisk, dät ‘ächte’ Arabiske. Dät is fuunen in Inschrifte siet dät 4.Jh.ä. Chr. Dät bloide in ju pre-islamiske Arabiske Dichtkunst un leeter in dän '''[[Koran]]''' (7.Jh.ä. Chr.).
:Dät moderne Arabiske häd fuul Dialekte, as Zentroal-asiatisk, [[Irakisk]], [[Arabisk]], [[Syrisk-Libanesisk]], [[Palästinensisk]], [[Ägyptisk]], [[Noud-Afrikoansk]] of [[Maghrebisk]].
:Ne apaate Gruppe in dät Suude schäl noch do oolde Foarme foutsätte, wiertou dan heere Mehri, Shawri un Soqotri.
* '''[[Äthiopisk]]''', toueerst fuunen in Inschrifte fon do eerste Jierhunnerte ätter Christus. Dät Äthiopiske äntwikkelde sik leeter tou ne Literatuursproake, ju goolt bit tou ju moderne Tied. Do moderne semitiske Sproaken fon [[Äthiopien]] sunt Tigrinisk, [[Tigre]], [[Amharisk]], Hararisk un Guragisk. Bolde uutstuurwen sunt Gafatisk un Argobbaisk.

== Taale toun Biespil ==
Do Taale sunt uus gans froamd, bloot bie "6" un "7" lät dät n bitje bekoand.
Apfaalend dät et in do Sproaken apaate Foarme foar monnelk (m.) un wieuwelk (f.) rakt, juust as ap Seeltersk fon 1 bit 3.

{| border="1" padding="2" cellpadding="4" cellspacing="0"  width="300" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;
|-
|'''Taal'''____||'''Akkadisk'''_||'''Ugaritisk'''||'''Hebräisk'''_||'''Syrisk'''___||'''Arabisk'''__||'''Ethiopisk'''
|-
|1 m.||''ištēn''||''ʾahd''||''ʾehād''||''ḥād''||''ʾaḥād''||''ʾaḥādū''
|-
|1 f.||''ištiat, ištet''||''ʾaht''||''ʾaḥat''||''ḥədā''||''ʾiḥdā''||''ʾaḥattī''
|-
|2 m.||''šina''||''<u>t</u>nm''||''š(ə)nayim''||''tərēn''||''ʾi<u>t</u>nāni''||''kəlʾē(tū)''
|-
|2 f.||''šitta''||''-''||''š(ə)tayim''||''tartēn''||''ʾi<u>t</u>nātāni, tintāni''||''kəlʾētī''
|-
|3 m.||''šalāšat''||''-''||''šəlōšā''||''təlātā''||''<u>t</u>alā<u>t</u>at''||''šalastū''
|-
|3 f.||''šalāš''||''<u>t</u>l<u>t</u>''||''šālōš''||''təlāt''||''<u>t</u>alā<u>t</u>''||''šalas''
|-
|6 m.||''šeššet''||''-''||''šiššā''||''štāʾ, ʾeštā''||''sittat''||''sədəstū''
|-
|6 f.||''[šešše]''||''<u>tt</u>''||''šeš''||''šet''||''sitt''||''səssū''
|-
|7 m.||''sebet''||''-''||''šibʿa''||''šabʿā''||''sabʿat''||''sabʿatū''
|-
|7 f.||''sebe''||''šbʾ(t)''||''šebaʿ''||''šebaʿ''||''sabʿ''||''sabʿū''
|}

== Ferwiese ätter buuten ==

* https://web.archive.org/web/20070807191717/http://www.semarch.uni-hd.de/index.php4
* http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fr/1/1a/Semitic-map.png 
* ''An Introduction to the Comparative Grammar of Semitic Languages'', by Sabatino Moscati, Wiesbaden (Harrasowitz) 1964.

[[Kategorie:Liesten un Tabellen]]
[[Kategorie:Sproakfamilien]]