Tazama chanzo cha Kalenda ya Kiislamu

[[picha:King Khaled airport exit stamp.jpg|thumbnail|right|200pax|Mhuri kwenye paspoti unaonyesha tarehe ya kalenda ya Kiislamu: 10 [[Rajabu (mwezi)|Rajabu]] 1428 (=24 Julai 2007)]] 
{{Islam}}
'''Kalenda ya Kiislamu''' ni mtindo wa kuratibu [[wakati]] unaopatikana katika nchi mbalimbali za [[Kiislamu]]. Tofauti na [[Kalenda ya jua|kalenda ya kawaida]] inayofuata [[jua]] hii ni [[kalenda ya mwezi]] inayofuata [[Mwezi mwandamo|kuandama kwa mwezi]].

Pia [[Waislamu]] wanaoishi katika [[mazingira]] yasiyo ya Kiislamu hutumia [[kalenda]] hii kwa ajili ya kupanga [[maisha]] yao ya [[Dini|kidini]], hasa [[sikukuu]] na [[saumu]].

Kalenda hii ilianza kutumika rasmi kutokana na tukio la [[mtume Muhammad]] kuhama [[Makka]] kwenda [[Madina]], tukio ambalo linajulikana kama [[Hijra]]. 

Mahali pengi Kalenda ya Kiislamu hutumika pamoja na [[kalenda]] zinazofuata mwendo wa [[jua]], hasa [[kalenda ya Gregori]] ambayo ndiyo iliyoenea zaidi [[duniani]].

== Miezi na mwaka ==
Kalenda ya Kiislamu imepokea kawaida ya [[mwaka]] wa [[Waarabu]] wa kale wenye miezi 12. Hesabu ya vipindi hivi 12 hufuata muonekano wa [[Mwezi|Mwezi angani]], ambayo ni tofauti na "miezi" katika kalenda ya kimataifa ambayo hayana uhusiano na kuonekana kwa Mwezi kwenye anga.

"[[Mwezi (wakati)|Mwezi]]" humaanisha kipindi kamili kati ya kuonekana kwa [[mwezi (gimba la angani)|mwezi]] wa [[hilali]] mara ya kwanza hadi kurudia kwa kuonekana kwake. Kwa sababu [[muda]] huo ni [[siku]] 29.5, mwezi huhesabiwa kuwa na siku 29 au 30.  

Waislamu wanaofuata mfano wa [[saudia|Kisaudi]] hukubali kwamba mwezi mpya umeanza kama umeonekana kwa [[macho]]. Kwa sababu [[desturi]] hii imeleta matatizo ya kutokubaliana, pia ni rahisi kukadiria mwendo wa mwezi, nchi mbalimbali za Kiislamu hutumia makadirio ya [[utaalamu|kitaalamu]] kupanga [[tarehe]] za miezi.

[[Idadi]] ya siku katika mwaka wa Kiislamu ni 354, kwa hiyo ni mfupi kuliko mwaka wa Jua wenye siku 365<sup>1/4</sup>. Kwa sababu hiyo sherehe zote za mwaka wa Kiislamu husogea polepole katika majira ya mwaka wa kalenda ya kiraia inayofuata Jua.

== Hesabu ya miaka ==
''Taz. makala "[[Miaka baada ya hijra]]"''

[[Hesabu]] ya miaka katika kalenda ya Kiislamu hufuta utaratibu wa "[[miaka baada ya hijra]]" yaani tangu kuhamia kwake Mtume [[Muhammad]] kutoka [[Makka]] kwenda [[Madina]]. [[Hijra]] ilitokea mwaka [[622]] [[BK]] au katika mwaka 1 wa hesabu yenyewe. 

Njia inayofuata inasaidia kujua takriban tarehe gani ya Kiislamu inalingana na tarehe ipi katika kalenda ya kawaida:

* K = (32H : 33) + 622

* H = (33*(K - 622)): 32
::mfano mwaka K= 2017 - 622 = 1395 * 33 = 46035 : 32 = 1438.6 

'''K''' (Mwaka "baada ya Kristo" katika kalenda ya Kikristo), '''H''' (Mwaka "Baada ya Hijra" katika kalenda ya Kiislamu)

== Kalenda ya Kiislamu ya "Shamsi" ya Iran==
Huko [[Uajemi]] (Iran) na [[Afghanistan]] kuna mfumo tofauti wa kupanga wakati. Huko wanatumia [[kalenda ya jua]] wakihesabu muda wa mwaka ni siku 365 jinsi ilivyo katika [[kalenda ya Gregori]]. Kila mwaka unaanza mnamo tarehe [[20 Machi]] ambayo ni [[sikusare ya machipuo]] yaani usawa wa muda wa [[usiku]] na [[mchana]] kwenye [[Nusutufe ya kaskazini|nusutufe ya kaskazini ya Dunia]].  

Ni kalenda ya Kiislamu kwa sababu inaanza kuhesabu miaka tangu [[hijra]]. Kalenda hii huitwa "Shamsi" (kutoka [[neno]] la [[Kiarabu]] / [[Kifarsi]] شمس ''shams'' = Jua). Kwa mfano, mwaka 1396 shamsi ya Iran inalingana na mwaka 1438 wa kalenda ya kawaida ya Kiislamu. 

Huko wanaita kalenda ya kidini "kalenda qamari" (yaani ya mwezi) na mara nyingi kuchapisha namba ya "mwaka qamari" kando ya "mwaka shamsi". Katika kupanga sikukuu za kidini hufuata kalenda qamari lakini sikukuu za [[serikali]] hufuata kalenda shamsi.

Mwaka mpya katika kalenda hii inaanza kikamilifu wakati wa [[sikusare machipuo]] yaani tarehe 21 au 20 [[Machi]] ambayo ni maarufu kama sikuu ya [[Nowruz]]<ref>Neno hili lilikuwa chanzo cha neno la [[Kiswahili]] "Nairuzi" ambalo ni jina mbadala kwa Siku ya Mwaka au [[Mwaka kogwa]] katika [[utamaduni]] wa [[Uswahilini]].</ref>.

== Miezi ==
Miezi yenye sikukuu muhimu ni hasa 
*mwezi wa saumu wa [[Ramadhani]], 
*mwezi wa [[Haj]] wenye tarehe 10 ndiyo [[Idd el Hajj]] na 
*mwezi wa Rabi' ul-auwali wenye tarehe 12 [[maulid|Idd-ul-maulidi]] yaani sikukuu ya kuzaliwa kwake Mtume Muhammad ([[Maulidi]]-an-Nabii).

Mwezi wa [[Muharram]] ni muhimu sana kati ya [[Washia]] wanaokumbuka [[mateso]] na [[kifo]] cha [[Imam]] [[Husain]] wakati wa mapigano ya [[Karbala]]. 

Majina na mfuatano wa miezi ni hivi:
 
# [[Muharram (mwezi)|Muharram]] محرّم
# [[Safar (mwezi)|Safar]] صفر
# [[Rabi'l-auwal (mwezi)|Rabi`-ul-Awwal]] (Rabi' I) ربيع الأول
# [[Rabi'l-akhir (mwezi)|Rabi`-ul-Akhir]] (Rabi' II) ربيع الآخر أو ربيع الثاني
# [[Jumadal-auwal (mwezi)|Jumaada-ul-Awwal]] (Jumaada I) جمادى الأول
# [[Jumadath-thani (mwezi)|Jumaada-ul-Akhir]] (Jumaada II) جمادى الآخر أو جمادى الثاني
# [[Rajab (mwezi)|Rajab]] رجب
# [[Shaaban (mwezi)|Shaaban]] شعبان
# [[Ramadan (mwezi)|Ramadan]] رمضان
# [[Shawwal (mwezi)|Shawwal]] شوّال
# [[Dhul Qaadah (mwezi)|Dhul Qaadah]] ذو القعدة 
# [[Dhul Hijjah (mwezi)|Dhul Hijjah]] ذو الحجة

== Siku za [[Juma]] au Wiki ==
Kalenda ya Kiislamu hutumia [[juma]] au wiki ya siku [[Saba (namba)|saba]] jinsi ilivyo kawaida kwa [[Wayahudi]] na [[Wakristo]]. Siku muhimu zaidi ni [[Ijumaa]] ambako Waislamu hukusanyika kwa ajili ya [[sala]] ya pamoja. 

Kwa [[Kiarabu]] majina ya siku za juma hufuata hesabu ya Kiyahudi jinsi inavyoonekana katika [[Biblia]]. [[Jumapili]] inaitwa "siku ya kwanza", [[Jumatatu]] "siku ya pili" hadi "siku ya tano" = [[Alhamisi]]. Siku ya [[sita]] pekee imepewa jina jipya la Kiislamu kutokana na mkutano wa sala ya pamoja. 

Siku ya saba tena imebaki na jina lake la Kibiblia "[[Sabato]]" au siku ya saba. Hii ni kwa sababu [[utamaduni]] wa Kiarabu kabla ya Uislamu uliwahi kupokea athira nyingi kutoka kwa [[Wayahudi]] na [[Wakristo]], pia walikuwepo Waarabu ambao upande wa dini walikuwa Wakristo na Wayahudi. 

Majina ya siku katika [[lugha]] ya [[Kiswahili]] yanaonyesha ya kwamba lugha ilianza katika [[mazingira]] ya Kiislamu kabisa, bila athira za moja kwa moja kutoka Uyahudi au Ukristo. Majina ya siku yamepangwa kufuatana na Ijumaa ambayo ni siku muhimu hasa katika maisha ya Kiislamu. Maana ya [[Jumamosi]], Jumapili n.k. ni "Siku ya kwanza, pili, tatu" baada ya Ijumaa. Alhamisi imebaki na jina la Kiarabu.

:Jumapili: yaum al-ahad (siku ya kwanza) يوم الأحد
:Jumatatu: yaum al-ithnayna (siku ya pili) يوم الإثنين
:Jumanne: yaum ath-thalatha (siku ya tatu) يوم الثلاثاء
:Jumatano: yaum al-arba`a (siku ya nne) يوم الأَربعاء
:Alhamisi: yaum al-khamis (siku ya tano) يوم خميس
:Ijumaa: yaum al-jum`a (siku ya mkutano) يوم الجمعة
:Jumamosi: yaum as-sabt (siku ya sabato) يوم السبت

==Tanbihi==
{{reflist}}

{{Mwakaislamu}}
{{mbegu-dini}}

[[jamii:Uislamu]]
[[Jamii:Kalenda ya Kiislamu|*]]