คำประกาศพิลนิทซ์

การประชุมที่ปราสาทพิลนิทซ์ใน ค.ศ. 1791. ภาพวาดสีน้ำมันโดย J. H. Schmidt, ค.ศ. 1791.

คำประกาศพิลนิทซ์ (อังกฤษ: Declaration of Pillnitz) เป็นคำแถลงการณ์ห้าประโยค ซึ่งพระเจ้าฟรีดริช วิลเฮ็ล์มที่ 2 แห่งปรัสเซีย และจักรพรรดิเลโอพ็อลท์ที่ 2 แห่งจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์จากราชวงศ์ฮาพส์บวร์ค ผู้เป็นพระเชษฐาของพระนางมารี อ็องตัวแน็ต ทรงออกเมื่อวันที่ 27 สิงหาคม ค.ศ. 1791 ณ ปราสาทพิลนิทซ์ ใกล้เมืองเดรสเดิน (แซกโซนี) โดยประกาศว่า ปรัสเซียกับจักรวรรดิโรมันจะร่วมกันสนับสนุนพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 แห่งฝรั่งเศส ต่อต้านการปฏิวัติฝรั่งเศส

ภูมิหลัง

ตั้งแต่เกิดการปฏิวัติฝรั่งเศส ค.ศ. 1789 เป็นต้นมา จักรพรรดิเลโอพ็อลท์ที่ 2 ทรงเป็นกังวลขึ้นเรื่อย ๆ ถึงความปลอดภัยของพระนางมารี อ็องตัวแน็ต ผู้เป็นพระขนิษฐา รวมถึงครอบครัวของพระนาง แต่ก็ทรงรู้สึกว่า การเข้าแทรกแซงอย่างใด ๆ ในกิจการของประเทศฝรั่งเศสนั้น มีแต่จะทำให้พวกเขาเป็นอันตรายมากขึ้น ขณะเดียวกัน ชนชั้นสูงชาวฝรั่งเศสหลายคนก็พากันหลบหนีออกจากประเทศไปอาศัยอยู่ในเพื่อนบ้าน แพร่กระจายความหวาดกลัวการปฏิวัติไปทั่ว และปลุกเร้าให้ต่างชาติช่วยกันหนุนพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 ครั้นพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 และพระราชวงศ์เสด็จหนีจากปารีสเมื่อเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1791 โดยหวังจะไปยุยงให้เกิดการต่อต้านการปฏิวัติ (ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่เรียกว่า การเสด็จหนีไปวาแรน) แล้ว พระเจ้าหลุยส์ที่ 16 ก็ทรงถูกจับกลับมาปารีส และทรงถูกกักขังไว้ภายใต้ความควบคุมของกองกำลังติดอาวุธ กระทั่งวันที่ 16 มิถุนายน ค.ศ. 1791 จักรพรรดิเลโอพ็อลท์ที่ 2 ก็ทรงออกหนังสือเวียนปาโดวา (Padua Circular) เชิญชวนให้กษัตริย์ในยุโรปมาร่วมกันเรียกร้องให้ปล่อยพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 เป็นอิสระ

วัตถุประสงค์

คำประกาศนี้เชิญชวนให้มหาอำนาจยุโรปเข้าแทรกแซงหากพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 ทรงถูกคุมคาม โดยมุ่งหมายจะให้เป็นคำเตือนต่อคณะปฏิวัติฝรั่งเศสว่า ให้เลิกละเมิดพระราชอำนาจของพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 และยอมให้พระองค์กลับคืนสู่อำนาจ

คำประกาศนี้ว่า ถ้าบรรดามหาอำนาจอื่น ๆ ในยุโรปจะเปิดสงครามกับฝรั่งเศสแล้ว ออสเตรียก็จะร่วมด้วย จักรพรรดิเลโอพ็อลท์ที่ 2 ทรงเลือกใช้ถ้อยคำเช่นนี้เพื่อที่ว่า พระองค์จะไม่ต้องทรงถูกบีบให้เข้าสู่สงคราม พระองค์ทรงรู้ดีว่า วิลเลียม พิตต์ นายกรัฐมนตรีอังกฤษ ไม่สนับสนุนการทำสงครามกับฝรั่งเศส แต่ก็ทรงออกคำประกาศนี้เพื่อให้เป็นที่พอใจของเหล่าชาวฝรั่งเศสผู้ลี้ภัยมาในประเทศของพระองค์และเรียกร้องให้ต่างชาติเข้าแทรกแซงบ้านเกิดเมืองนอนของพวกตน

(ส่วนการประชุมพิลนิทซ์เองมีเนื้อหาหลัก ๆ ว่าด้วยปัญหาโปแลนด์และสงครามระหว่างออสเตรียกับจักรวรรดิออตโตมัน)

เนื้อความ

"โดยที่ได้ทรงทราบถึงความปรารถนาของพระองค์ท่านและของท่านเคานต์แห่งอาร์ตัวแล้ว สมเด็จพระจักรพรรดิและสมเด็จพระราชาธิบดีแห่งปรัสเซียจึงขอร่วมกันประกาศว่า จะทรงถือว่า สถานการณ์ดังที่เป็นอยู่ในขณะนี้ของพระราชาธิบดีแห่งฝรั่งเศสนั้นเป็นเรื่องผลประโยชน์ร่วมกันของบรรดาพระมหากษัตริย์ยุโรป ทรงหวังว่า มหาอำนาจทั้งหลายที่ได้รับคำร้องขอให้ช่วยเหลือนั้นจะไม่เพิกเฉยต่อผลประโยชน์นี้เสีย และฉะนั้น มหาอำนาจเหล่านี้ พร้อมด้วยสมเด็จทั้งสองดังกล่าว จะไม่ปฏิเสธการดำเนินวิธีการที่ทรงประสิทธิภาพที่สุดในกองทัพของพวกตน เพื่อดลให้พระราชาธิบดีแห่งฝรั่งเศสทรงอยู่ในสถานะที่จะเสริมสร้างรากฐานการปกครองในระบอบกษัตริย์อันเหมาะสมกับพระราชสิทธิ์ของพระมหากษัตริย์และสวัสดิภาพของชาวฝรั่งเศสได้อย่างเต็มตามพระทัยปรารถนา ฉะนั้น และในการนี้ สมเด็จทั้งสองดังกล่าว คือ พระจักรพรรดิและพระราชาธิบดีแห่งปรัสเซียนั้น จึงมั่นพระทัยแล้วว่า จะทรงดำเนินการโดยพลันและโดยสอดคล้องต้องกัน ด้วยการใช้กองทัพตามที่จำเป็นเพื่อบรรลุเป้าหมายดังที่เสนอร่วมกันไว้ ในระหว่างนั้น ทั้งสองพระองค์จะมีพระบัญชาตามความเหมาะสมไปยังกองทหารของพระองค์ให้เตรียมพร้อมเริ่มปฏิบัติการ"

ผลพวง

สมัชชาแห่งชาติฝรั่งเศสตีความว่า ประกาศนี้หมายความว่า ออสเตรียกับปรัสเซียเป็นภัยคุกคามต่อการปฏิวัติ ส่งผลให้คณะปฏิวัติเกิดแนวคิดถอนรากถอนโคน และทวีความตึงเครียดยิ่งขึ้น ในเดือนกันยายน ค.ศ. 1791 สมัชชาแห่งชาติลงมติให้ผนวกพื้นที่กงตาเวอแนแซ็ง ซึ่งรวมถึงอาวีญง เข้ากับฝรั่งเศส โดยแยกออกมาจากรัฐสันตะปาปา ในเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ. 1972 ออสเตรียกับปรัสเซียจึงตกลงเป็นพันธมิตรกันเพื่อเตรียมตั้งรับ ชาวฝรั่งเศสหัวรุนแรงซึ่งเรียกร้องให้เปิดสงคราม ดังเช่นฌัก ปีแยร์ บรีโซนั้น อาศัยคำประกาศฉบับนี้เป็นข้ออ้างเพื่อเพิ่มพูนอิทธิพลและประกาศสงครามในวันที่ 20 เมษายน ค.ศ. 1792 ซึ่งต่อมาก่อให้เกิดการทัพ ค.ศ. 1792 ในสงครามปฏิวัติฝรั่งเศส