Alýa Izetbegowiç

Kategori:Türkçe Vikipedi ile Vikiveride aynı resim olan maddeler

Aliýa İzzetbegowiç (Boşnakça telaffuz: [alija izɛtbɛɡɔʋitɕ] Alija Izetbegović) ; (d. 1925-nji ýylyň 8-nji awgusty - ö. 19-njy oktýabr 2003), Bosniýa döwlet işgäri we garaşsyz Bosniýa we Gersegowinanyň ilkinji prezidenti dir.

Oňa täsir eden akyldarlar we ýazyjylar

Esasanam taryh, pelsepe we edebiýat kitaplaryny okaýan Aliýa Izetbegowiç Bergsonyň ýaşlyk döwründe eden üç eserine täsir edipdir. Bular; 'Döredijilik ewolýusiýasy', Kantyň 'Arassa aňy tankytlamak' we Spengleriň 'Günbataryň pese gaçmagy'.

Hermann Hesse, kitaplaryny okamagy halaýan romançylaryň biridir. Paulan Pol Sartre, Albert Kamus ýaly ekzistensialist filosoflaryň romanlaryny we Dostoýewskiý bilen Kafkanyň filosofiki hereketlerini okady. Şol bir wagtyň özünde Aliýa Izetbegowiç, Balzak, Tolstoý, Iwan Turgenew, Gorki, Gogol, Puşkin, Stendhal, Wiktor Gýugo, Edgar Allan Po, Knut Hamsun, Gýote, ilemile Zola, Çarlz Dikens, Günter Grass, Lawrens Durrell, Oskar Waýld, Tomas Mann, Gaý de Maupassant, Bertolt Breht we Iwo Andrigi okandygy mälim.

Aliýa Izetbegowiç; Aristotel, Platon, Kant, Gegel, Nitşe, Nikolo Makiavelli, Henri Bergson, Soren Kierkegaard, Karl Marks, Fridrih Engels, Martin Heidegger, Zigmund Freýd, Erik Fromm, Maks Weber, Hose Ortega we Gasseti okamak üçin pikir edipdir. Eserleri okalýan we pikirlerine täsir eden käbir musulman ýazyjylary we akyldarlary Ibn Sina, Ymam Gazali, Ibn Tufeýl, Ibn Hazm, Katip Çelebi, Muhammet Ykbal, Ebu'l-Hasen el-Eşari, Hakim Tirmizi, İbn Haldun, Firdewsi, Nizami, Sadi. -I Şirazi, Cemaleddin Owgan we Muhammet Abduh.

Izetbegowiçiň Yslam Manifesti

1980-nji ýylda Tito aradan çykanda, federasiýa prezidentligi barada jedel ýüze çykdy. Soňra alty federal ştatyň hersiniň prezidentiniň öz gezeginde federasiýa bir ýyl ýolbaşçylyk etjekdigi ylalaşyldy. Bu ösüş bilen ýurtda bölekleýin demokratiýalaşma prosesi başlandy. Sebäbi federal ştatlarda häkimiýete geçmek isleýänler syýasy partiýalaryň üsti bilen işleri amala aşyryp bilerdiler. Şoňa laýyklykda azatlyklarda giňeliş boldy. Izetbegowiçiň ogly bu gurşawdan peýdalanyp, kakasynyň makalalaryny bir kitapda ýygnap, 1983-nji ýylda "Yslam Manifesti" ady bilen neşir etdi. Izetbegowiçiň bir kitaby 1970-nji ýylda bu at bilen neşir edilipdi. Şol kitabyň 1983-nji ýylda neşir edilmegi uly tolgunyşyk döretdi. Häkimiýet ulgamy bu ösüşe çydap bilmedi we Izetbegowiçi Europeewropanyň ortasynda radikal yslam respublikasyny döretmekde işlemekde aýyplady we tussag edildi. Izetbegowiç "bar bolan ulgamy üýtgetmek we Bosniýa bilen Gersegowinany Yslam döwletine öwürmek üçin işlemekde" aýyplanyp, kazyýete getirildi we suddan soň 14 ýyl azatlykdan mahrum edildi. Emma bu ynam, kitabynyň bütin Bosniýada eşidilmegine we täsir etmegine mümkinçilik berdi. Musulmanlar onuň kitabyny dürli ýollar bilen almaga synanyşýardylar. Kitabyň awtorynyň bu kitap sebäpli türmede bolmagy, okyjylaryň kalbyna täsirini hasam artdyrdy.

Syýasy göreş

Izetbegowiç türmeden boşadylandan soň dünýädäki kommunistik reimesimler dargady. Ugugoslawiýada köne federatiw gurluşy gorap saklamak meselesinde kän bir duýgurlyk galmady. Munuň ýerine garaşsyzlygy goldaýan pikirler güýje girip başlady. Mundan başga-da, dolandyryş üçin welaýatlarda täsirli syýasy ýaryşlar başlandy. Aliýa Izetbegowiç Bosniýa we Gersegowina Awtonom Respublikasynda Demokratik Hereket Partiýasy (SDA) diýlip atlandyrylýan syýasy partiýa döretdi. Bu partiýa 1990-njy ýylyň 5-nji dekabrynda Bosniýa we Gersegowinada geçirilen umumy saýlawlarda ýeňiş gazandy we onuň lideri Alija Izetbegowiç prezident boldy. Bu saýlaw SDA üçin ilkinji bolup geçen hem bolsa, prezident bolup, mejlisdäki 86 orny gazanyp, uly üstünlik gazandy. Kesel sebäpli 1996-njy ýylyň 14-nji martynda Prezidentinden gitmeli boldy.

Garaşsyzlyk döwri

1990-njy ýyllarda ugugoslawiýa Sosialistik Federal Respublikasynda garaşsyzlyk hereketi ýüze çykdy. Awtonom respublikalar birek-birege garaşsyzlygyny yglan edýärdiler ýa-da bu ugurdaky niýetlerini açýardylar. Bosniýa we Gersegowina 1992-nji ýylyň 1-nji martynda geçirilen referendumdan soň garaşsyzlygyny yglan etdiler. Sebäbi referendumda % Olaryň 62,8-si garaşsyzlygy makul bildi. Şeýle-de bolsa, serbler Bosniýa we Gersegowinanyň administrasiýasynda sözleri bar musulmanlara garşy söweş yglan edip, derrew täze gyrgynçylyk hereketine başladylar. Horwatiýa bilen Sloweniýanyň garaşsyzlyk göreşini goldaýan Europeanewropa ýurtlary we ABŞ, Serbiýanyň hüjümleri sebäpli Bosniýa we Gersegowinany ýeke goýdy. Bosniýa we Gersegowinanyň musulmanlaryny iň köp biynjalyk eden zat, Europeewropanyň üçünji uly goşuny , ugugoslawiýanyň Federal goşunynyň serb çetnikleri bilen bilelikde hereket etmegi we olara goldaw bermegi boldy. Beýleki tarapdan, musulmanlara harby goldaw ýokdy we ýarag taýdan gaty ejizdi. Netijede serbler Bosniýa we Gersegowinanyň möhüm şäherlerini eýeledi. Bu basyp alyş hereketi bir milliona golaý musulmany göçmäge mejbur etdi. Serbler basyp alan ýerlerinde gyrgynçylygy we ýok etmegi amala aşyrýardylar. Esasanam metjitleri we yslam yzlary bolan taryhy eserleri ýok etmek üçin seresap boldular.

Bosniýa-Gersegowina meselesini çözmek üçin dürli seneler boýunça geçirilen gepleşikler we araçylyk tagallalary hem netije bermedi. 1994-nji ýylyň ahyryna çenli Bosniýada we Gersegowinada raýat urşunda ölenleriň sany 250 000-den geçdi we göçmäge mejbur bolanlaryň sany 1 milliondan geçdi.

Bosniýa we Gersegowina Respublikasynyň prezidenti Alija Izetbegowiç ilki bilen uly harby güýje we mümkinçiliklere eýe bolan serblere we her dürli harby serişdesi bolmadyk Bosniýa we Gersegowinanyň halkyna garşy durmazlyk üçin gaty seresaply syýasata eýerdi. we daşary ýurt goldawy ýok.

Käbir eserler

Yslam Manifesti ^A
Yslam Jarnamasy we Yslamyň täzeden döremegi bilen baglanyşykly meseleler ^B
Gündogar bilen Günbataryň arasynda Yslam
Taryhyň şaýady
Erkinlige gaçmagym: Zindandan bellikler
Çykyşlar
Biz gul bolmaz

Bibliografiýa

Daşarky baglanyşyklar

Alija terjimehaly Türkiýe-Bosniýa raýdaşlyk topary
Alija Izetbegowiç
Alija Izetbegowiçiň ölümi
Musulman paýhasly Aliýa İzzetbegowiç, Europeewropanyň ýüreginde, GLOBAL SYITASAT Archived 2020-11-13 at the Wayback Machine

Şablon:S-off Şablon:S-end

Öňki: Nijaz Duraković Şablon:Küçük	Bosna-Hersek Cumhurbaşkanı 1990-1996	Soňky:<br./>Živko Radišić Şablon:Küçük

A

B