Texas
Texas | |||
|---|---|---|---|
 Texas (pula) sa Estados Unidos | |||
| |||
| Pinagmulan ng pangalan: friend | |||
| Palayaw: "Lone Star State" "Nag-iisang Bitwing Estado"(Tagalog) | |||
| Bansag: "Friendship" "Pagkakaibigan"(Tagalog) | |||
| Republika ng Texas | Marso 2, 1836 - Disyembro 29, 1845 | ||
| Pamahalaan | |||
| • Gobernador | Greg Abbott (Republican Party) | ||
| • Gobernador-Tinyente | Dan Patrick | ||
| Lawak | |||
| • Kabuuan | 695,662 km2 (268,597 milya kuwadrado) | ||
| • Lupa | 676,493 km2 (261,193.9[1] milya kuwadrado) | ||
| • Tubig | 19,169 km2 (7,401 milya kuwadrado) | ||
| Taas | 500 m (1,700 tal) | ||
| Pinakamataas na pook | 2,667 m (8,749 tal) | ||
| Pinakamababang pook | 0 m (0 tal) | ||
| Populasyon (2022)[3] | 30,029,572 | ||
| • Ranggo | ika-2 | ||
| • Kapal | 43.16/km2 (111.8/milya kuwadrado) | ||
| Demonym | Texan | ||
| Sona ng oras | UTC-5:00 | ||
| Kodigo ng ISO 3166 | TX | ||
| Websayt | https://www.texas.gov | ||
| 1.^ Itinantya lamang ang lawak kaya maaaring hindi eksaktong bilang ang kabuuang lawak nito. | |||
Ang Teksas, pormal na tinatawag bilang Estado ng Teksas, ay isang estado ng Estados Unidos. Ang kabisera ng estado ay Austin. Ang katabi nitong mga estado ay ang Bagong Mehiko sa kanluran, Louisiana sa silangan, Arkansas sa hilagang-silangan, Oklahoma sa hilaga, at ilan sa mga estado ng Mehiko, ang Tamaulipas sa timog, Bagong Leon sa timog-timog-kanluran, Coahuila sa timog-kanluran, at Chihuahua sa kanluran-timog-kanluran. Nakapalibot sa timog-silangan nito ang Golpo ng Mehiko. Ang Texas ay nangunguna sa pinakamaraming mga kondado na binubuo ng 254 kondado, ikalawa sa pinakamalaking dami ng tao sa isang estado ng Estados Unidos, na pinangunahan ng California at ikalawa sa pinakamalawak na estado na pinangunahan naman ng Alaska.
Sinakop ng mahigit sa limang mga bansa: Pransiya, Espanya, ang Imperyong Mexico, ang Mga Kumpederadong Estado ng Amerika, at ang ngayo'y sakop na ng Estados Unidos bilang isang estado.[4] Noong 1685, itinatag ang Fort Saint Louis ng Pranses, na ngayon ay timog-silangang Texas.[5] Ang Espanyol ay inaangkin ang pagmamay-ari ng teritoryo ng Texas noong 1519 bilang bahagi ng Bireynato ng Bagong Espanya.[6][7] Sumiklab ang Digmaan ng Mexico para sa Kalayaan laban sa Espanya noong Setyembre 16, 1810 hanggang Setyembre 27, 1821 na nagresulta sa kalayaan ng Imperyong Mexico (ngayon ay Mehiko) na sakop ang Texas noon. Nagkaroon ng kalayaan ang Texas bilang Republika ng Texas noong Marso 2, 1836, at noong Abril 21, 1836 ay naganap ang Digmaang San Jacinto mula sa Mehiko na nagresulta sa nagwagi sa Rebolusyong Teksas.[8] Isinanib sa Estados Unidos ito noong Disyembre 29, 1845 bilang ika-28 estado.[9][10] Noong 13 Mayo 1846, nagdeklara ng digmaan ang Estados Unidos sa Mehiko na opisyal na natapos noong 2 Pebrero 1848 na may paglagda ng Kasunduan ng Guadalupe Hidalgo[9] na naglalaman ng pagsuko ng Mehiko ng 55% ng lupaing ito (noong panahong iyon) at pagbabago sa hangganan nito sa timog, ang Ilog Rio Grande.[11] Noong 1 Pebrero 1861, tumiwalag ang Texas sa Unyon[12] at sa kalaunan, sumali ito sa Kumpederasyon bilang ikapitong estadong sumali rito noong Marso 2 ng parehong taon,[13] ngunit bumagsak at natalo ang mga ito noong 9 Abril 1865.[14] Pagsalubong ng ika-20 siglo, nangyari ang pinakanakamamatay na bagyo na tumama sa Galveston na ikinasawi ng mahigit walong-libo sa lugar.[15]
Mga lalawigan at kabisera
[baguhin | baguhin ang wikitext]Sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ codigo-postal.co. "Texas ZIP Code - United States". codigo-postal.co (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2024-02-21.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "State Elevation Ranking (by mean elevation) from NETSTATE.COM". www.netstate.com. Nakuha noong 2024-02-15.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Texas - Place Explorer - Data Commons". datacommons.org. Nakuha noong 2024-02-15.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "The History of the Six Flags Over Texas". www.txfb-ins.com. 2021-03-31. Nakuha noong 2024-02-14.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "National Park Service - Explorers and Settlers (Texas)". www.nps.gov. Nakuha noong 2024-02-14.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Spanish Texas | Map and Timeline". history-maps.com (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 2024-02-14. Nakuha noong 2024-02-14.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Association, Texas State Historical. "Spanish Texas". Texas State Historical Association (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2024-02-14.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "San Jacinto Battlefield---American Latino Heritage: A Discover Our Shared Heritage Travel Itinerary". www.nps.gov. Nakuha noong 2024-04-17.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 9.0 9.1 "The Annexation of Texas, the Mexican-American War". Office of the Historian (.gov). Nakuha noong Pebrero 15, 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Today in History - June 23". Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA. Nakuha noong 2024-02-15.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Treaty of Guadalupe Hidalgo (1848)". National Archives (sa wikang Ingles). 2021-06-25. Nakuha noong 2024-02-16.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Declaration of Secession | Lost Texas Roads". losttexasroads.com. Nakuha noong 2024-02-18.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Records, Hamilton Historical (2019-05-14). "Febuary 1, 1861 – Texas Becomes The Seventh State To Secede From The United States". Hamilton Historical Records (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2024-02-18.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "A battle of wills: why the South lost the American Civil War". HistoryExtra (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2024-04-17.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Saelee, Mike. "Research Guides: Galveston Flood of 1900: Topics in Chronicling America: Introduction". guides.loc.gov (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2024-04-17.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Ang lathalaing ito na tungkol sa Estados Unidos ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.