I. Ali
I. Ali ya da Ali bin Heysem - Şirvanşahlar Devleti'nin 4. şahı ve Şirvanşah I. Yezid Mezyed'in babası.
| I. Ali | |
|---|---|
| Ali bin Heysem | |
 | |
| IV. Şirvan şahı | |
| Hüküm süresi | ? - ? |
| Önce gelen | II. Heysem |
| Sonra gelen | I. Yezid Mezyed |
| Doğum | ? |
| Ölüm | ? |
| Hanedan | Mezyedi Hanedanı |
| Babası | II. Heysem |
| Dini | Sünni İslam |
Saltanatı
değiştirŞirvanşah Heysem bin Muhammet'in vefatı üzerine tahta geçti. Tahta oturmasıyla Şirvan'da birçok değişikliğe sebep oldu. H. 309 (M. 917) yılında komşu ülke Şendan üzerine savaş açılmış, başkent kapılarına kadar ilerlese de, son anda savaşı kaybetti ve 10 bin müslüman askerle birlikte esir düştü. Esir kulların bir kısmı Şendan halkına, bir kısmı ise hazarlara satıldı. Ancak birkaç ay sonra hazarlara satılan Ali bin Heysem kendi mahiyeti ile birlikte serbest bırakıldı.[1]
Ruslarla ilişkiler
değiştirAli bin Heysem'ın saltanatı zamanında El-Mesudi'nin bahsettiği başka olay da olmuştur. Hazarlarla birlikte Şirvan'a Ruslar defalarca denizden baskınlar yapmaktaydı. Şirvanşahlar ve Derbent emirleri bu baskınlara karşı mücadele veriyorlardı. Hazar Denizi'nin nüfusu yoğun olan güney-batı kıyıları yabancı işgalcilerin dikkatini çoktan çekmekteydi. Ticaret amacıyla kendi gemileriyle Hazar Denizi kıyılarına gelen Rus tüccarları bu diyara iyi vâkıf idiler ve hazarlar gibi Azerbaycan'ın, özellikle Şirvan vilayetinin zenginliği hakkında bilgi topluyorlardı. Ruslar yaklaşık 914 yılında Bakü kıyılarına saldırdılar. Rus donanması buraya ilk kez gelmiyordu. Eskiden Doğu Avrupa ülkeleri, Kafkasya ve İran arasında ticaret yaptıkları yolla ilerliyorlardı.[2][3]
Rusların bu yolculuğunu detaylı tarif etmiştir.[kim?] H.300 (912) tarihinde Rusların 100 kişilik yaklaşık 500 gemisi Don Nehri ile Hazar kanalına kadar geldi. Rusların gemileri kanalın girişini koruyan Hazar muhafız birliklerinin durduğu yere ulaşınca Ruslar bu denizin çevresinde yaşayan halklardan istila ettikleri ganimetin yarısını Hazar hakanına vermeyi vadedip, tüm ülkeyi geçerek İdil Nehri'ne, sonra aşağı yüzüp çayın döküldüğü yere ve Hazar Denizi'ne çıkmaya izin aldılar.[4][5] Kağan onların bu yasadışı işi yapmasına izin verdi ve Ruslar körfeze girip, çayın döküldüğü yere yetiştiler ve onun aracılığıyla yukarı doğru yüzmeye başladılar. Sonunda Hazar Nehri'ne (İdil'e) ulaştılar ve bu nehirle Atil şehrine kadar indiler, onun yanından geçerek, nehrin Hazar Denizi'ne döküldüğü yere yetiştiler. Bu denizin çevresinde yaşayan halklar kendilerini kaybettiler, çünkü geçmişte onların üzerine denizden baskın yapan düşman görmemişlerdi. Denizde sadece ticaret ve balıkçı tekneleri yüzmekteydi. Ruslar Gilan, Deylem ve İbn Ebu es-Saç'ın ordusu ile savaştılar. Sonra Şirvan şahlığının Bakuh adı ile bilinen petrol veren kıyısına gelip çıktılar. 914 tarihinde Şirvanşah I. Ali yüzlerce sandalla Rus donanmasına saldırdı. Ancak mağlup oldu ve binlerce müslüman öldürüldü ve denizde boğuldu.[6]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Mинopcкий, s.47 – 48
- ^ А.Ю.Якyбoвcкий. Ибн Mиcкaвeйx. O пoxoдe pycoв в Бepдa'a в 322 г. 943/4 г. "Bизaнтийcкий вpeмeнник", 1926, т.XXIV, c.37, 92
- ^ В.В.Бapтoльд. Mecтo пpикacпийcкиx oблacтeй в иcтopии мycyль-мaнcкoгo миpa. Coч., т.II, ч.l, M., 1963, c.684
- ^ El-Mesudi. Mürüc... s. 198-199
- ^ Бapтoльд, c.685-686
- ^ S. Aşurbeyli – Şirvanşahlar Devleti, IV cilt, Bakü, 2007