Jan Potocki
Jan Potocki | |
|---|---|
 Alexander Varnek'in çizimiyle Jan Potocki | |
| Doğum | 8 Mart 1761 Pików, Podolya, Polonya-Litvanya Birliği |
| Ölüm | 23 Aralık 1815 (54 yaşında) Uladivka, Vinnıtsya, Rus İmparatorluğu |
| Milliyet | Leh |
| Meslek |
|
| Dönem | Aydınlanma Çağı |
| Tanınma nedeni | The Manuscript Found in Saragossa (1805) |
| Evlilik | Julia Lubomirska (e. 1783; ö. 1794) Konstancja Potocka (e. 1799) |
| Çocuk(lar) | 5 |
Kont Jan Potocki (Lehçe telaffuzu: [jan pɔtɔt͡skʲi] Yan Po-to-tskEE ; 8 Mart 1761 - 23 Aralık 1815) Polonyalı asilzade, etnolog, dilbilimci, gezgin ve Aydınlanma dönemi yazarı. Esas olarak pikaresk romanı The Manuscript Found in Saragossa ile tanınmaktadır.
Polonyalı zengin ve soylu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Çocukluk yıllarında yurtdışında yaşamaya başlayan Potocki, İsviçre'de eğitim gördü. Gençlik yıllarında sık sık Paris'teki galeri ziyaret etti ve 1778'de geçici olarak Polonya'ya dönmeden önce Avrupa'yı gezdi. Askerliğini yaptığı dönemde Bavyera Veraset Savaşı'nda Avusturya için savaştı ve 1789'da Polonya ordusuna askeri mühendis olarak atandı. Kapsamlı seyahatleri sırasında gittiği yerdeki gelenekleri, devam eden savaşları, devrimleri ve ulusal uyanışları aktif olarak belgeledi. Okültizm akımından etkilenen Potocki, eski kültürleri, ritüelleri ve gizli toplulukları inceledi. Aynı zamanda, bir parlamento üyesiydi ve Polonya-Litvanya Topluluğu'nun varlığı sona ermeden kısa bir süre önce Büyük Sejm'de yer aldı.
Akıl hastalıklarından muzdarip olan Potocki, melankoli ve şiddetli klinik likantropi gibi hastalıklara sahipti. Likantropi hastalığından dolayı kurt adama dönüştürüldüğüne inanıyordu. 1815'te ateşli silahla intihar etti, ancak ölümü halen daha tam olarak aydınlatılamamıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Jan Potocki, Polonya genelinde birçok mülke sahip olan Potocki aristokrat ailesinde doğdu. Cenevre ve Lozan'da eğitim gördü, Polonya Ordusunda iki kez mühendis kaptanı olarak görev yaptı ve Malta Şövalyeleri'nde acemi olarak bir süre kadırgada geçirdi.[1] Renkli hayatı onu Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'ya götürdü, burada siyasi entrikalara bulaştı, gizli cemiyetlerle vakit geçirdi ve Slav halklarının öncüllerini dilbilimsel bir bakış açısıyla inceleyerek bu alanda öncülerden biri oldu.[2]
1790'da havacı Jean-Pierre Blanchard ile birlikte Polonya'da sıcak hava balonuyla uçan ilk kişi oldu ve ülke çapında tanındı.[3] Fransa'da biraz zaman geçirdi ve Polonya'ya döndükten sonra, çeşitli gazeteler yayımlayarak tanınmış bir yayıncı oldu.[4] Ayrıca 1788'de Varşova'da Drukarnia Wolna (Özgür Basın) adında bir yayınevi ve şehrin ilk ücretsiz okuma salonunu kurdu. Potocki, sık sık kral Stanislaus Augustus'u desteklese de, kralı eleştirmekten çekinmezdi.[4] Ayrıca Rus büyükelçisi Otto Magnus von Stackelberg'i oldukça eleştirmiştir.[4]
Potocki'nin zenginliği, İtalya, Sicilya, Malta, Hollanda, Almanya, Fransa, İngiltere, Rusya, Türkiye, Dalmaçya, Balkanlar, Kafkaslar, İspanya, Tunus, Fas, Mısır ve hatta Moğolistan'ı kapsamlı bir şekilde seyahat etmesine olanak sağladı. Aynı zamanda, kapsamlı bir şekilde tarihsel, dilbilimsel ve etnografik araştırmalar yaptığı yolculuklarının birçoğunun canlı anlatımlarını kaleme alan Potocki, modern çağın ilk seyahat yazarlarından biriydi.[2]
Potocki iki kez evlendi ve beş çocuğu oldu. İlk evliliği boşanmayla sonuçlandı ve her iki evlilik de skandal söylentilere konu oldu. 1812'de sağlık sorunlarından dolayı emekli olarak Uładówka'daki (şimdi Uladivka) malikanesine yerleşti. Son yıllarında romanını tamamladı.[2]
Kurt adam olduğuna inanan Potocki, 23 Aralık 1815'te Katolik köy rahibi tarafından kutsanmış gümüş bir kurşunla kendini vurarak intihar etti.[5]
Seyahat anıları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Histoire Primitive des Peuples de la Russie avec une Exposition complete de Toutes les Nations, locales, nationales et traditionelles, necessaires a l'intelligence du quatrieme livre d'Herodote (St. Petersbourg: Imprime a l'Academie Imperiale des Sciences, 1802)
- Voyage dans les steppes d'Astrakhan et du Caucase (Paris, 1829).
- Voyage en Turquie et en Egypte (1788; Polish translation by Julian Ursyn Niemcewicz, Podróz do Turek i Egiptu, 1789).
- Voyage dans l'Empire de Maroc (1792)Voyages en Turquie et en Egypte, en Hollande, au Maroc (Paris: Fayard, 1980; new edition, Éditions Phébus, 1991)
- Voyage au Caucase et en Chine (Paris: Fayard, 1980)
Başarıları ve ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Beyaz Kartal Nişanı
- Aziz Stanislaus Nişanı, 1. Sınıf
- Aziz Vladimir Nişanı, 1. Sınıf
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Revolutionaries of the Soul. Questbooks. 2014. s. 35. ISBN 9780835631815.
- ^ a b c "The Mystical Count Potocki. Fortean Times.". 11 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2008. Retrieved September 22, 2011.
- ^ Lachman 2014
- ^ a b c Uchwalenie i obrona Konstytucji 3 Maja. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. 1991. s. 38. ISBN 978-83-02-04615-5. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2012.
- ^ "Jan Potocki and the Manuscript Found in Saragossa". Tor.com. 10 Mart 2009. 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2018.
