1969 Sudan askerî darbesi
1969 Sudan darbesi, Albay Cafer Numeyri liderliğinde ve Başkan İsmail el-Ezhari hükûmetine karşı gerçekleştirilen başarılı bir darbeydi. Darbe, Sudan'ın ikinci demokratik döneminin sonu ve Numeyri'nin 16 yıllık iktidarının başlangı idi.
Numeyri hükûmeti, radikal Arap milliyetçisi ve solcu bir yönetim izliyordu ve sosyal ve ekonomik kalkınma için sosyalist bir program getirmişti. Ayrıca özel mülkiyet yaygın şekilde millileştiriliyordu. Hükûmet ayrıca, yaklaşık 14 yıldır devam eden Birinci Sudan İç Savaşı'nın sona ermesi için de baskı uyguluyordu. Barışın sağlanması amacıyla hareket eden hükûmet, aflar uyguladı ve 9 Haziran 1969'da güney Sudan için bölgesel özerklik ilan etti.[1]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]1 Ocak 1956'da bağımsızlığın kazanılmasının ardından Demokratik Birlik Partisi'nden (NUP) İsmail el-Ezheri Başbakan oldu. Ancak siyasi istikrarsızlık sonucu Temmuz 1956'da Ezheri'nin yerine Ümmet Partisi'nden (UP) Abdullah Halil başa geçti. Bu yıllarda güç dinamiklerinde ve yasama seçimlerinde değişimler yaşandı.[2]
Kasım 1958'de Korgeneral İbrahim Abboud ve Abdullah Halil birlikte askeri bir öz darbe düzenledi. Anayasayı askıya aldı, parlamentoyu dağıttı ve Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi'ni (SCAF) kurdu. Bu durum olağanüstü hal ilan edilmesine neden oldu.[2]
Abboud'un yönetimine karşı protestoların patlak vermesiyle birlikte Ekim 1964 Devrimi yaşandı. Devrim, Wad Medani şehrinde ve öğrencilerin önderlik ettiği gösterilerle başladı. Protestolar hızla Sudan'ın başkenti Hartum dahil diğer şehirlere de yayıldı.[3][4] Devrim sonucu Abboud 16 Kasım 1964'te istifa etti.[5]
Abboud'un istifasının ardından geçici bir hükûmet kuruldu. Zorluklara rağmen Muhammed Ahmad Mahgoub Haziran 1968'de Sovyet askeri yardımıyla bir koalisyon hükûmeti kurdu.
Darbe
[değiştir | kaynağı değiştir]Albay Cafer Numeyri liderliğindeki darbe, 25 Mayıs 1969 sabahı erken saatlerde başladı ve sabah saat 4:00'te Hartum - Bahri - Omdurman bölgesindeki önemli tesisler işgal edildi ve Sudan Ordusu'nun önde gelen generalleri tutuklandı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Historical Dictionary of the Sudan. 3rd. Scarecrow Press. 2002. s. xlviii. ISBN 0-8108-4100-2.
- ^ a b "69. Republic of the Sudan (1956-present)". uca.edu (İngilizce). 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023.
- ^ Mahmoud.Munir. [Sudanese Stories from the Thirties]
|çeviri-başlık=kullanmak için|başlık=gerekiyor (yardım). Alaraby (Arapça) https://www.alaraby.co.uk/culture/%22%D8%A8%D8%B1%D8%AF%22-%D9%82%D8%B5%D8%B5-%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%AA|url=eksik başlık (yardım). 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2022. - ^ "Queen Elizabeth II and Africa: In pictures". BBC News (İngilizce). 9 Eylül 2022. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023.
- ^ Hasan, Yusuf Fadl (1967). "The Sudanese Revolution of October 1964". The Journal of Modern African Studies. 5 (4): 491-509. ISSN 0022-278X. 24 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.