Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
İçeriğe atla

Arnavutluk-Çin ilişkileri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Arnavutluk-Çin ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Albania ve China

Arnavutluk
Çin
Arnavutluk'un Pekin Büyükelçiliği

Arnavutluk-Çin ilişkileri,[a] tarihî olarak Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki ikili ilişkileri içerirdi; günümüzde ise bu ilişkilerin taraflarını Arnavutluk Cumhuriyeti ile ÇHC devletleri oluşturmaktadır. Pekin'de Arnavutluk, Tiran'da ÇHC büyükelçilikleri bulunmaktadır.

1960'lı yılların başlarında yer almış Çin-Sovyet ayrılığı sırasında düzenlenmiş Bükreş Komünist ve İşçi Partileri Temsilcileri Konferansı [en]'nda Arnavutluk, tümüyle ÇHC'ne destek gösteren tek Doğu Avrupa ülkesi idi. ÇHC Hükûmeti ise 1958 ile 1978 yılları arasında Arnavutluk'a uzun süreli olarak dış yardım sağladı.[1] Lâkin 1978 yılındaki Arnavutluk-Çin ayrılığı [en]yla Arnavutluk SHC ile ÇHC arasındaki ilişkiler kesildi. Bu ikili ilişkiler ancak Arnavutluk Emek Partisi'nin ilk genel sekreteri Enver Hoca'nın ölümünden ve Ramiz Alia'nın yerine seçilmesinden sonra yeniden kuruldu.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlişkilerin başlangıcı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Mao Zedong ile Enver Hoca, 1956 yılı 8. Çin Komünist Partisi Ulusal Kongresi [en] sırasında buluştular

23 Kasım 1949 tarihinde iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kuruldu.[2] ÇHC 1954 yılından itibaren Arnavutluk'a ekonomik yardım sağlamaya başladı.[3]

Doğu Bloku kapsamında göreceli olarak zayıf bir konumda bulunan Arnavutluk, SSCB ile Yugoslavya SFC arasında ortaya çıkmış Tito-Stalin ayrılığı sonrasında SSCB tarafına yöneldi, Stalin'in politikalarını destekledi ve SSCB tarafından korundu. Ancak Stalin'in ölümünden sonra SSCB Komünist Partisi genel sekreteri olarak seçilen Kruşçev, Stalin'in politikalarını tamamiyle reddetti ve SSCB'nin Yugoslavya ile ilişkilerini düzeltti. Arnavutluk, kendi çıkarlarını korumak maksadıyla Kruşçev'in yaklaşımına karşı çıktı. Aynı dönemde Çin de Kruşçev'in "yeni Sovyet hükümeti"ni eleştirdi ve Yugoslavya ile ilişkilerini kesti.[4]

Yakınlaşma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Çin-Sovyet ayrılığı ve Arnavutluk-Sovyet ayrılığı
Zhou Enlai'nin 1963 yılı Arnavutluk ziyareti

1960 yılı 20-25 Haziran tarihleri arasında düzenlenmiş Bükreş Komünist ve İşçi Partileri Temsilcileri Konferansı [en]'nda Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) ve SSCB'ye yönelmiş diğer ülkelerin komünist partileri Çin'e karşı saldırı başlattılar. Çin Komünist Partisi'yle (ÇKP) aynı cephede durmaya karar vermiş Arnavutluk Emek Partisi (AEP) de SSCB'nin eleştirilerine maruz kaldı.

Bükreş Konferansı öncesinde, Haziran ayının başında, ÇKP liderleri, AEP lideriyle buluştukları zaman, ÇKP ile SBKP arasındaki görüş farklılıklarını ve kendi görüşlerini anlattılar. 5-9 Haziran arasında Pekin'de düzenlenmiş 11. Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu (DİSF) Konferansı sırasında SBKP ile ÇKP arasındaki fikir ayrılığı ortaya çıktı. 17 Haziran'da SSCB ile Çin'in DİSF konferans heyetleri birbiriyle görüştüler; Sovyet temsilcileri, Çin Komünist hükümetini ve Arnavutluk'u SBKP ile ÇKP arasındaki farklılıkları açmakla ve uluslararası komünist hareketini bölmekle suçladılar.

20 Haziran'da, Bükreş Konferansı'nda Kruşçev, ÇKP'ni "SSCB'ni yıkma amacıyla Stalin dönemi politikalarını" desteklemek ve "Büyük İleri Atılım gibi iç politika hataları" etmek ile suçlayarak ÇKP politiklarını sert sözlerle eleştirdi. Bulgaristanlı sözcünün SSCB'ye destek gösterme maksadıyla yaptığı konuşmadan sonra, AEP sözcüsü, SBKP ile ÇKP arasındaki anlaşmazlıkların özel tartışmalarla çözülebildiğini ve bunların bu tür konferanslarda tartışılmaması gerektiğini ifade etti. Bunun ardından yer alan tartışmalar boyunca ÇKP'ye desteğini belli etti.[5][6]

Bundan sonra Arnavutluk, Çin'e daha fazla yönelmeye başladı. 1961'de SSCB, Arnavutluk'a ekonomik ve askerî yardım sağlamak konusunda önceden girmiş olduğu anlaşmaları tek taraflı olarak durdurdu, Arnavutluk'un Varşova Paktı konferanslarına katılımını engelledi ve son olarak Arnavutluk ile ilişkilerini kesti. Bu olaylar, Arnavutluk-Çin ilişkilerinin daha fazla güçlenmesine olanak sağladı; Çin devlet başkanı Zhou Enlai'nin her Arnavutluk ziyaretinde 100 bin Arnavutun katılımıyla gerçekleşen ağırlama törenleri düzenlenirdi, tüm Arnavut liderleri de sık olarak katılırlardı. Arnavut liderlerinin yaptıkları Çin ziyaretlerinde Mao Zedong haricinde tüm Çin liderleri havaalanına gelip Arnavut liderlerini karşılar, bu Arnavut liderlerini karşılamak üzere de Pekin'de milyonlarca Çinli sokakları doldururdu.[3]

Büyük ölçekli ekonomik ve maddi yardım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Arnavutluk kurtuluşunun 20. yıldönümü için Kasım 1964'te Pekin Üniversitesi'nde düzenlenmiş bir kutlama
(Kaynak: Renmin Huabao [en], 1965)

İki ülkenin hükûmetleri arasındaki ilişkilerin güçlenmesi sonrasında sağlanan yardımların seviyesi büyük oranda yükseltildi. 1961 yılında, yani Büyük Çin Kıtlığı sırasında, Çin, Arnavutluk'a yüzbinlerce ton tahıl bağışladı; bunun o dönemki döviz değeri 250 milyon Yuan Renminbi (RMB) idi. Bu dönem boyunca Çin'in kendisi tahil eksikliklerine uğraması nedeniyle bu tahılın bir kısmının Kanada'dan satın alınması planlandı. Arnavutluk tarafının isteği üzerine, Çin Komünist hükûmeti tahılın Kanada'dan Arnavutluk'a sevk edilmesini emretti. 1962 yılında, Yedi Bin Kadro Konferansı [en] sonrasında, Wang Jiaxiang [en], Çin Komünist Merkez Hükûmeti'nin "gerçeklerden gerçeği arayıp elinden geleni yapması"[b] gerektiğini savundu. Buna karşılık olarak Mao Zedong, Wang'ı eleştirdi; Wang sonra da Çin Komünist Partisi Uluslararası İrtibat Departmanı [en]'ndaki müdürlük görevinden ihraç edildi. Geng Biao [en] Çin'in Arnavutluk Büyükelçisi olarak göreve girdiği zaman (1969 civarı), Çin'in Arnavutluk'a sağladığı tüm ekonomik ve askerî yardımların toplam değeri yaklaşık 9 milyar Yuan RMB idi; bu sağlanan yardımın büyük bir kısmı da israflı şekilde kullanıldı. 1969 yılında Arnavutluk'taki üretim dışı inşaat projelerine yapılan yatırım, ülkenin toplam yatırımın %24'ünü oluşturdu, bu da ciddi bir işçi sıkıntısına neden oldu. Çin'in bağışladığı makine ve materyaller üretim haricindeki uygulamalarda kullanıldı (ör. fazla sayıda anıtın dikilmesi için çimento üretmek) ve bunların rastgele şekilde yerleştirilmesi ciddi kayıplara neden oldu. Arnavutluk hatta Çin'in sağladığı makine ve materyalleri büyük oranlarda düşük kaliteli ürünler üretmek için kullandı ve bunları Çin'e geri sattı. Aynı zamanda Çin, Arnavutluk'taki krom ve nikel madenciliği projelerinin yapımında yardımda bulundu, bu madenler de Çin'e o sırada kıt olan krom, nikel ve diğer stratejik malzemeler sağladı, fakat bu madenlerde aşırı üretim de söz konusuydu.[3]

Balayı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Enver Hoca ile Zhou Enlai'nin görüşmesi (1966 yılı)
1967'de Yao Wenyuan [en], ayarladığı ekiple Arnavutluk'u ziyaret etti

25 Ekim 1966 tarihinde AEP'nin beşinci kongresi düzenlendi. ÇKP, Mao Zedong adı altında "Arnavutluk Emek Partisi Beşinci Kongre İçin Tebrik Telgrafı" (Çince: 《致阿尔巴尼亚劳动党第五次代表大会的贺电》) başlıklı bir telgraf yayınladı. Telgrafta, "Arnavutluk'un kahraman halkı, Avrupa'da sosyalizmin büyük bir feneri olmuştur"[c] diye bir ifade yer aldı. Bundan kısa süre sonra, tebrik telgrafının alakalı içeriği ve paragrafları "Başkan Mao Alıntılar Şarkısı" (Çince: 毛主席语录歌) şeklinde derlendi. Bu, Çin ile Arnavutluk arasında "Biz Gerçek Dostuz" (Çince: 《我们是真正的朋友》) adında bir şarkı olarak söylenirdi.

“ 海内存知己，天涯若比邻，中阿两国远隔千山万水，我们的心是连在一起的。我们之间的革命的战斗的友谊，经历过急风暴雨的考验。

Denizde bir sırdaş var; birbirimizden uzak olsak da yine komşu gibiyiz. Çin ile Arnavutluk'u binlerce dağ ve nehir bölmekte, fakat kalplerimiz birbirlerine bağlıdır. Aramızdaki devrimci savaş dostluğu en şiddetli fırtınaların üstesinden geçmiştir.

„

Arnavutluk hakkındaki bu deyimler Çin'de yaygın olarak tanınmış oldu.[7]

Anlaşmazlıklar ve ayrılık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Arnavutluk-Çin ayrılığı


1969'da Mao Zedong, SSCB'nin Çin'i işgal edeceğinden endişeliydi ve ÇHC'nin ABD ile ilişkilerini iyileştirme teşebbüslerinde bulunmaya başladı. Arnavutluk ise, Çin Başbakanı Zhou Enlai'nın SSCB Bakanlar Konseyi Başkanı Aleksey Kosıgin ile bir toplantıya katılmasına tepki olarak, ÇHC kuruluşunun 20. yıldönümü için ayarlanmış olan kutlamaların katılma standartlarını düşürdü. Bu da Mao Zedong'un memnuniyetsiz olmasına neden oldu. Sonuç itibarıyla, iki ülke arasındaki ilişkiler soğumaya başladı. 1969'da iki ülkenin ortak bir bildiri taslağı üzerindeki tartışmaları boyunca Arnavutluk, Çin'in bu bildiriye Arnavutluk'un "revizyonist" olarak algıladığı unsurlar yerleştirme önerisine karşı çıktı. Sosyalist ülkelerde bir sınıf sorununun var olup olmadığı konusunda iki tarafın farklı görüşleri vardı.[8]

1970'ten başlayarak, ÇKP ile AEP arasındaki ilişkiler giderek durma noktasına ulaştı. 1970'lerin başında Çin, kendisini o zamana kadar uluslararası alanda uğradığı izolasyondan kurtarmaya başladı ve Mao Zedong ile diğer ÇKP liderleri, Çin'in Arnavutluk'a sağladığı yardımları tekrar gözden geçirmeye başladılar. Çin'in Arnavutluk Büyükelçisi Geng Biao, kendi gözleriyle Arnavutluk'un durumunu izledi ve ÇHC Dışişleri Bakanlığı'nın Avrupa İşleri Başkanı Qiao Guanhua [en]'ya yazdığı mektupta Arnavutluk'un Çin yardımını israf etmesi meselesini dile getirdi. Qiao da bu mektubu Mao Zedong'a iletti. Mao Zedong, gerçekleri yansıttığı için Geng Biao'ya övgüde bulundu. Buna rağmen, Çin, Arnavutluk'a dış yardım sağlamaya yine devam etti; 1970'te Arnavutluk, Çin'den 3,2 milyar RMB değerinde yardım talep etti ve en sonunda 1,95 milyar RMB değerinde uzun vadeli, düşük faizli kredi kazandı.[d] Öte yandan, bu dönemde Arnavutluk da kendisini uluslararası izolasyonundan kurtama sürecindeydi. Arnavutluk Fransa, İtalya ve bağımsızlığa yeni kavuşmuş çeşitli Asya ve Afrika ülkeleriyle ticaret görüşmelerine girdi ve ülkenin Yugoslavya ve Yunanistan ile ilişkilerini yeniden kurdu. Arnavutluk sonuçta sahip olduğu ticaret kanallarını çeşitlileştirme, başta Batı Avrupa ülkeleri olmak üzere birçok ülkeyle diplomatik ve kültürel ilişkilerini geliştirme ve Çin'e olan bağımlılığını aktif şekilde azaltma sürecindeydi. Buna rağmen, Arnavutluk yine Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı'na üye olmayı ve Temmuz 1975'teki Helsinki Nihai Senedi'ne katılmayı reddetti.

Arnavutluk liderliği, Çin'in 1970'lerin başında ABD ile yeniden dostane ilişkiler kurma girişimlerinden hoşnutsuz kaldı. Arnavutluk medyası, ABD devlet başkanı Nixon'ın 1972'deki Çin ziyaretini rapor etmedi. Buna rağmen, Birleşmiş Milletler'de (BM) Arnavutluk, Çin'in BM'deki temsilcilik gücünü Çin Cumhuriyeti'nden alıp Çin Halk Cumhuriyeti'ne veren önemli bir karar taslağı [en]nı sundu. Ekim 1974'te Arnavutluk, Çin'den kendisine 5 milyar RMB kredi vermesini, kredilerin geri ödenmesinin 1976'dan 1980'e ertelenmesini ve Çin'in kendisine tahıl ve yağ bağışlamasını talep etti. Çin bu dönemde Kültür Devrimi'nin sonunu geçiriyordu ve Arnavutluk'a yalnızca 1 milyar RMB kredi sağlamaya söz verdi. Arnavutluk'ta Çin'i kınamak için bir kampanya başlatıldı ve Arnavutluk, Çin'in ihtiyacı olduğu ham petrol ve asfalt sağlamayı reddetti. 1975'te, iki ülke arasında, Çin'in Arnavutluk'a uzun vadeli faizsiz krediler sağlamasına ilişkin bir dizi protokol imzalandı.

1976'da Mao Zedong'un ölümü [en]nden sonra Enver Hoca'nın Arnavutluk-Çin ilişkilerine dair yine olumlu beklentileri vardı. Ancak hem Çin başbakanı hem de Çin Komünist Partisi başkanı görevlerini yeni üstlenmiş Hua Guofeng Ağustos 1977'de Üç Dünya Teorisi'ni kendi dış politikasının temel bir prensibi olarak benimsedi. Enver Hoca bunu Çin'in ABD ile ittifaka girip SSCB ile savaşmanın ve Üçüncü Dünya ve Bağlantısız ülkeler arasında hegemonya aramasının bir yolu olarak algıladı ve buna yönelik karşıtlığını dile getirdi. 30 Ağustos ile 7 Eylül 1977 tarihleri arasında Yugoslavya Başbakanı Tito Pekin'i ziyaret etti ve yeni ÇKP liderliği tarafından sıcak karşılandı. Bunun hemen sonrasında AEP, Yugoslavya'yla Sovyetler Birliği'ne yapmış olduğu gibi Çin'i de "revizyonist" ülke olarak tanımladı. Neticede iki ülke arasındaki ilişkiler bir soğuma dönemine girdi. Çin Arnavutluk'un oldukça büyük yardım taleplerini karşılamakta zorlanıyordu ve 13 Temmuz 1978 tarihinde Çin, Arnavutluk'a yönelik yardımlarını tümüyle durdurdu. O yıl ÇHC Dışişleri Bakanlığı, Deng Şiaoping'in emrine uyarınca, "Çin Dışişleri Bakanlığından Arnavutluk'a yapılan yardımın zorla askıya alınması ve uzmanların geri getirilmesi hakkında not"[e] isimli bir bildiri yayınlayarak Arnavutluk'a yardımlarını resmen durdurdu. Enver Hoca bundan sonra Çin Hükûmeti'ne her açıdan karşı çıktı.[3]

Yeni diplomasi kalıbı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arnavutluk 1979'dan başlayarak, ticaret, kültür, eğitim ve teknoloji alanlarındaki Çin ile olan tüm ilişkilerini askıya aldı ve Çin ile yalnızca diplomatik ilişkiler muhafaza etti. Arnavutluk-Çin ilişkilerindeki bu "kış uykusu" dönemi 1983 yılına kadar sürdü.[8] 23 Kasım 1989'da iki ülke, "Çin-Arnavutluk Ekonomik ve Teknik İşbirliği Karma Komisyonu"[f] kurulması için bir anlaşma imzaladı.[9] Ocak 1991'de Arnavutluk Dışişleri Bakanı Reis Malile [en]'nin yaptığı Çin ziyareti, 1978'deki Arnavutluk-Çin ayrılığından beri Arnavutluk Hükûmeti'nden üst düzey bir yetkilinin Çin'e yaptığı ilk ziyaretti, fakat bu sırada Arnavutluk'taki komünist rejim zaten parçalanma ile karşı karşıyaydı.[10]

Arnavutluk-Çin ilişkilerinin küresel etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'in Büyük İleri Atılım sırasında Arnavutluk'a bağışladığı tahıl, Çin'deki mevcut tahıl stoklarını doğrudan olarak azalttı. Çin'in Arnavutluk'a sağladığı ekonomik yardım, Çin'in kendi üretim gücünü ve Çin'deki yaşam koşullarını bile aştı. Geng Biao'nın 1969 yılında yaptığı hesaplamaya göre, Çin'in 1954 yılından o zamana kadar Arnavutluk'a sağlamış olduğu ekonomik ve askerî yardım neredeyse 9 milyar RMB değerindeydi. O dönemde Arnavutluk'un sadece 2 milyon kişilik nüfusu vardı ve kişi başına gelir 4.000 RMB'den fazlaydı; lâkin aynı dönemde Çin'deki senelik ortalama kişi başına gelir yalnızca 200 RMB idi. Bu açıdan Arnavutluk'a verilen yardımlar Çin Hükûmeti'ne ağır bir yük bindirmiş oldu.[3]

İki ülke arasındaki ilişkilerin sonradan bozulmasıyla Arnavutluk yabancı destekten yoksun kaldı. Arnavutluk, ABD ve SSCB'nin kendisiyle yeniden normal ilişkiler kurma çabalarını reddetti, fakat bunun yerine Batı Avrupa ülkeleri ve gelişmekte olan ülkelerle diplomatik ilişkilerini geliştirdi ve bu dönemde kendine güvenmeyi ülkedeki ekonomik kalkınmanın temel bir stratejisi olarak benimsemeye başladı. Arnavutluk-Çin anlaşmazlığı ve Üç Dünya Teorisi üzerindeki tartışmalar, Dünya çapındaki revizyonizm karşıtı hareketini [en] ikiye böldü. Birçok revizyonizm karşıtı siyasî parti AEP'yi desteklerken diğer partiler buna itiraz etti. Bu revizyonizm karşıtı harekete "Hocaizm" lakabı takıldı. AEP'nin müttefikleri ağırlıklı olarak Afrika, Latin Amerika ve Türkiye'de bulunmaktadırlar ve Brezilya Komünist Partisi ile Tigray Marksist-Leninist İttifakı [en] gibi hareketleri kapsamıştır.

1991'den günümüze Arnavutluk-Çin ilişkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tiran Nënë Tereza Uluslararası Havalimanı 2016'dan 2020'ye kadar China Everbright Limited [en] şirketinin sahipliğindeydi.[11]

Arnavutluk'un 2009'da NATO üyesi olması ve 2014'ten beri AB üyesi olma sürecinde bulunmasıyla görüldüğü gibi, 21. yüzyılda Arnavutluk dış politikasının ana önceliği ABD ve Batı ülkeleriyle yakınlaşmak olmuştur. Buna rağmen, Çin ile yine farklı işbirlikler sürdürmeye devam etmiştir. Arnavutluk Başbakanı Sali Berisha'nın Nisan 2009'da Çin Başbakanı Vın Ciabao'ya yaptığı ziyaret sırasında Vın, Çin'in Arnavutluk ile işbirliklerini geliştirmeye yönelik dört maddelik bir öneriyi ileri sürdü. Öneri şu taleplerde bulunmaktadır:[12]

  • iki ülke arasındaki siyasî ilişkileri güçlendirme maksadıyla Çin-Arnavutluk ilişkilerinin 60. yıldönümünün getirdiği fırsatları elde ederek tüm seviyelerdeki alışverişleri artırmak;
  • eşitlik ve mütekabiliyete dayalı derin işbirlikleri teşvik etmek ve bilişim teknolojisi, enerji, altyapı ve maden arama alanlarını daha fazla vurgulamak;
  • ikili bağları zenginleştirme maksadıyla kültür, halk sağlığı, tarım ve turizm alanlarındaki işbirlikleri geliştirmek;
  • gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarını ve Birleşmiş Milletler'in birliğini korumak maksadıyla iki ülkenin BM ve diğer uluslararası örgütlerdeki eşgüdümü güçlendirmek.

Ekonomik alanda Çin, Arnavutluk'u Bir Kuşak, Bir Yol projesinin önemli bir parçası olarak algılamaktadır,[13] ve Arnavutluk'ta çeşitli altyapı projelerinde yatırımda bulunmuştur. Örneğin, 2001'de iki ülke, Arnavutluk'un kuzeyinde bir hidroelektrik tesisinin inşasının finansmanlığını, ipoteğini ve teknik yönlerini kapsayan üç ayrı anlaşma imzaladı. Çin ayrıca bu projeye 126 milyon Amerikan doları değerinde kredi sağlamaya söz verdi.[14] 2016'da Tiran Nënë Tereza Uluslararası Havalimanı hisselerinin %100'ü, Çin'in bir iktisadi devlet teşekkülü olan China Everbright Group [en]'a bağlı China Everbright Limited [en] şirketine satıldı;[15] ancak 2020'de şirket, bu hisseleri Arnavut Kastrati Group'a sattı.[11]

Kültür ve eğitim alanlarında da sınırlı işbirlikler sürdürülmektedir. 18 Kasım 2013 tarihinde Tiran Üniversitesi'nde Konfüçyüs Enstitüsü'nün Arnavutluk'taki ilk şubesi resmen kapılarını açtı. Bu şube Pekin Yabancı Diller Üniversitesi ile ortaklaşa işletilmektedir.[16]

18 Aralık 2019 tarihinden beri[17] Arnavutluk, tek taraflı olarak umuma mahsus Çin pasaportu sahiplerinin vizeden muaf olarak ülkeye girmesine izin vermektedir.[g][18] Çin anakarasına seyahat etmek isteyen Arnavut pasaportu sahiplerinin ise hâlen önceden vize başvurusu yapmaları gerekmektedir.[h] Hong Kong ile Makao özel idarî bölgelerinin vize politikaları[i] Çin anakarasınınkinden farklıdır; Arnavut pasaportu sahiplerine Hong Kong'da 14 günlük,[19] Makao'da ise 90 günlük[20] vize muafiyeti sunulmaktadır.

Arnavutluk, Çin'de insan haklarına ilişkin bazı konularda Çin Hükûmeti'nin isteklerinden farklı şekilde davranmıştır. 2006'da Arnavutluk, ABD'nin Guantanamo Kampı'nda tutmuş olduğu fakat sonradan tehdit oluşturmadıklarına karar verdiği beş Uygur Türkünü mülteci olarak kabul ettiğini açıkladı; 5 Mayıs 2006 tarihinde bu Uygurlar Arnavutluk'a transfer edildi.[21] ABD'nin bu Uygurların tehdit oluşturmadıklarına karar vermiş olmasına ve bu Uygurlardan özür dilemiş[22] olmasına rağmen, Çin, bunları yine "terörist" olarak algılamakta ve Arnavutluk'tan bunları Çin'e iade etmesini talep etmiştir.[23][24] 6 Ekim 2020 tarihinde Arnavutluk, Birleşmiş Milletler'de, Çin Hükûmeti'nin Uygurlar ve diğer Türk Müslüman azınlıklara yönelik sistematik zulümlerini[j] ve Hong Kong'da siyasî özgürlüklere uyguladığı kısıtlamaları[k] kınayan ortak bir bildiriyi imzalayan 39 ülkeden biri oldu.[25][26]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Relations of Albania and China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Dipnot

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Arnavutça: Marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Kinës; Çince (basitleştirilmiş): 中国－阿尔巴尼亚关系; Çince (geleneksel): 中國－阿爾巴尼亞關係; pinyin: Zhōngguó Ā'ěrbāníyà guānxì
  2. ^ Özgün Çince: 实事求是，量力而行; pinyin: Shí shì qiú shì, liànglì ér xíng
  3. ^ Çince: 英雄的人民的阿尔巴尼亚，成为欧洲的一盏伟大的社会主义的明灯
  4. ^ Aynı dönem boyunca Çin'in Pakistan'a sağladığı dış yardım 200 milyon RMB'den 500 milyon RMB'ye yükseltildi. 1973'e gelindiğinde, Çin'in dış yardımı, devletin mali harcamalarının %6 ila %7'sine ulaşarak rekor kırmıştı.
  5. ^ Çince: 《中国外交部关于被迫停止对阿尔巴尼亚援助和接回专家问题的照会》
  6. ^ Çince: 中阿经济技术合作混合委员会
  7. ^ Bakınız: Arnavutluk'un vize politikası; Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşlarının tabi olduğu vize uygulamaları
  8. ^ Bakınız: Arnavut vatandaşlarının tabi olduğu vize uygulamaları; Çin'in vize politikası
  9. ^ Bakınız: Hong Kong'un vize politikası ve Makao'nun vize politikası
  10. ^ Bakınız: Uygur Sorunu; Sincan yeniden eğitim kampları; Uygur Soykırımı
  11. ^ Bakınız: Hong Kong ulusal güvenlik kanunu [en]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "外交部档案解密：中国曾援助110多个国家地区" [Dışişleri Bakanlığı'nın gizliliği kaldırılmış arşivleri: Çin 110'dan fazla ülke ve bölgeye yardım etmiştir] (Çince). 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2012. 
  2. ^ "中国同各国建交日期一览表" [Çin ile diğer ülkeler arasında diplomatik ilişkiler kurma tarihlerinin listesi] (Çince). 16 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2012. 
  3. ^ a b c d e "最堵心外交：中国援助阿尔巴尼亚" [En sinir bozucu diplomasi: Çin'in Arnavutluk'a yardım etmesi] (Çince). 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012. 
  4. ^ Wáng Hóngqǐ (王洪起) (Ekim 2008). "中国对阿尔巴尼亚的援助" [Çin'in Arnavutluk'a sağladığı dış yardım]. 《炎黄春秋》 (Çince). 8 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2012. 
  5. ^ "彭真在布加勒斯特会议上" [Bükreş Konferansı'nda Peng Zhen] (Çince). 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2012. 
  6. ^ Yán Míngfù (阎明复)《随彭真参加布加勒斯特会议》[Peng Zhen ile Bükreş Konferansı'na katılmak] (Çince)，《中共党史资料102辑》
  7. ^ ""海内存知己"：毛泽东语录歌出炉过程" ["Denizde bir sırdaş var": Mao Zedong Alıntı Şarkısı'nın yapım süreci] (Çince). 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2015. 
  8. ^ a b Guō Yùhuá (郭毓华) (2001). "从亲密战友到彻底决裂的中阿关系" [Yakın silah arkadaşlarından Çin-Arnavutluk ilişkilerinin tamamen kopmasına kadar]. 纵横 (Çince), 12. ss. 17-23. 
  9. ^ "中华人民共和国政府和阿尔巴尼亚社会主义人民共和国 　政府关于建立中阿经济技术合作混合委员会的协定" [Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti ile Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti arasında bir Çin-Arap Ekonomik ve Teknik İşbirliği Karma Komisyonu kurulmasına ilişkin anlaşma] (Çince). Pekin Üniversitesi. 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  10. ^ "中阿政治关系" [Çin ile Arnavutluk arasındaki siyasî ilişkiler] (Çince). 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2012. 
  11. ^ a b Taylor, Alice (25 Aralık 2020). "Transfer of Rinas Airport to Kastrati Complete". Exit News (İngilizce). 25 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  12. ^ "China offers four-point proposal to further relations with Albania". China Daily. 24 Ağustos 2009. 29 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  13. ^ Brady, Anne-Marie; Higashi, Hiromichi (17 Eylül 2019). "Are we real friends? Albania-China relations in the Xi Era". Sinopsis (İngilizce). 21 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019. 
  14. ^ "CER | Albania sigshutup righyagreement with China". 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2009. 
  15. ^ "Aeroporti i Rinasit kalon 100% tek kompania kineze" [Rinas Havalimanı'nın %100'ü Çin şirketine verildi]. Shqiptarja.com (Arnavutça). 7 Ekim 2016. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  16. ^ "阿尔巴尼亚首家孔子学院揭牌" [Arnavutluk'taki ilk Konfüçyüs Enstitüsü açıldı] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti Arnavutluk Cumhuriyeti Büyükelçiliği. 18 Kasım 2013. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  17. ^ "Për disa shtesa dhe ndryshime në vendimin nr. 513, datë 13.6.2013, të Këshillit të Ministrave, "Për përcaktimin e kritereve, të procedurave e të dokumentacionit për hyrjen, qëndrimin dhe trajtimin e të huajve në Republikën e Shqipërisë", të ndryshuar" [Arnavutluk Cumhuriyeti'ne yabancıların giriş, kalış ve muamelesine ilişkin kriterlerin, usullerin ve belgelerin belirlenmesi üzerine] (Arnavutça). Arnavutluk Resmî Yayın Merkezi (Qendra e Botimeve Zyrtare). 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  18. ^ "阿尔巴尼亚对中国公民实施单方面免签" (Çince). Çin Dışişleri Bakanlığı. 15 Ocak 2020. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2021. 
  19. ^ "Visit Visa / Entry Permit Requirements for the Hong Kong Special Administrative Region" [Hong Kong Özel İdari Bölgesi'nin Giriş Şartları] (İngilizce). Göçmenlik Dairesi (Hong Kong) [en]. 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  20. ^ "Entry and Exit of Non-residents" [Makao Dışında İkamet Edenlerin Giriş ve Çıkışı] (İngilizce). Makao Kamu Güvenlik ve Polis Bürosu. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  21. ^ "IMMEDIATE RELEASE. Detainee Release Announced" (İngilizce). Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı. 5 Mayıs 2006. 6 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  22. ^ Golden, Tim (10 Haziran 2007). "Chinese Leave Guantánamo for Albanian Limbo" (İngilizce). The New York Times. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  23. ^ "East Turkestan: China Urges Albania to Hand Over Five Uyghurs" (İngilizce). Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Organizasyonu. 2 Ağustos 2006. 3 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  24. ^ "China Requests Extradition of Uighur Muslims in Albania" (İngilizce). Amerika'nın Sesi. 31 Ekim 2009. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  25. ^ AFP JiJi. "Japan among 39 nations calling on China to respect Uighur human rights". the Japan Times. 6 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  26. ^ Basu, Zachary (8 Ekim 2020). "Mapped: More countries sign UN statement condemning China's mass detentions in Xinjiang". Axios. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arnavutluk-Çin_ilişkileri&oldid=34533469" sayfasından alınmıştır