Devrim
Politika biliminde, bir devrim (Latince: Revolutio, lit. "Dönüş"), tipik olarak algılanan bir baskı (politik, sosyal, ekonomik) veya politik yetersizlik nedeniyle halkın hükûmete karşı isyan etmesiyle açığa çıkan politik üstünlük ve organizasyon eşliğinde, nispeten ani gerçekleşen değişiklikler.[1] Aristo, eseri Politika'nın beşinci cildinde iki çeşit devrimden bahsetmiştir: (1) Bir durumdan bir diğerine geçilmesi ve (2) mevcut bir durumun düzeltilmesi.[2]
Devrimler, insanlık tarihi boyunca farklı süre, yöntem ve azmettirici ideolojilerle ortaya çıkmıştır. Bir devrimin sonucunda kültür, ekonomi ve sosyo-politik kurumlarda köklü değişiklikler gerçekleşir. Devrimler, genellikle otokrasi ve plütokrasilere tepkidir. Neyin devrim olup neyin olmadığı hakkındaki akademik tartışmalar birkaç mesele etrafında şekillenir. En erken devrim araştırmaları Avrupa tarihi'ndeki olayları birincil olarak psikolojik bir çerçevede incelemiştir, ancak daha modern çalışmalar küresel olayları ve sosyoloji ve siyaset bilimi gibi çeşitli sosyal bilimlerin perspektiflerini de dahil eder. Devrim teorileri hakkında çok sayıda birbirine zıt teori mevcuttur.
Bir devrim, Hükûmet Darbesi (coup d'etat)'den ayrı tutulmalıdır, çünkü devrimde bir kitle hareketi ile politik sistemin bütününde önemli bir değişmenin gerçekleşmesi söz konusudur. Bir Hükûmet Darbesi, iktidarın silah yoluyla, ancak hükûmet sistemini kökten bir biçimde değiştirmeden var olan politik liderlerin yerine geçecek olan kişiler tarafından ele geçirilmesine göndermede bulunmaktadır. Devrimler, var olan politik otoritelere meydan okuyan sistem ancak yine politik sistemi bütün olarak dönüştürmekten çok otoriteyi temsil eden kişilerin yerlerine başkalarının geçirilmesini hedefleyen başkaldırılardan da ayrı tutulmalıdır.
Önemli devrimler arasında Amerikan Devrimi (1775–1783), Fransız Devrimi (1789–1799), Haiti Devrimi (1791–1804), Güney Amerika Bağımsızlık Savaşları (1808-1826), 1848 Devrimleri, Rus Devrimi (1917), Türk Devrimi (1919-1923), Çin Devrimi (1940'lar), Küba Devrimi (1959), İran Devrimi (1979) ve 1989 Devrimleri sayılabilir.
12 Eylül 1980 sonrasında, sakıncalı bir terim olduğu gerekçesiyle "devrim" yerine "ihtilâl" ve "inkılâp" sözcükleri kullanılmaya başlanmış, yeni basılan ders kitaplarında devrim sözcüğü eski karşılıklarıyla değiştirilmiştir.
Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sosyal bilimlerde ve literatürde birçok farklı devrim tipolojisi bulunmaktadır.
Alexis de Tocqueville aşağıdakiler arasında ayrım yapmıştır:
- Sadece yeni bir siyasi sistem kurmayı değil, tüm toplumu dönüştürmeyi amaçlayan ani ve şiddetli devrimler olan siyasi devrimler ile
- Yavaş ama tüm toplumu kapsayan ve gerçekleşmesi birkaç nesil alan dönüşümler (örneğin din değişiklikleri).[3]
Birkaç farklı Marksist tipolojiden biri[4] devrimleri aşağıdaki şekilde ayırır:
- Kapitalizm öncesi
- erken burjuva
- burjuva
- burjuva-demokratik
- erken proleterya
- sosyalist
Modern bir devrim uzmanı olan Charles Tilly, devrimler arasında ayrım yapmıştır:
- coup d'état (iktidarın yukarıdan aşağıya ele geçirilmesi)
- iç savaş
- isyan
- "büyük devrim" (1789 Fransız Devrimi, 1917 Rus Devrimi veya İran İslam Devrimi gibi ekonomik ve sosyal yapıların yanı sıra siyasi kurumları da dönüştüren bir devrim).[5][6]
Mark Katz altı devrim biçimi tanımlamıştır:
- kırsal devrim
- kentsel devrim
- Darbe, örneğin Mısır, 1952
- Yukarıdan devrim, örneğin Mao'nun 1958'deki Büyük İleri Atılım
- Dışarıdan devrim, örneğin 1943'te İtalya ve 1945'te Almanya'nın Müttefikler tarafından işgali.
- Ozmoz yoluyla devrim, örneğin birkaç ülkenin kademeli olarak İslamlaştırılması.
Bu kategoriler birbirini dışlamaz; 1917 Rus Devrimi Çar'ı devirmek için kentsel devrimle başladı, ardından kırsal devrim geldi ve Kasım ayında Bolşevik darbesi gerçekleşti. Katz ayrıca devrimleri aşağıdaki gibi çapraz sınıflandırmıştır;
- Merkezi; bir devrimci dalgada öncü rol oynayan genellikle büyük güçler olan ülkeler; örneğin SSCB, Nazi Almanyası, 1979'dan beri İran.
- Merkezi devrimi takip eden hevesli devrimler
- bağımlı veya kukla devrimler
- Rakip devrimler, örneğin komünist Yugoslavya ve 1969'dan sonra Çin
Katz'ın tipolojisinin bir diğer boyutu da devrimlerin ya 'karşı (monarşi karşıtı, diktatörlük karşıtı, komünizm karşıtı, demokrasi karşıtı) ya da için (faşizm, komünizm, milliyetçilik vb. yanlısı) olduğudur. Bu son durumlarda, hangi yönde ilerleneceğine karar vermek için genellikle bir geçiş dönemi gereklidir.
Diğer tipolojiler için yaratılan diğer devrim türleri arasında sosyal devrimler; proleter veya komünist devrimler (kapitalizm yerine komünizm getirmeyi amaçlayan Marksizm fikirlerinden esinlenen); başarısız veya başarısızlığa uğramış devrimler (geçici zaferler veya büyük ölçekli seferberliklerden sonra iktidarı ele geçiremeyen devrimler); veya şiddet içeren ve şiddet içermeyen devrimler sayılabilir.
"Devrim" terimi aynı zamanda siyasi alanın dışındaki büyük değişimleri ifade etmek için de kullanılmıştır. Bu tür devrimler genellikle toplumda, kültürde, felsefede ve teknolojide siyasi sistem'lerden çok daha fazlasını dönüştürmüş olarak kabul edilir; bunlar genellikle sosyal devrim olarak bilinir.[7][8] Benzer bir örnek de Dijital Devrim'dir.
En sık olarak, "devrim" kelimesi sosyal ve siyasi kurumlardaki bir değişikliği ifade etmek için kullanılır.[9][10][11]
 | Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]İlgili şarkılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- La révolte Dinle 26 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)
- Hasta Siempre Dinle 19 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ The New Fontana Dictionary of Modern Thought Third Edition (1999), Allan Bullock and Stephen Trombley, Eds. pp. 754–46
- ^ Aristales, Politika V 2 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 4/24/2013
- ^ Boesche, Roger (2006). Tocqueville's Road Map: Methodology, Liberalism, Revolution, and Despotism. Lexington Books. ss. https://books.google.com/books?id=fLL6Bil2gtcC&pg=PA86 86]. ISBN 0-7391-1665-7.
- ^ Topolski, J. (1976). "Rewolucje w dziejach nowożytnych i najnowszych (xvii-xx wiek)" [Revolutions in modern and recent history (17th-20th century)]. Kwartalnik Historyczny (Lehçe). LXXXIII: 251-267.
- ^ Tilly, Charles (1995). European Revolutions, 1492-1992. Blackwell Publishing. ss. 16. ISBN 0-631-19903-9.
- ^ Lewis, Bernard. "Iran in History". Moshe Dayan Center, Tel Aviv University. 29 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Fang, Irving E. (1997). A History of Mass Communication: Six Information Revolutions. Focal Press. ss. xv. ISBN 0-240-80254-3.
- ^ Murray, Warwick E. (2006). Geographies of Globalization. Routledge. ss. 226. ISBN 0-415-31800-9.
- ^ Goldstone, Jack (1980). "Theories of Revolutions: The Third Generation". World Politics. 32 (3): 425-453. doi:10.2307/2010111. JSTOR 2010111.
- ^ Foran, John (1993). "Theories of Revolution Revisited: Toward a Fourth Generation". Sociological Theory. 11 (1): 1-20. doi:10.2307/201977. JSTOR 201977.
- ^ Kroeber, Clifton B. (1996). "Theory and History of Revolution". Journal of World History. 7 (1): 21-40. doi:10.1353/jwh.2005.0056.
