Hemiasetal
Bir hemiasetal veya hemiketal R1-R2-C(OH)-OR genel formülüne sahiptir; R1 ya da R2, hidrojen veya bir organik radikal olabilmektedir. Genellikle bir aldehit veya ketona alkol eklenmesinden üretilebilir, ancak ikincisi bazen hemiketaller olarak adlandırılır. Çoğu şeker hemiasetaldir.
İsimlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]IUPAC tanımına göre, R−
1R−
2C(OH)−
OR genel formülünde, R1 ya da R2 bir hidrojen olabilir. Bir hemiketalde her iki R grubu da hidrojen olamaz. Hemiketaller, R gruplarından hiçbirinin H olmadığı hemiasetaller olarak kabul edilir ve bu nedenle hemiasetallerin bir alt sınıfıdır. Yunanca yarım anlamına gelen hèmi ön eki, yapıya ikinci bir alkoksi grubu eklendiğinde oluşan asetaller veya ketallerin aksine karbonil grubuna tek bir alkolün eklendiği gerçeğini ifade eder.[1]
Halkalı hemiasetaller ve hemiketaller bazen laktoller olarak adlandırılır.[2] Özellikle 5 ve 6 üyeli halkalar olduklarında genellikle kolayca oluşurlar. Bu durumda molekül içi bir OH grubu, karbonil grubu ile reaksiyona girer. Glukoz ve diğer birçok aldoz, siklik hemiasetaller olarak bulunurken, fruktoz ve benzeri ketozlar siklik hemiketaller olarak bulunur.
Oluşum
[değiştir | kaynağı değiştir]Alkollerde basit aldehitlerin çözeltileri esas olarak hemiasetalden oluşur. Eşitlik kolayca tersine çevrilir ve dinamiktir. Eşitlk, sterik etkilere karşı hassastır.[3]
| karbonil bileşiği | alkol çözücü | %hemiasetal |
|---|---|---|
| asetaldehit | metanol | 97 |
| asetaldehit | etanol | 91 |
| propionaldehit | metanol | 95 |
| bromoaseton | metanol | 47 |
Doğada hemiasetaller
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhtemelen en yaygın hemiasetaller şekerlerdir, örneğin glukoz. Gerilimsiz altı üyeli bir halka oluşumunun uygunluğu ve bir aldehitin elektrofilikliği, asetal formu güçlü bir şekilde desteklemek için birleşir.
 |
 |
| Solda halkalı bir hemiasetal olan glukoz Sağda bir fruktoz laktolü, halkalı bir hemiketal. | |
Reaksiyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Hemiasetaller ve hemiketaller, alkoller ve aldehitler veya ketonlar arasındaki reaksiyonda ara ürünler olarak düşünülebilir ve nihai ürün bir asetal veya bir ketaldir:
- R2C=O + R'OH ⇌ R2C(OH)(OR')
- R2C(OH)(OR') + R'OH ⇌ R2C(OR')2 + H2O
Genellikle, ikinci reaksiyon olumsuzdur. Bir dehidrasyon ajanının varlığında ilerler.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Organic Chemistry (İngilizce). Jones & Bartlett Learning. 2004. s. 590. ISBN 9780763721978. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ IUPAC Gold Book lactols 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b "Acetals and Hemiacetals". The Ether Linkage (PATAI'S Chemistry of Functional Groups). 1967. ss. 309-351. doi:10.1002/9780470771075.ch7. ISBN 9780470771075. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Patai" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Salaun (1983). "Cyclopropanone Hemiacetals". Chemical Reviews. 83 (6): 619-632. doi:10.1021/cr00058a002.