Izumo no Okuni
Izumo no Okuni | |
|---|---|
| 出雲 阿国 | |
 Okuni'nin ilk tasvirlerinden birisi | |
| Doğum | y. 1578 Izumo Vilayeti |
| Ölüm | y. 1613 |
| Milliyet | Japon |
| Meslek | Kabuki oyuncusu |
| Tanınma nedeni | Kabuki tiyatrosunun icadı |
Izumo no Okuni (Japonca: 出雲 阿国, y. 1578 - y. 1613), kabuki'nin teatral sanat formunu icat ettiğine inanılan Japon bir şovmen ve miko idi. Yeni bir sanat tarzı olan kabuki (şarkı söyleme ve dans etme sanatı olarak anılır) tiyatrosunu, Kyoto'daki Kamo Nehri'nin kuru nehir yatağında sergilemeye başladığı düşünülmektedir. Okuni'nin topluluğu kısa sürede büyük bir popülerlik kazanmış ve tamamı kadınlardan oluşan bir tiyatro grubunda rol almaları için işe aldığı genellikle alt sınıfa mensup kadınlardan oluşan oyuncu kadrosuyla tanınmıştır.
Hayatı hakkında çok az somut ayrıntı bilinmektedir; Izumo Vilayeti yakınlarında doğan Okuni, izleyicilerin kabuki adını verdiği dramatize dans gösterileriyle popülerlik kazanana kadar Izumo-taisha'da (Izumo Büyük Tapınağı) birkaç yıl miko (rahibe) olarak çalıştı. 1610 yılı civarında emekli olup ortadan kaybolana kadar topluluğuyla kabuki sanatını sergilemeye devam etti. 1613 civarında öldüğüne inanılmaktadır.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
1578 civarında doğan[2] Okuni, babası Nakamura Sanemon'un demirci olarak çalıştığı ve diğer birkaç aile üyesinin de hizmet ettiği Izumo tapınağı civarında büyüdü. Sonrasında bir miko (rahibe) oldu[3] ve burada, dans ve oyunculuktaki becerisinin yanı sıra güzelliğiyle de tanındı. Tapınak için bağış toplamak için rahipler, mikolar ve tapınaktaki diğer insanların görev alması o zamanın bir geleneği olduğundan, kutsal danslar ve şarkılar icra etmek üzere Kyoto'ya gönderildi.[3]
Kyoto'daki performansları sırasında, Amida Buddha onuruna yaptığı nembutsu odori (veya nembutsu dansı) gösterileriyle de tanındı. Bu dansın kökeni, 10. yüzyılda yaşamış Arı Ülke Budizmi'nin müjdecisi Kūya'ya dayansa da, Okuni'nin zamanında büyük ölçüde seküler bir halk dansı haline gelmişti ve özel uyarlaması daha çok müstehcenliği ve cinsel imalarıyla biliniyordu.[4] Gösterileri için diğer popüler temalar arasında çeşitli kamu kuruluşlarında sevgililerin buluşmaları ve erkeklerle fahişelerin buluşmalarıyla ilgili mizahi skeçler yer alıyordu. Yaptığı bu dans ve gösteriler büyük ilgi topladı ve sahne aldığı her yerde büyük kalabalıklar tarafından izlenmeye başladı. Sonunda tapınağa geri dönmesi için çağrıldı, ancak tapınağa para göndermeye devam etmesine rağmen bu çağrıyı görmezden geldi.[5]
Kabuki'nin kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]
1603 civarında, Kamo Nehri'nin[6] Shijōgawara (Dördüncü Cadde Kuru Nehir Yatağı) adlı kuru nehir yatağında ve Kitano Tapınağı'nda performansını sergilemeye başladı.[7] Okuni ayrıca İmparatorluk sarayının hanımları için de sahne almıştır.[5] Bölgenin dışlanmış ve uyumsuz kadınlarını, özellikle de fuhuşla uğraşanları bir araya getiren[4] Okuni, topluluğunu oluşturmak için onlara oyunculuk, dans ve şarkı söylemeyi öğretmiştir.
Kabuki kelimesinin etimolojisine dair çeşitli teoriler mevcuttur. Bunlardan biri, garip bir şekilde giyinmiş ve sokakta kasıla kasıla yürüyenlere kabukimono ('belli bir yöne eğilmek' anlamına gelen kabuku ve insanlar anlamına gelen mono) denmesinden türetilmiş olduğudur. Bir başka olası köken de 'eğimli' veya 'güçlü eğimli' anlamına gelen katamuki'dir.[4] Her iki durumda da, eksantriklikleri ve sosyal cesaretliliği nedeniyle Okuni'nin grup performansları "kabuki" olarak anıldı. Kabuki'nin ilk performansları, önemli bir konusu olmayan, genellikle aşırı cinsel ve kakofonik olarak küçümsenen, ancak aynı derecede renkli ve güzel olarak övülen dans ve şarkılardan oluşuyordu.[8]
Son yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Okuni'nin en popüler performanslarından biri, 1603 yılında ölmüş gerçek bir samuray olan Nagoya Sansaburō'nun romantik karakterini içeriyordu. Okuni ve Sansaburō arasındaki olası bağlantılar hakkındaki tarihi spekülasyonlara rağmen, çiftin Okuni'nin yaşamı boyunca sevgili olup olmadıkları ya da Okuni'nin Sansaburō'yu hikâye anlatımına dahil edip etmediği belirsizdir.[9]
Okuni 1610 civarında emekli oldu ve ortadan kayboldu. 1629 yılında, ahlaki reforma yönelik tepkiler ve oyuncuların dikkatini çekmeye çalışan erkekler arasında kavga çıkmasından duyulan endişe nedeniyle shōgun Tokugawa Iemitsu, kadınların kabuki yapmasını yasakladı.[5][8] Yerlerine kısa bir süre oyuncu genç erkekler geldi, ancak aynı fuhuş ve ahlaki yozlaşma sorunları sebebiyle bu da kısa süre içerisinde yasaklandı.[4]
Okuni'nin ölüm yılına dair birbiriyle çelişen birkaç teori vardır; bazıları 1610'da,[3] diğerleri 1613'te[1] veya 1640'ta[10] öldüğünü söyler.
Kültürel etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kabuki'yi kurmasının yanı sıra Okuni, Japon tiyatrosuna bir bütün olarak katkıda bulunmuştur. Hanamichi'nin ('çiçek yolu') öncüsü olan, tiyatronun arka tarafından başlayıp seyircilerin arasından sahneye uzanan bir pisti icat ettiği söylenmektedir.[11]
Ariyoshi Sawako, 1960'ların sonunda Okuni'nin kurgusal bir biyografisini kaleme aldığı Izumo no Okuni adlı romanını yayımladı. Hikâye ilk olarak 1967'den 1969'a kadar Fujin Kōron'da seri olarak basılmıştır.[12]
Izumo no Okuni'nin bir anıtı, Kyoto'da Kamo Nehri kıyısında, Minami-za kabuki tiyatrosuna yakın bir yerde bulunmaktadır.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Průšek, Jaroslav; Słupski, Zbigniew; Zbavitel, Dušan; Bečka, Jiří (2006). Dictionary of Oriental Literatures 2 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-0-415-39353-9.
- ^ Mezur, Katherine MezurKatherine (1 Ocak 2005), Okuni (İngilizce), Oxford University Press, doi:10.1093/acref/9780198601746.001.0001/acref-9780198601746-e-2913, erişim tarihi: 1 Eylül 2024
- ^ a b c Scott, A. C. (1999). The kabuki theatre of Japan. Mineola, N.Y: Dover Publications. s. 55. ISBN 978-0-486-40645-9.
- ^ a b c d Varley, H. Paul (2000). Japanese culture. 4th ed. updated and expanded. Honolulu: University of Hawaiʻi Press. ISBN 978-0-8248-2292-7.
- ^ a b c National Guitar Workshop, (Ed.) (2008). Guitar atlas: guitar styles from around the world. Van Nuys, CA: Alfred Pub. Co. s. 270. ISBN 978-0-7390-6344-6.
- ^ "Okuni | Legendary Japanese Kabuki Dancer | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ Japan: An Illustrated Encyclopedia (İngilizce). Kodansha. 1993. ISBN 978-0-02-897203-9.
- ^ a b Hays, Jeffrey. "KABUKI: HISTORY, THEMES, FAMOUS PLAYS AND COSTUMES | Facts and Details". factsanddetails.com (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ Leiter, Samuel L. (1998), Okuni (İngilizce), Oxford University Press, doi:10.1093/acref/9780195173697.001.0001/acref-9780195173697-e-1288, erişim tarihi: 1 Eylül 2024
- ^ Louis-Frédéric (2002). Japan Encyclopedia (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01753-5.
- ^ "Hanamichi | Traditional, Japanese Theatre, Kabuki | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Eylül 2024.
- ^ Mulhern, Chieko Irie (12 Şubat 2015). Heroic with Grace: Legendary Women of Japan (İngilizce). Routledge. s. 312. ISBN 978-1-317-46868-4.
- ^ Hartley, Barbara (8 Haziran 2018), 4. Izumo no Okuni Queers the Stage (İngilizce), University of California Press, s. 93, doi:10.1515/9780520969971-008/html, erişim tarihi: 1 Eylül 2024
