Karanfil (çiçek)
| Karanfil (çiçek) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Dianthus plumarius | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Türler | |||||||||||||
| metne bakınız. | |||||||||||||
Karanfil, karanfilgiller (Caryophyllaceae familyasının Dianthus cinsinden karşılıklı, ensiz, sivri yapraklara sahip otsu çiçekli bitkilerin ortak adıdır. Kuzey Afrika ve Güney Afrika'da birkaç tür ve Kuzey Amerika'nın kutup bölgesinde D. repens türü olmak üzere esasen Avrupa ve Asya'ya özgü yerel bitkidir.
Tarifi
[değiştir | kaynağı değiştir]Türler çoğunlukla otsu çok yıllık, birkaçı yıllık veya iki yıllık ve bazıları alçak alt çalı odunsu bazal gövdelidirler.Yapraklar zıt, basit, çoğunlukla doğrusal ve genellikle kuvvetli gloköz gri yeşil ila mavi yeşildir. Dalcıkların ucunda tek tek ya da topluca bulunan çiçekleri beyaz, pembe ya da kırmızı renklidir. Her çiçek bir çanakçık oluşturan dört burgu yaprakçığıyla belirgindir. Çiçekleri tipik olarak fırfırlı veya pinked kenar boşluklu beş yapraklıdır ve (neredeyse tüm türlerde) soluk ila koyu pembedir. D. knappii türü mor merkezli sarı çiçeklidir. Bazı türleri özellikle de uzun ömürlü pembeler güçlü baharat kokularıyla bilinir.
Bahçe karanfili en ünlüsüdür. Bu karanfilin katmerli, yarı katmerli, alacalı ve hoş kokulu pek çok çeşidi vardır. Çok yıllık bir bitki olan bu karanfil türü kesme çiçek elde etmek için özellikle seralarda yetiştirilir ve çelikle üremesi sağlanır. Bahçe çeşitleri genellikle fideyle çoğaltılır ve iki yıllık ya da çok yıllık bitkiler gibi yetiştirilir.
Kır karanfili (Dianthus plumarius) çim gibi sık biten, çok zarif, küçük çiçekli, ince saçaklı ve taç yapraklıdır.
İki yıllık ya da bir yıllık olan Çin karanfili (Diantus sinensis) çok değişik çiçekli bitkidir.
İki yıllık ya da çok yıllık bir karanfil türü olan hüsnüyusuf da denen (Diantus barbatus) sap ucunda şemsiye biçimde toplu küçük çiçekler açan bir türdür.
Karanfil çiçekleri balgam söktürücü ve öksürük kesici olarak infusyon ya da şurup halinde kullanılır. Karanfiller çoğunlukla kuzey yarı kürenin ılıman bölgelerinde, özellikle Akdeniz havzasında yetişen bitkilerdir. 80 kadar cinsi 2.000'den fazla türü vardır.
Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]Seçilen türler şunlardır:
- Dianthus abchasicus
- Dianthus acantholimonoides
- Dianthus acicularis
- Dianthus acrochlorus
- Dianthus afghanicus
- Dianthus agrostolepis
- Dianthus akdaghensis
- Dianthus albens – vahşi pembe
- Dianthus algetanus
D. alpinus –– Alp pembesi
- Dianthus amurensis – Amur pink
- Dianthus altaicus
- Dianthus anatolicus
- Dianthus altaicus
- Dianthus andronakii
- Dianthus androsaceus
- Dianthus angolensis
- Dianthus angrenicus
- Dianthus angulatus
- Dianthus anticarius
- Dianthus arenarius – sand pink
- Dianthus aristatus
- Dianthus armeria – Deptford pembesi
- Dianthus arpadianus
- Dianthus arrostii
- Dianthus aticii
- Dianthus atschurensis
- Dianthus austroiranicus
- Dianthus awaricus
- Dianthus aydogdu
- Dianthus aytachii
- Dianthus balansae
- Dianthus balbisii
- Dianthus barbatus – Hüsnüyusuf
- Dianthus basianicus
- Dianthus basuticus – Lesoto pembesi
- Dianthus behriorum
- Dianthus benearnensis
- Dianthus bessarabicus
- Dianthus biflorus
- Dianthus bolusii – Dağ pembesi
- Dianthus borbasii
- Dianthus borbonicus
- Dianthus brachycalyx
- Dianthus brevicaulis
- Dianthus brevipetalus
- Dianthus broteri
- Dianthus brutius
- Dianthus brutius
- Dianthus burchellii
- Dianthus burdurensis
- Dianthus burgasensis
- Dianthus busambrae
- Dianthus cachemiricus
- Dianthus caespitosus – Karoo pembesi
- Dianthus callizonus
- Dianthus campestris
- Dianthus candicus
- Dianthus capitatus
- Dianthus carbonatus
- Dianthus carmelitarum
- Dianthus carthusianorum – Kartus pembesi
- Dianthus caryophyllus – karanfil veya karanfil pembesi
- Dianthus caucaseus
- Dianthus charadzeae
- Dianthus charidemi
- Dianthus chimanimaniensis
- Dianthus chinensis – Çin pembesi
- Dianthus chouardii
- Dianthus ciliatus
- Dianthus chouardii
- Dianthus cinnamomeus
- Dianthus cintranus
- Dianthus collinus
- Dianthus corymbosus
- Dianthus crassipes
- Dianthus crenatus
- Dianthus cruentus
- Dianthus cretaceus
- Dianthus cribrarius
- Dianthus crossopetalus
- Dianthus cruentus
- Dianthus cyprius – Kuzey Kıbrıs pembesi
- Dianthus cyri
- Dianthus daghestanicus
- Dianthus darvazicus
- Dianthus deltoides – maiden pink
D. denaicus – D. deserti – D. desideratus – D. diffusus – D. dilepis – D. diutinus – D. diversifolius – D. dobrogensis – D. edetanus – D. elatus – D. elbrusensis – D. eldivenus – D. elegans – D. elongatus – D. elymaiticus – D. engleri – D. eretmopetalus –
- Dianthus erinaceus
D. ernesti-mayeri – D. erythrocoleus – D. eugeniae – D. excelsus – D. falconeri – D. fallax – D. ferrugineus – D. floribundus – D. foliosus – D. formanekii –
- Dianthus fragrans
- Dianthus freynii
- Dianthus fruticosus
- Dianthus furcatus
D. gabrielianae – D. galicicae – D. gallicus – D. genargenteus – D. giganteiformis –
- Dianthus giganteus – giant pink
- Dianthus glacialis
D. glutinosus – D. goekayi – D. goerkii –
- Dianthus gracilis
- Dianthus graniticus
- Dianthus gratianopolitanus – Cheddar pink
D. grossheimii – D. guessfeldtianus – D. guttatus –
- Dianthus haematocalyx
D. hafezii – D. halisdemirii – D. hamzaoglui – D. harrissii – D. helenae – D. × hellwigii – D. henteri – D. hoeltzeri – D. holopetalus – D. humilis – D. hymenolepis – D. hypanicus – D. hyrcanicus –
- Dianthus hyssopifolius alttür gallicus – Fransız pembesi veya Jersey pembesi
D. ichnusae – D. imereticus – D. inamoenus – D. ingoldbyi – D. insularis – D. integer – D. integerrimus – D. jablanicensis – D. jacobsii – D. jacquemontii – D. japigicus –
- Dianthus japonicus – Seashore pembesi
- Dianthus japigicus
D. jaroslavii – D. jugoslavicus – D. juniperinus – D. juzeptchukii – D. kapinaensis – D. karami – D. karataviensis – D. kastembeluensis – D. khamiesbergensis – D. kirghizicus – D. kiusianus –
- Dianthus kladovanus
- Dianthus knappii
D. koreanus – D. kubanensis – D. kuschakewiczii – Şablon:Türlast D. lactiflorus – D. laingsburgensis – D. langeanus – D. laricifolius – D. legionensis – D. lenkoranicus – D. leptoloma – D. leptopetalus – D. leucophaeus – D. leucophoeniceus –
- Dianthus libanotis – Lübnan pembesi
D. lindbergii – D. longicalyx – D. longiglumis – D. longivaginatus –
- Dianthus lusitanus
Şablon:Türlast D. macedonicus – D. macranthoides – D. macranthus – D. macroflorus – D. mainensis – D. marschallii – D. martuniensis – D. masmenaeus – D. mazanderanicus – D. membranaceus – D. mercurii – D. micranthus –
- Dianthus microlepis
- Dianthus micropetalus – grassveld pembesi
- Dianthus moesiacus
- Dianthus monspessulanus – fringed pink
- Dianthus mooiensis - frilly carnation
- Dianthus myrtinervius – Arnavut pembesi
D. multiaffinis – D. multiceps – D. multiflorus – D. multisquameus – D. muschianus – Şablon:Türlast D. namaensis – D. nangarharicus – D. nanshanicus –
- Dianthus nardiformis
- Dianthus nitidus
Şablon:Türlast D. ohridanus – D. oliastrae –
- Dianthus orientalis
D. oschtenicus – D. paghmanicus – D. palinensis – D. pallidiflorus – D. pamiroalaicus – D. pancicii – D. patentisquameus – D. pavlovii –
- Dianthus pavonius
- Dianthus pendulus
- Dianthus petraeus
- Dianthus pinifolius
- Dianthus plumarius – garden pinks, wild pink
D. plumbeus – D. polylepis – D. polymorphus – D. pontederae – D. praecox – D. pratensis – D. prilepensis – D. pseudarmeria – D. pseudocrinitus –
- Dianthus pungens
D. purpureimaculatus – D. pusillus – D. pygmaeus – D. pyrenaicus – D. raddeanus – D. ramosissimus – D. recognitus –
- Dianthus repens – boreal carnation
D. rigidus – D. robustus – D. roseoluteus – D. rudbaricus – D. rupicola – D. ruprechtii – D. sachalinensis – D. saetabensis – D. sahandicus – D. sajanensis – D. sancarii – D. sardous – D. scaber –
- Dianthus scardicus
- Dianthu schemachensis
- Dianthus seguieri – Sequier's pink
- Dianthus seidlitzii
- Dianthus seisuimontanus
- Dianthus semenovii
- Dianthus seravschanicus
- Dianthus serotinus – late pink
- Dianthus serpentinus
- Dianthus serratifolius
- Dianthus serratifolius
- Dianthus serrulatus
- Dianthus sessiliflorus
- Dianthus setisquameus
- Dianthus shinanensis
- Dianthus siculus
- Dianthus simulans
- Dianthus sinaicus
- Dianthus siphonocalyx
- Dianthus skopjensis
- Dianthus somanus
- Dianthus soongoricus
- Dianthus spiculifolius
- Dianthus squarrosus
- Dianthus stamatiadae
- Dianthus stapfii
- Dianthus stenocephalus
- Dianthus stepanovae
- Dianthus sternbergii
- Dianthus stramineus
- Dianthus stribrnyi
- Dianthus strictiformis
- Dianthus strictus
- Dianthus strymonis
- Dianthus subacaulis
- Dianthus subaphyllus
- Dianthus subscabridus
- Dianthus subulosus
- Dianthus superbus– large pink, nadeshiko
- Dianthus sylvestris – wood pink
- Dianthus szowitsianus
- Dianthus tabrisianus
- Dianthus takhtajanii
- Dianthus talyschensis
- Dianthus tenuiflorus
- Dianthus tenuifolius
- Dianthus thunbergii – Thunberg's wild pink
- Dianthus tlaratensis
- Dianthus toletanus
- Dianthus transvaalensis
- Dianthus trifasciculatus
- Dianthus tripunctatus
- Dianthus tunicoides
- Dianthus turkestanicus
- Dianthus türhacioticus
- Dianthus türiculifolius
- Dianthus tymphresteus
- Dianthus ucarii
- Dianthus ugamicus
- Dianthus uniflorus
- Dianthus uralensis
- Dianthus urumoffii
- Dianthus uzbekistanicus
- Dianthus vanensis
- Dianthus varankii
- Dianthus vigoi
- Dianthus viridescens
- Dianthus viscidus
- Dianthus vladimiri
- Dianthus vodnensis
- Dianthus volgicus
- Dianthus vulturius
- Dianthus webbianus
- Dianthus woroschilovii
- Dianthus xylorrhizus
- Dianthus zangezuricus
- Dianthus zederbaueri
- Dianthus zeyheri
- Dianthus zonatus
Ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Karanfil türleri lahana güvesi, çift çizgili pug, büyük sarı alt kanatlı dahil olmak üzere Lepidoptera ve lychnis türlerinin larvalarınca besin bitkisi olarak kullanılır. Ayrıca Coleophoranın üç türü C. dianthi, C. dianthivora ve C. musculella (sadece D. superbus ile beslenir) sadece karanfille beslenir;
Yetiştirilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1717'den beri karanfil türleri yaygın şekilde yetiştirildi ve melezleştirildi, bahçede ve çiçekçilik de kullanım için beyaz, pembe, sarı ve kırmızının tüm tonlarında çok çeşitli çiçekler şeklinde binlerce kültürde çiçek üretildi. Karanfil genellikle aşağıdaki ana gruplara ayrılır:-[1][2]
- Bordür karanfilleri - dayanıklı, 60 cm'ye kadar büyüyen büyük çiçeklidir.
- Sürekli çiçek açan karanfiller - yıl boyunca çiçek açan, cam altında yetişen, genellikle teşhir amaçlı kullanılan, 150 cm (59 in) olarak büyüyen çeşittir.
- Malmaison karanfilleri - yoğun "karanfil" kokusu için yetiştirilen, 70 cm^'ye kadar büyüyen 'Souvenir de la Malmaison' çeşidinden elde edilir.
- Eski moda pembeler yaz aylarında çiçek yığınlarıyla mavi-yeşil yapraklardan höyükler oluşturan yaprak dökmeyen uzun ömürlü bitkiler olup 45 cm'ye kadar büyür.
- Modern pembeler - 45 cm'e kadar büyüyen, genellikle yılda iki veya üç kez çiçek açan yeni çeşitlerdir.
- Alp pembeleri - mat oluşturan çok yıllık bitkilerdir, taş döşeli veya alp bahçeleri için uygun olup 10 cm'ye kadar büyür.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Çiçeklerin dilinde, pembe Dianthus cesareti simgeler.[3]
Dianthus gratianopolitanus - Çedar pembesi - yabani bitki örtüsünü koruma yardım kuruluşu Plantlife tarafından yapılan bir anketin ardından 2002 yılında Somerset'in ilçe çiçeği olarak seçildi.[4] Dianthus japonicus, Hiratsuka, Kanagawa, Japonya'nın resmi çiçeğidir.
Japonya'da Dianthus superbus - saçaklı pembe veya nadeshiko - geleneksel ideal kadın arketipini tanımlamak için Yamato-nadeshiko teriminde kullanılır.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
-
-
-
Dianthus caryophyllus -
Dianthus caryophyllus tohum başları -
Melez Dianthus chinensis × barbatus -
Dianthus monspessulanus -
Karanfil Dianthus monspessulanus -
Dianthus shinanensis
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. Birleşik Krallık: Dorling Kindersley. 2008. s. 1136. ISBN 978-1-4053-3296-5.
- ^ Leslie, A.C. (2012). The International Dianthus Register (1983) & Checklist: Twenty-ninth Supplement. Royal Horticultural Society. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2020.
- ^ "Language of Flowers – Flower Meanings, Flower Sentiments". www.languageofflowers.com. 6 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2016.
- ^ Plantlife website County Flowers page. 30 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
