Partikrasi
| Siyaset serisinin bir parçası |
| Hükûmet biçimleri |
|---|
|
Hükûmet biçimleri listesi Yönetim biçimlerine göre ülkeler listesi |
Partikrasi, vatandaşlar veya bireysel politikacılar yerine siyasi partilerin hükûmetin birincil temeli olduğu bir yönetim biçimidir.[1]
İtalyan siyaset bilimci Mauro Calise'nin 1994'te savunduğu şekliyle, bu terim genellikle partilerin çok fazla güce sahip olduğunu ima eden aşağılayıcı bir terimdir. Ayrıca, erken dönemlerde demokrasilerde yalnızca az eğitimli ve kolayca yanlış yönlendirilebilen bir kalabalık tarafından yönetildiği (demos) iddia edilmiştir. Partikrasiyi daha kesin bir bilimsel kavram haline getirme çabaları kısmen başarılı görünmektedir.[2]
Gerekçesi ve türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Partikrasi, kampanya maliyeti ve medyanın etkisi arttıkça yerleşme eğilimindedir, böylece büyük seçim bölgeleri ile ulusal düzeyde yaygın olabilir, ancak aynı anda yerel düzeyde mevcut olmayabilir; önce gelen siyasetçiler, partilerine hakim olmak için kamuoyu üzerinde yeterli etkiye sahip olabilir.
Nihai partikrasi tek parti rejimidir, ancak bu rejimde parti bir anlamda gerçek bir parti değildir, çünkü diğer partilere rakip olmak gibi temel bir işlevi yerine getirmez. Bu devletlerde partiler genellikle yasalarla kurulurken, çok partili devletlerde partiler yasalar yerine kendi tüzüklerine dayanır ya da etkili bir şekilde engellenemez.
Çok partili rejimlerde, her bir partinin kendi içindeki bireysel özerklik derecesi, parti kurallarına ve geleneklerine göre ve bir partinin iktidarda olup olmamasına ve tek başına mı (çoğunlukla fiili iki partili sistemlerde) yoksa koalisyon içinde mi olduğuna bağlı olarak değişebilir. Koalisyon kurmaya duyulan matematiksel ihtiyaç, bir yandan tek bir partinin potansiyel olarak tamamen kontrolü ele geçirmesini engellerken, diğer yandan da, partinin vaatlerini yerine getirmemesi durumunda seçmenlerine karşı sorumlu olmaması için bir bahane sağlar.
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya'da gelişen parti sistemi partikrasi için örnek teşkil etmektedir. Çoğu Avrupa parlamenter sisteminden daha açık bir şekilde, partiler Alman Federal Cumhuriyeti'nin siyasetinde bireylerin rolünü çok geride bırakan baskın bir rol oynamaktadır.[3] Anayasanın 21. Maddesine göre "siyasi partiler halkın siyasi iradesinin oluşmasına katılırlar. Serbestçe kurulabilirler. İç örgütlenmeleri demokratik ilkelere uygun olmalıdır. Fonlarının kaynakları hakkında kamuya hesap vermek zorundadırlar." 1967 tarihli "Partiler Kanunu" partilerin siyasi süreçteki rolünü daha da sağlamlaştırmış ve parti örgütlenmesi, üyelik hakları ve aday gösterme gibi belirli prosedürleri ele almıştır. Madde 21'de belirtilen eğitim işlevi ("siyasi iradenin oluşmasına" katılım), partilerin sadece seçmenlerin isteklerini yerine getirmekten ziyade kamuoyunun belirlenmesine yardımcı olması gerektiğini göstermektedir.[4]
Demir Perde'nin diğer tarafında ise Doğu Almanya pek demokratik değildi, ancak en azından teorik olarak SSCB'den daha demokratikti, çünkü Sosyalist Birlik Partisi, azınlıkta olan küçük çıkar grubu partilerinin varlığına izin veriyordu.
Amerikan İç Savaşı'nın öncesinden bu yana Demokratik ve Cumhuriyetçi partilerin sürekli olarak iktidarda olduğu Amerika Birleşik Devletleri, bir partikrasi ya da Safire'nin tanımında olduğu gibi bir siyasi makine olarak görülebilir.
2010-2012 Yunanistan protestolarının nedenlerinden biri de partikrasidir.[kaynak belirtilmeli]
Bazı akademisyenler[kim?] Meksika'da bulunan Kurumsal Devrimci Partisini, 70 yılı aşkın bir süre Meksika'yı yönettiği, daha sonra Ulusal Hareket Partisi'ne partisine karşı 12 yıl boyunca iktidarı kaybettiği ve 2012'de tekrar kazanıp 2018'de Morena'ya karşı tekrar kaybettiği için bir "devlet partisi" ya da "mükemmel bir diktatörlük partisi" olarak nitelendirmiştir.
İrlanda da bir partikrasi olarak görülebilir.[kim?] Devletin kuruluşundan bu yana iki partiden biri - Fianna Fáil ve Fine Gael, ya tek başına ya da koalisyon halinde her zaman hükûmeti yönetmiştir. İlk Fianna Fáil hükûmetinin 9 Mart 1932'de kurulmasından 2011 seçimlerine kadar geçen 79 yılın 61'inde parti iktidardaydı. Geri kalan yıllarda ise Fine Gael iktidarı elinde tuttu.
Güney Afrika'da, Afrika Ulusal Kongresi, yıllar içinde yaşanan birçok tartışmaya rağmen, 1994'teki ilk özgür ve adil seçimlerden bu yana iktidar partisi olmuştur.
Brezilya da bir partikrasi olarak kabul edilebilir, bazı insanlar ise ülkeyi bir plütokrasi olarak görmektedir. Brezilya'ya benzer siyasi makineler, kırsal bölgelerde, bazı Afrika devletlerinde ve komünizm sonrası Doğu Avrupa ülkeleri gibi gelişmekte olan diğer demokrasilerde, sistemin klientalizm veya siyasi klientalizm olarak adlandırılmıştır.
İsveç Sosyal Demokrat Partisi, "halk meclisleri"ndeki güçlü varlıkları nedeniyle bir dereceye kadar "siyasi makine" olarak da anılıyor.[5]
Japonya Liberal Demokrat Partisi, tarım büroları ve yol yapım ajansları üzerindeki kontrolü aracılığıyla banliyö ve kırsal alanlarda iktidarını sürdüren bir başka siyasi makine olarak anılmaktadır.[5] Japonya'da siyasi makineler için jiban (kelime anlamıyla "temel" ya da "kuruluş") kelimesi kullanılır.[6][7] On yıllar boyunca LDP, kırsal alanlar için büyük miktarlarda para harcayarak, başta tarım olmak üzere pek çok grupla klientalist bağlar kurarak kırsal seçim bölgelerine hakim olmayı başardı. Bu durum 1990'lara kadar sürmüş ve daha az etkili olmaya başladıktan sonra terk edilmiştir.[8] Japon siyasi hizip liderlerinin, astlarının seçimleri kazanmasına yardımcı olmak için fon anlamına gelen mochidai, yani çerez parası dağıtması beklenir. Parti Genel Merkezi 1989'da yıllık yılsonu hediyesi olarak Diet'in her üyesine 200.000 dolar verdi. Bazı destekçiler, düğünlerde, cenazelerde, yeni yıl partilerinde ve diğer etkinliklerde politikacılar tarafından seçmenlere dağıtılan para ödemeleri gibi hayırseverin faydalarını toplamak için yanlışları görmezden gelmişlerdir. Siyasi bağlar, elit siyasetçilerin aileleri arasındaki evliliklerle bir arada tutulmaktadır.[9] İkinci kuşak siyasi aileler olan Nisei'ler, isim-tanınırlık, iş bağlantıları ve mali kaynaklar ile kişisel siyasi makinelerin rolünün birleşimi sayesinde Japon siyasetinde giderek artan bir sayıya ulaşmıştır.[10]
Türkiye'de 2002 seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde Adalet ve Kalkınma Partisi tek başına iktidara geldi. Adalet ve Kalkınma Partisi 2002 yılından bu yana kurulan tüm hükûmetlerde bulundu. İkinci olan Cumhuriyet Halk Partisi ise 2002 seçimleriyle beraber ana muhalefet partisi oldu ve o seçimlerden beri bu konumunu korudu. Ülke siyaseti bu iki siyasi partinin rekabeti etrafında şekillendi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Political Science Quarterly: Conference Issue: Presidential and Parliamentary Democracies: Which Work Best?, Special Issue 1994: The Italian Particracy: Beyond President and Parliament". www.psqonline.org. s. 4. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2024.
- ^ "Political Science Quarterly: Conference Issue: Presidential and Parliamentary Democracies: Which Work Best?, Special Issue 1994: The Italian Particracy: Beyond President and Parliament". www.psqonline.org. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2016.
- ^ Brennan, Geoffrey, 1944 (1993). Democracy and decision : the pure theory of electoral preference. Lomasky, Loren E. Cambridge [England]: Cambridge University Press. s. 22. ISBN 0-521-33040-8. OCLC 25746797.
- ^ "German Political Parties". German Culture. Tatyana Gordeeva. 28 Aralık 2015. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2016.
Madde 21'de ("siyasi iradenin oluşturulması") belirtilen eğitim işlevi, partilerin sadece seçmenlerin isteklerini yerine getirmekten ziyade kamuoyunun belirlenmesine yardımcı olmaları gerektiğini göstermektedir.
- ^ a b The American Journey, Reconstruction to the Present. Student. Glencoe/McGraw-Hill. 2005. ISBN 0078609801.
- ^ Safire, Nicole (1978). ""Machine politics"". Safire's Political Dictionary. 1. Random House. ss. 391-392. ISBN 9780394502618. (kitabın "Siyasetin Yeni Dili" başlıklı daha eski bir versiyonu bulunmaktadır)
- ^ Editorial Research Reports, 1, Congressional Quarterly, 1973
- ^ STEVEN R. REED, ETHAN SCHEINER and MICHAEL F. THIES (2012). "The End of LDP Dominance and the Rise of Party-Oriented Politics in Japan". The Journal of Japanese Studies. 38 (2). ss. 353-376.
- ^ Roger W. Bowen; Joel J. Kassiola (2016). Japan's Dysfunctional Democracy: The Liberal Democratic Party and Structural Corruption: The Liberal Democratic Party and Structural Corruption. Routledge. ss. 82-83. ISBN 978-1315290317.
- ^ Cesare M. Scartozzi (9 Şubat 2017). "Hereditary Politics in Japan: A Family Business". The Diplomat. 26 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2024.
