Polonya Komünist Partisi
Polonya Komünist Partisi Komunistyczna Partia Polski | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | KPP |
| Slogan(lar) | Bütün ülkelerin işçileri, birleşin! |
| Kuruluş tarihi | 16 Aralık 1918) |
| Kapanış tarihi | 16 Ağustos 1938 |
| Birleşme | Polonya Sosyalist Partisi - Sol Polonya Krallığı ve Litvanya Sosyal Demokrasisi |
| Ardılı | Polonya İşçi Partisi |
| Merkez | Varşova |
| Gazete(ler) | Czerwony Sztandar (gazete) Nowy przegląd (dergi) |
| Gençlik kolu | Polonya Komünist Gençlik Birliği |
| Üyelik (1936) | 3,817 |
| İdeoloji | Komünizm Troçkizm |
| Uluslararası üyelik | Komintern |
Polonya Komünist Partisi (Lehçe: Komunistyczna Partia Polski), 1918 yılında Polonya Sosyalist Partisi - Sol ve Polonya Krallığı ve Litvanya Sosyal Demokrasisi'nin birleşmesiyle Polonya'da kurulan komünist parti.[1] Troçkist görüşlere kayması sebebiyle Büyük Temizlik sonrası 16 Ağustos 1938 tarihinde kapatıldı.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1918-1921 arası dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Parti, İkinci Polonya Cumhuriyeti döneminde 1919 yılında Komintern'in bir parçası halinegeldi. Józef Unszlicht bu dönemde partinin önde gelen isimlerindendi. Parti aynı yıl Sejm'de iki sandalye kazandı.
Yeni partinin karşı karşıya olduğu zorluklara rağmen Polonya Komünist Partisi sendikal hareketin birleşmesini destekledi ve ülkenin doğu sınırında Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne karşı savaşa karşı çıktı. Buna karşın Polonya-Sovyet Savaşı gerçekleşti ve 1921 Riga Antlaşması imzalanana kadar devam etti.
Savaş, Kızıl Ordu'nun müdahalesine karşı Polonya milliyetçilerinde artışa yol açtı ve aynı zamanda çok sayıda Polonya'lı işçinin kurulacak ulus devlete destek vermesine neden oldu. Hükûmetin milliyetçileri desteklenmesi nedeniyle Polonya Komünist Partisi'nin Kızıl Ordu'yla işçi dayanışması için harekete geçme çabaları önlendi ve Kızıl Ordu'nun geri çekilmesiyle birlikte Polonya'nın o dönem devrimci hareketlerin arttığı Almanya ile bir köprü olma olasılığı azaldı. Ancak 1920 yılında Polonya'da bir Sovyet devleti kurmak amacıyla Feliks Dzerjinski, Julian Marchlewski, Feliks Kon gibi isimlerin başında olduğu Geçici Polonya Devrim Komitesi kuruldu.
1921-1926 arası dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]1921-1926 dönemi, Polonya'daki diğer dönemlerle kıyaslandığında görece siyasi özgürlüğün arttığı bir dönem oldu ve Polonya Komünist Partisi dönemin tüm yasal yollarından tam olarak yararlandı. Partinin 1922'deki üçüncü konferansı sonrası Adolf Warski, Maksymilian Horwitz ve Maria Koszutska partinin liderleri konumuna yükseldiler. Parti istikrarlı bir örgütsel form üstlenmeyi başardı ve sendikalar içinde kızıl cepheler kurdu. Kasım 1922 seçimlerinde 130 bin oy aldı ve iki sandalye kazandı. Genel olarak Komintern'in ve aynı zamanda Kızıl Sendika Enternasyonali'nin 1922 sonunda gerçekleşen ikinci kongresinden sonra oluşan "Birleşik Cephe" politikaları, partinin faaliyetlerini belirledi.[3]
Partinin ikinci kongresi Ağustos 1923'te Moskova'da gerçekleşti ve Leninist politikalar benimsendi. Kongrede toprak sorunu ve ulusal sorunlarla ilgili tartışmalar yaşandı. Ayrıca hem Batı Ukrayna'da hem de Batı Belarus'ta komünist parti kurulması kararlaştırıldı. Bu dönemde Julian Leszczyński, partinin stalinist kanadının önderi idi.
Üçüncü kongre Mart 1925'te "Partinin Bolşevizasyonu" sloganıyla Minsk'te toplandı. Partide merkezi parti biriminin kurulması kararlaştırıldı ve tüm fraksiyonel eğilimlerin yasaklanmasına karar verildi. Partinin adı, "Polonya Komünist Partisi" ismini aldı. Polonya Sosyalist Partisi ile birleşik cephe kurma girişimleri başladı.
1926-1938 arası dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]İşsizliğin artması ve hızla kötüleşen ekonomik durumla birlikte Mayıs 1926'da Józef Piłsudski önderliğinde askeri darbe düzenlendi.[4] Polonya Komünist Partisi bunun üzerine Varşova'da faşist olarak adlandırdığı yeni hükûmete bağlı askerî birliklerle sokak çatışmalarına girdi ve 13 Mayıs'ta Polonya Sosyalist Partisi ile genel grev çağrısında bulundu. Fakat pratikte Piłsudski iktidarı ele geçirdi. Bu dönemde Polonya komünist hareketinin önde gelen isimleri etkinliğini yitirdi. Leszczyńsk liderliğindeki grup Piłsudski'nin darbesinin faşist karakterde olduğunu bildirdi.
Bu dönemde ortaya çıkan iç hizip mücadelelerine rağmen parti 1928 yılının Mart ayında yapılan seçimlerde azınlıkların ve işçi sınıfının desteğini alarak büyümeye devam etti. Adolf Warski liderliğindeki grup yönetimden el çektirildi. Partinin beşinci kongresinde Polonya Sosyalist Partisi "faşist" olarak tanımlandı. 1930'lu yıllardan itibaren partide hizip mücadeleleri daha sertleşerek devam etti.
Bazı parti üyeleri İspanya İç Savaşı'nda Uluslararası Tugaylar'a katıldı ve "Dombrowski" adl taburda toplandı.
Parti; yöneticileri nezdinde Moskova Davaları'nda yargılandı ve tasfiyelerle sonuçlanan paranoyalara sürüklendi. İlk olarak, üyelerinin bir kısmı Polonya darbe rejiminin ajanları olmakla suçlandı. Daha sonra partinin neredeyse tüm lider kadrosu Büyük Temizlik kapsamında kovuşturuldu ve öldürüldü. Öldürülenler arasında Józef Unszlicht, Adolf Warski, Maria Koszutska, Maksymilian Horwitz, Julian Leszczyński, Stanisław Bobiński, Bruno Jasieński gibi partinin yüksek kademelerinde görev yapan kişiler vardı. Ardından geçen sürede lideri kalmayan parti "Troçkist ajan" olma feshedildi. Parti üyeleri çoğunlukla inaktive edildi. Buna karşın Bolesław Bierut'in de dahil olduğu bazı gruplar aklandı.
Sonraki dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Parti 1940'lı yıllarda Polonya İşçi Partisi adıyla tekrar organize edilmiştir. 1948 yılında Polonya Sosyalist Parti ile birleşerek Polonya Birleşik İşçi Partisi altında siyasal faaliyetlerine devam etmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Diskin, Hanna (2001). The Seeds of Triumph: Church and State in Gomulka's Poland. Central European University Press. ISBN 978-963-9241-16-9.
- ^ "A Brief History of the Communist Workers' Party of Poland" (İngilizce). Libcom. 19 Aralık 2015. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2018.
- ^ KPP w obronie niepodległości Polski. Warszawa, 1952
- ^ Л. Д. Троцкий. Буржуазия, мелкая буржуазия и пролетариат 5 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1932)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Troçki, Привет польской Левой оппозиции6 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1932)
- Речь представителя КПП Яна Белевского на 17 съезде ВКП(б) (2 февраля 1934)
- Воззвание польских большевиков-ленинцев26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1938)
- Сайт, посвященный истории КПП
