Profesör
 | Bu madde tümüyle ya da çoğunluğuyla tek kaynağa dayanıyor. (Ocak 2020) |
Profesör (kısaca Prof.), en yüksek düzeydeki akademik rütbe ve akademik ünvana sahip kişilere verilen ünvandır. Bilimler akademisi, üniversite, okul ve diğer yükseköğretim kurumlarında çalışır. Profesörler üniversite dersi ve seminerler, bilimsel araştırmalar yapabilir. Bazı ülke ve kurumlarda "profesör" kelimesi üye profesör, yardımcı doçent ve doktora gibi ünvanlarda da kullanılmaktadır.
Sözcük, "bir sanat ya da bilim dalında en yüksek düzeyde uzman" anlamına gelen Latince professor'ün karşılığı olarak[1] Türkçeye girmiştir. Uzun yazım biçimi "profesör" bir ünvan olarak ilk kez 1706 yılında, kısa yazım biçimi "prof." ise 1838 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
Pek çok ülkede aynı adla anılan profesör ünvanı İngiltere'deki "chair" ve "reader" ünvanlarına denk düşmektedir. Kürsüsüz profesör gibi bir ünvan da kullanılmakla birlikte, bunun İngiliz akademik ünvanlar sıralamasındaki "reader"a karşılık geldiği söylenebilir.
Günümüzde bilimsel yetkinliği ifade etmeden ziyade, bir akademik ünvan olarak kullanılmaktadır.
Profesör unvanının kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Profesör unvanının kullanımı ve şartları ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
Amerika Birleşik Devletleri
[değiştir | kaynağı değiştir]ABD'de "profesör" kelimesi aynı zamanda doçent ve yardımcı doçent gibi alt kademede yer alan öğretim üyelerini kapsar şekilde kullanılmaktadır.[2] ABD'de PhD unvanına sahip olup 4 yıl süreyle kolej veya üniversitelerde ders veren öğretim üyelerine profesör unvanı verilmekte olduğundan, bu ülkede profesör unvanına sahip kişi oranı yüksektir. Amerika Birleşik Devletleri'nde profesör unvanı edinmek görev süresi ve iş güvencesi ile ilgilidir.
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de üniversitelerde profesörlüğe yükseltilerek atamada doçentlik unvanını aldıktan sonra en az beş yıl süreyle, açık bulunan profesörlük kadrosu ile ilgili bilim alanında çalışmış olmak ve doçentlik unvanını aldıktan sonra, ilgili bilim alanında özgün yayınlar veya çalışmalar yapmış olmak gereklidir.[3]
Profesörlük kadrosuna başvuran adayların durumlarını ve bilimsel niteliklerini tespit etmek için üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunca en az üçü başka üniversitelerden veya yüksek teknoloji enstitülerinden olmak üzere ilan edilen kadronun bilim alanıyla ilgili beş profesör seçilir. Bu profesörler her aday için ayrı ayrı olmak üzere birer rapor yazarlar ve kadroya atanacak birden fazla aday varsa tercihlerini bildirirler. Üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunun bu raporları göz önünde tutarak alacağı karar üzerine, rektör atamayı yapar.[3]
Türkiye'de 2022 yılı itibarıyla, 32.185 profesör görev yapmaktadır.[4]
Fransa
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa'da profesör unvanının kullanımı her derecedeki eğitim kurumunda eğitim veren kişi şeklindedir.[5] Bu nedenle Fransa'da Professeur des universités (Türkçe: üniversite profesörü) ayrı bir terim olarak kullanılmaktadır. Üniversitelerde profesör unvanının alınması, üniversitedeki görev ve kadro ile ilgilidir. Üniversite profesör atamaları cumhurbaşkanı tarafından yapılmaktadır. Bu göreve başvurmak için profesörlüğe takdim tezinin yazılması, savunulması ve bu işlemin Ulusal Üniversiteler Konseyi tarafından onaylanmış olması gereklidir.
Ordinaryüs profesör
[değiştir | kaynağı değiştir]Ordinaryüs profesör en az beş yıl profesörlük yapmış, bilimsel çalışmalarıyla kendini tanıtmış öğretim üyeleri arasından seçilerek bir kürsünün yönetimiyle görevlendirilen kimselere verilen unvandır.
Emeritus profesör
[değiştir | kaynağı değiştir]Emeritus profesör, çeşitli nedenlerle emekli olan, ancak akademik çalışmalarını sürdüren kişilere verilen "onursal profesör" anlamında bir unvandır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "professor (n.)". 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ "associate professor". 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ a b YÜKSEKÖĞRETİM KANUNU, Kanun Numarası : 2547 Kabul Tarihi : 4/11/1981, Yayımlandığı R. Gazete : Tarih : 6/11/1981, Sayı : 17506
- ^ "Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi". istatistik.yok.gov.tr. 20 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023.
- ^ "professeur, professeure". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- Etimoloji Sözlüğü1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
