Tıbbi test
| Tıbbi test | |
|---|---|
 Bir insan elinin x-ray görüntüsü. X-ray cihazları, genellikle tıp alanında kullanılan bir cihazdır. | |
| MeSH | D019937 |
Tıbbi test; hastalıkları, hastalık süreçlerini, kişinin duyarlılığını saptamak, teşhis ve muayene etmek, izlemek veya bir tedavi sürecini belirlemek için yapılan tıbbi prosedürdür. Biyokimya ve moleküler teşhisle ilgili fiziksel ve görsel muayeneler, tanısal görüntüleme, genetik testler, kimyasal testler ve hücresel analizler gibi tıbbi testler uygun ortam ve koşullarda gerçekleştirilmektedir. Testler tıbbi aletler ile tıbbi laboratuvarlarda yapılır.
Test türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Amaca göre
[değiştir | kaynağı değiştir]Tıbbi testler amaçlarına göre sınıflandırılabilir. En yaygın olanları tanı, tarama ve değerlendirmedir.
Tanı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tanı testi, genellikle belirti ve semptomların ortaya çıkmasını takiben veya diğer tıbbi test sonuçlarına dayanarak, hastalığı olduğundan şüphelenilen bir kişide bunun varlığını doğrulamak veya belirlemek için yapılan bir prosedürdür.[1][2] Buna ölüm sonrası yapılan tanılama testleri de dahildir. Bu tür testlere örnekler:
- Lenfoma olduğundan şüphelenilen bir hastayı incelemek için nükleer tıp değerlendirmeleri.
- Poliüri dönemlerinden sonra diabetes mellitus olduğundan şüphelenilen bir kişide kan şekerinin ölçülmesi.
- Bakteriyel bir enfeksiyonu kontrol etmek için yüksek ateşi olan bir kişinin tam kan sayımının alınması.[1]
- Herhangi bir kalp atım düzensizliğini teşhis etmek veya belirlemek için göğüs ağrısı çeken bir hastada elektrokardiyogram bulgularının izlenmesi.[3]
Tarama
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarama, nüfus, aile veya iş gücü gibi tanımlanmış bir grup içindeki risk altındaki bireylerde hastalık varlığını tespit etmek veya tahmin etmek için kullanılan bir tıbbi test veya bir dizi test anlamına gelir.[4][5] Taramalar, hastalık prevalansını izlemek, epidemiyolojiyi yönetmek, önlemeye yardımcı olmak veya istatistiksel amaçlar için yapılabilir.[6]
Tarama örnekleri arasında konjenital hipotiroidizm için yenidoğan taramasının bir parçası olarak yapılan bebeğin kanındaki TSH seviyesinin ölçülmesi,[7] uygun olmayan çalışma ortamında pasif içiciliğe maruz kalan sigara içmeyen bireylerde Akciğer kanserinin kontrol edilmesi yer alır. Ayrıca rahim ağzı kanserinin önlenmesi veya erken teşhisi için Pap smear taraması da bu kapsamdadır.
izleme
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı tıbbi testler, tıbbi tedavinin ilerlemesini veya tıbbi tedaviye yanıtı izlemek için kullanılır.
Yönteme göre
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu test yöntemi aşağıdaki gruplardan birinde sınıflandırılabilir:
- Fotoğraflanabilen veya kaydedilebilen hasta gözlemleri
- Bireyin tıbbi geçmişi alınırken sorulan sorular
- Fizik muayenede yapılan testler
- Örneğin, bir vücut bölgesinin görüntüsünü oluşturmak için x-ışınlarının kullanıldığı radyolojik testler. Bu testler genellikle bir kontrast maddesinin uygulanmasını içerebilir.
- Vücutta test edilen in vivo teşhisler, örneğin:
- Manometri[8]
- Gluten yükleme testi, kasılma stres testi, bronşiyal zorlama testi, oral gıda yüklemesi veya ACTH uyarı testinde olduğu gibi bir tanı ajanı uygulamak ve vücudun tepkisini ölçmek .
- In vitro diagnostics: Bir doku veya vücut sıvısı örneği test ediliin vitro teşhisr;[9][10] örneğin:
- Sıvı biyopsi
- Vücuttan alınan bir numunede mikropların varlığını veya yokluğunu belirleyen ve genellikle patojenik bakterileri tespit etmeyi hedefleyen mikrobiyolojik kültürleme .
- Genetik test
- Kan şekeri seviyesi[11]
- Karaciğer fonksiyon testi[12]
- Kalsiyum testi[12]
- Sodyum, potasyum, kreatinin ve üre gibi kandaki elektrolitlerin test edilmesi[13]
Örnek alınma yerine göre
[değiştir | kaynağı değiştir]In vitro testler, aşağıdakiler dahil olmak üzere, test edilen örneğin alınma yerine göre sınıflandırılabilir:
- Kan testleri
- İdrarın çıplak gözle muayenesi de dahil olmak üzere idrar testleri
- Dışkı çıplak gözle muayenesi de dahil olmak üzere dışkı testi
- Balgamın çıplak gözle muayenesi dahil balgam (balgam)
Diğer test türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tıbbi izleme
- Asit perfüzyon testi
- Alerji testi
- Arteriyel direnç indeksi
- Balistokardiyografi
- BASDAI
- BASFI
- Biyotezyometri
- Nefes testi
- Psikolojik test
- Kan alma
- Kemik iliği muayenesi
- Bronşiyal test
- CAMP testi
- Esrar uyuşturucu testi
- CDR testi
- Cilt testi
- Doğum öncesi testi
- Hamilelik testi
- Kolonik polipektomi
- Kapsamlı afazi testi
- Kanser taraması
- Yenidoğan taraması
- Bilgisayarlı tomografi
- Tomografi
- Kranio-korografi
- Ames testi
- CSF testi
- İmmünoanaliz
- Sistometri
- Czermak–Hering testi
- DecisionDx-UM
- Diferansiyel vasküler testi
- Bölünmüş görsel alan paradigması
- Dix–Hallpike testi
- İlaç testi
- Duokrom testi
- EEG-fMRI
- Eijkman testi
- Dirsek uzatma testi
- Elektrokardiyografi
- Elektrokokleografi
- Elektrogram
- Elek testi
- Eliminasyon diyeti
- Endolüminal kapsül izleme
- Özofagus motilite çalışması
- Uyarıcı/bastırma testi
- Uyarıcı/bastırma testi
- Dışkı immünokimyasal testi
- Eğreltiotu testi
- Fibrinojen alım testi
- Sıvı yoksunluğu testi
- Floresan glikoz biyosensörü
- Mide tonometrisi
- GeneXpert Infinity
- GeneXpert MTB/RIF
- GERRI
- Gluten testi
- H antijeni
- Hamster testi
- Harvard testi
- Heidelberg testi
- Hipertrofik kardiyomiyopati taraması
- KOH testi
- Kurzrock-Miller testi
- Liebermann-Burchard testi
- LOLAVHESLIT
- Manyetokardiyografi
- Manyetoensefalografi
- Mekanografi
- Mekanomiyogram
- Mitotik indeks
- Nardi testi
- Nörolojik geri bildirim
- Nükleik asit testi
- Pap smear
- Perfüzyon BT
- Perfüzyon taraması
- Periton dengeleme testi
- Fonokardiyogram
- Fonomiyografi
- POCT
- Postkoital test
- Adson testi
- Efor testi
- Kveim testi
- Radyoimmün test
- Tanner ölçeği
- Prausnitz – Küstner testi
- Solunum fonksiyon testi
- Pulmoner kama basıncı
- Nabız oksimetresi
- Kantitatif duyusal test
- Hızlı antijen testi
- Hızlı teşhis testi
- Hızlı strep testi
- Hızlı üreaz testi
- Rektal termometre
- Rinne testi
- Rivalta testi
- Tükürük testi
- Schiller testi
- Sekretin-kolesistokinin testi
- Sereni testi
- Sperm-servikal testi
- Sükroz lizis testi
- Sıcaklık ölçümü
- Tensiyomiyografi
- Tobey-Ayer testi
- Transkütanöz oksijen ölçümü
- Trinder glikoz aktivite testi
- Trinder nokta testi
- Timpanometri
- Tzanck testi
Doğruluk ve hassasiyet
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bir laboratuvar testinin doğruluğu, referans değerle uygunluğudur. Laboratuvar ekipmanının referans malzeme ile kalibre edilmesi ve harici kalite kontrol programlarına katılarak doğruluk en üst düzeye çıkarılır.
- Bir testin hassasiyeti aynı numune üzerinde tekrar edilir testlerde aynı sonucu vermesiyle gösterilebilir. Kesin olmayan bir test, tekrarlanan ölçümlerde çok farklı sonuçlar verir. Hassasiyet, kontrol unsuru kullanılarak laboratuvarda izlenir.
Notlar ve kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "The diagnostic value of absolute neutrophil count, band count and morphological changes of neutrophils in predicting bacterial infections". Med Princ Pract. 16 (5): 344-347. 2007. doi:10.1159/000104806. PMID 17709921.
- ^ Harvard.edu 23 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Guide to Diagnostic Tests from Harvard Health - ^ "Harvard.edu". 18 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ "The prevalence of screening: a report from the National Institute of Occupational Safety and the Health National Occupational Hazard Survey". Journal of Occupational Medicine. 28 (10): 906-912. 1986. doi:10.1097/00043764-198610000-00003. PMID 3021937. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ Osha.gov 10 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
US Dept. of Labor - Occupational Safety and Health Admin. - ^ "Medical Screening and Biological Monitoring: A guide to the literature for physicians". Journal of Occupational and Environmental Medicine. 37 (2): 170-184. 1995. doi:10.1097/00043764-199502000-00016. PMID 7655958. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ "Congenital hypothyroidism and mental development". Comprehensive Therapy. 20 (6): 342-346. 1994. PMID 8062543.
- ^ OSA | Design of a high-sensor count fibre optic manometry catheter for in-vivo colonic diagnostics
- ^ "Directive 98/79/CE on in vitro diagnostic medical devices". 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2021.
- ^ "In Vitro Diagnostic (IVD) tests". European Diagnostic Manufacturers Association. 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Glucose Tests". Lab Tests Online UK. 14 Kasım 2019. 11 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Liver Function Tests". Lab Tests Online UK. 10 Ocak 2020. 5 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Electrolytes and Anion Gap". Lab Tests Online UK. 9 Ekim 2019. 27 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- First WHO Model List of Essential In Vitro Diagnostics. Cenevre: World Health Organization. 2019. ISBN 978-92-4-121026-3. ISSN 0512-3054. WHO Technical Report Series, No. 1017. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
