Taraxacum
| Taraxacum | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ak karahindiba (Taraxacum albidum) .JPG) | ||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
|
Metne bakınız. |
Taraxacum, papatyagiller (Asteraceae) familyasına ait, sarı, kısa boylu çiçekleri kaplayan geniş bitki cinsi grubu.
Taraxacum, genellikle Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da doğal olarak yetişir ve çoğunlukla yol kenarlarında, parklarda, çayırlarda, tarlalarda ve bahçelerde bulunur. Taraxacum bitkileri, çiçek açtıklarında güneş ışığına doğru açılan, küçük tüysüz tüylü yaprakları olan sarı çiçeklerle tanınır.[1]
Asteraceae familyasının diğer üyeleri gibi, bileşik bir çiçek başı halinde bir araya toplanmış çok küçük çiçekleri vardır. Baştaki her bir çiçeğe çiçekçik denir. Kısmen bolluklarından dolayı, genelci bir tür olmalarının yanı sıra, karahindibalar çok sayıda tozlayıcı için en hayati erken ilkbahar nektar kaynaklarından biridir.[2] Birçok Taraxacum türü, tohumların tozlaşma olmadan üretildiği ve genetik olarak ana bitkiyle aynı olan yavrularla sonuçlanan apomiksis yoluyla eşeysiz olarak tohum üretir.
Çiçek başı iki dizi halinde braktelerle (bazen yanlışlıkla çanak yapraklar olarak adlandırılır) çevrilidir. İç brakteler tohumlar olgunlaşana kadar dik durur, daha sonra tohumların dağılmasına izin vermek için aşağı doğru bükülür.[3] Dış brakteler genellikle aşağıya doğru bükülür, ancak Palustria ve Spectabilia bölümlerindeki bitkilerde basık kalır. Pappus ile aken arasında gaga adı verilen ve meyve olgunlaştıkça uzayan bir sap bulunur. Gaga akenden kolayca koparak tohumu paraşütten ayırır.
Tarihçesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hindibaların yaklaşık 30 milyon yıl önce Avrasya'da evrimleştiği düşünülüyor. Taraxacum tanaiticum'un fosil tohumları, Beyaz Rusya'nın güneyindeki Pliyosen'den kaydedilmiştir. Karahindiba, insanlar tarafından yiyecek olarak ve kayıtlı tarihin çoğu için bir bitki olarak kullanılmıştır. Eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından iyi biliniyorlardı ve geleneksel Çin tıbbında bin yıldan fazla bir süredir kullanıldığı kaydedildi. Bitki, Yerli Amerikalılar tarafından gıda ve ilaç olarak kullanıldı. Karahindiba muhtemelen Kuzey Amerika'ya sözde tıbbi faydaları için Mayflower'da getirildi.[4]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu cins, apomiksis'in varlığı nedeniyle taksonomik olarak karmaşıktır: morfolojik olarak farklı herhangi bir klonal popülasyon, kendi mikro türlerini hak eder. Filogenetik yaklaşımlar, apomiksik hatlardaki hızlandırılmış mutasyon ve cinste tekrarlanan eski hibridizasyon olayları nedeniyle de karmaşıktır.[1]
1970 itibarıyla, grup yaklaşık 34 makro türe veya bölüme ve yaklaşık 2000 mikro türe ayrılmıştır; bazı botanikçiler çok daha dar bir görüşe sahipler ve yalnızca toplamda yaklaşık 60 (makro)tür olduğunu kabul ediyorlar.[5] 2015 yılına kadar, sayı 60 bölüm ve yaklaşık 2800 mikro türü içerecek şekilde revize edildi. Bu bölümlerin 30'unun eşeyli olarak ürediği bilinmektedir.[6]
Yalnızca Büyük Britanya ve İrlanda'da yaklaşık 235 apomiktik ve poliploid mikro tür kaydedilmiştir.
Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karahindiba (Taraxacum officinale)
- Ak karahindiba (Taraxacum albidum)
- Kaliforniya karahindibası (Taraxacum californicum)
- Tombul karahindiba (Taraxacum carneocoloratum)
- Japon karahindibası (Taraxacum japonicum)
- Rus karahindibası (Taraxacum kok-saghyz)
- Kaya karahindiba (Taraxacum laevigatum)
- Ak çiçekli karahindiba (Taraxacum mirabile)
- Bataklık karahinbası (Taraxacum palustre)
- Kuzey karahindibası (Taraxacum phymatocarpum)
- Gösterişli karahindiba (Taraxacum spectabile)
- Taraxacum farinosum
- Taraxacum hybernum
- Taraxacum kok-saghyz, kauçuk üreten (Kazak karahindibası)
- Taraxacum lissocarpum
- Taraxacum minimum
- Taraxacum pankhurstianum, (Aziz Kilda karahindibası)
- Taraxacum platycarpum, (Kore karahindibası)
- Taraxacum pseudoroseum
- Taraxacum suecicum
 | Çiçek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Church, Bill (27 Ağustos 2005). Medicinal Plants, Trees, & Shrubs of Appalachia - A Field Guide (İngilizce). Lulu.com. ISBN 978-1-4116-4486-1. 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023.
- ^ "Dandelion - J. Doll and T. Trower". web.archive.org. 22 Ekim 2008. 8 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023.
- ^ Cummins, Cathal; Seale, Madeleine; Macente, Alice; Certini, Daniele; Mastropaolo, Enrico; Viola, Ignazio Maria; Nakayama, Naomi (1 Ekim 2018). "A separated vortex ring underlies the flight of the dandelion". Nature. 562: 414-418. doi:10.1038/s41586-018-0604-2. ISSN 0028-0836. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023.
- ^ "Dandelions". web.archive.org. 20 Şubat 2017. 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023.
- ^ Richards, A. J. (Temmuz 1970). "EUTRIPLOID FACULTATIVE AGAMOSPERMY IN TARAXACUM". New Phytologist (İngilizce). 69 (3): 761-774. doi:10.1111/j.1469-8137.1970.tb02461.x. ISSN 0028-646X.
- ^ "05-04-03 Dandelions". web.archive.org. 26 Haziran 2012. 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023.