Tehcir Kanunu
Tehcir Kanunu veya resmî adıyla Sevk ve İskân Kanunu,[1][2] 27 Mayıs 1915'te Osmanlı Hükûmeti tarafından I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı ordusu ile karşı karşıya gelebilecek iç unsurların savaş bölgelerinden uzak yerlere devlet eliyle gönderilmesi için çıkarılan göç kanunudur. 1 Haziran 1915 tarihinde Takvim-i Vekâyi'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. İçeriğinde Osmanlı Ermenilerinden bahsetmemesine rağmen doğrudan imparatorlukta yaşayan Ermeni halkı hedef alarak Ermenilerin yaşadığı şehirlerden başka yerlere sürülmesine yol açtı ve böylece Ermeni Tehciri'nin bir parçasını oluşturdu.[3][4][5]
İçerik
[değiştir | kaynağı değiştir]Tehcir Kanunu olarak bilinen fakat geçici kanun mahiyetinde olan ve asıl adı "Savaş zamanında hükûmet uygulamalarına karşı gelenler için asker tarafından uygulanacak önlemler hakkında geçici kanun", Rum takvime göre 14 Mayıs, miladi takvime göre 27 Mayıs 1915 tarihinde kabul edilmiştir. Kanun, 1 Haziran 1915 günü dönemin resmî gazetesi Takvim-i Vekayi'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İlk iki madde kanunun amaçlarını ve ana hatlarını belirtmektedir.[6]
Vakt-i seferde ordu ve kolordu ve fırka (tümen) kumandanları ve bunlarin vekilleri ve müstakil mevki kumandanlari ahâli tarafından herhangi bir suretle evamir-i hükûmete (hükûmetin emirlerine) ve müdafaa-i memlekete (ülkenin savunmasına) ve muhafaza-i asayişe müteallik (ilişkin) icraat ve tertibata karşı muhalefet ve silâhla tecavüz mukavemet görürlerse, derakap (hemen) kuvve-i askeriye (askerî güçler) ile en şiddetli surette te'dibat yapmağa (akıllarını başlarına getirmeye) ve tecavüz ve mukavemeti (direnmeyi) esasından imha etmeye (yok etmeye) mezun (görevli) ve mecburdurlar.
Ordu ve müstakil kolordu ve fırka kumandanları, icabat-i askeriyeye (askerliğin gerektirdiği kurallara) mebnî (dayanarak) veya casusluk ve hıyanetlerini hissettikleri kurâ (köyler) ve kasabat (kasabalar) ahâlisini münferiden (tek olarak) veya müctemi'an (toplu olarak) diğer mahallere sevk ve iskân ettirebilirler
Uygulanması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Liste, tehcir edilen Ermeni vatandaşların sayılarını göstermektedir.
| Tehcirden etkilenen Ermeniler[7][8] | ||
| Şehir | Gönderilen | Kalan |
| Adana | 14.000 | 15-16.000 |
| Ankara | 21.236 | 733 |
| Aydın | 250 | |
| Bilecik | 1.200 | |
| Diyarbakır | 20.000 | |
| Dörtyol | 9.000 | |
| Erzurum | 5.500 | |
| Eskişehir | 7.000 | |
| Giresun | 328 | |
| Görele | 250 | |
| Halep | 26.064 | |
| Haymana | 60 | |
| İzmir | 256 | |
| İzmit | 58.000 | |
| Kalecik | 257 | |
| Karahisar-ı Şarki | 5.769 | 2222 |
| Kayseri | 45.036 | 4.911 |
| Keskin | 1.169 | |
| Kırşehir | 747 | |
| Konya | 1.900 | |
| Kütahya | 1.400 | |
| Mamuretülaziz | 51.000 | 4.000 |
| Maraş | 8.845 | |
| Nallıhan | 479 | |
| Ordu | 36 | |
| Perşembe | 390 | |
| Sivas | 136.084 | 6.055 |
| Sungurlu | 576 | |
| Sürmene | 290 | |
| Tirebolu | 45 | |
| Trabzon | 3.400 | |
| Ulubey | 30 | |
| Yozgat | 10.916 | |
| Toplam | 422.758 | 32.766 |
Tehcir edilenler
[değiştir | kaynağı değiştir]TSK Genelkurmay Başkanlığı arşivinde bulunan belgeye göre[9] tehcire tabi tutulanların sayısı aşağıdaki tablodadır. Tehcire tabi tutulanların vilayetlerdeki kaza sayıları, aşağıdaki kaynaktan ayrıntılı olarak görülebilir.
- Sevk ve teb’îdleri mukarrer Ermeni ahâlînin vilâyet ve müstakil livâ üzerine mikdârını irâe eder.
| Sicilde Mukayyed Nüfûs | Sevk Olunan Nüfûs | Mahall ve Tarîk-i Sevkleri | Îzâhât | |
| Esâmî-i Vilâyet ve Livâ | Aded | Aded | ||
| Ankara Vilâyeti | 47.224 | |||
| Erzurum Vilâyeti | 128.657 | 120.000 | Mamüretülaziz tarîkiyle Musul Vilâyetiyle Zor Sancağı | Nüfûs-ı mütebâkiyye kısmen müsâdemelerde telef olmuş ve kısmen de firâr etmiştir. |
| Adana Vilâyeti | 46.031 | |||
| İzmit Sancağı | 54.370 | 50.000 | Konya, Haleb tarîkiyle Zor Sancağı | Nüfûs-ı mütebâkiyye firâr ve ihtifâ veyâ ölmüştür. |
| Eskişehir Sancağı | ||||
| Bitlis Vilâyeti | 109.521 | 20.000 | Bir kısmı Siird tarîkiyle Diyarbekir’e bir kısmı da Mamüretülaziz tarîkiyle Zor ve Musul | Nüfûs-ı mütebâkiyye müsâdemelerde telef olmuş ve bir kısmı da firâr etmiştir. |
| Canik Sancağı | 26.374 | 26.374 | Amasya, Karahisar tarîkiyle Sivas - Zor, Musul | |
| Haleb Vilâyeti | 34.451 | |||
| Hüdâvendigâr Vilâyeti | 66.413 | |||
| Diyarbekir Vilâyeti | 61.002 | |||
| Sivas Vilâyeti | 141.592 | 141.592 | Malatya tarîkiyle Zor, Musul | |
| Trabzon Vilâyeti | 34.500 | 28.000 | Gümüşhâne tarîkiyle Zor, Musul | Nüfûs-ı mütebâkiyye müsâdemelerde telef olmuştur. |
| Karesi Sancağı | 8290 | |||
| Karahisar Sancağı | 7327 | |||
| Kayseri Sancağı | 47.617 | |||
| Mamüretülaziz Vilâyeti | 74.206 | |||
| Maraş Sancağı | 27.101 | 27.101 | Haleb tarîkiyle Zor, Suriye | |
| Niğde Sancağı | 5101 | |||
| Van Vilâyeti | 67.792 | |||
| Yekûn | 987.569 | (413.067) |
- Detaylı Dökümü
-
-
-
-
-
ABD resmî devlet kayıtlarına göre tehcire tabi tutulan Ermeni tebaanın sayısı aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi 486.000'dır (3 Şubat 1916).
- The following is the statistics of Armenian immigrants according to best information:
- (Türkçe: "Takip eden, en iyi bilgilere göre Ermeni muhacirlerinin istatistiğidir.")
| Şam ve Maan'a kadar olan bölge | ... | 100.000 |
| Hama ve civarındaki köyler | ... | 12.000 |
| Homs ve civarındaki köyler | ... | 20.000 |
| Halep ve civarındaki köyler | ... | 7.000 |
| Maara ve civarındaki köyler | ... | 20.000 |
| Bab ve civarındaki köyler | ... | 8.000 |
| Mumbidge ve civarındaki köyler | ... | 5.000 |
| Ras-el-Ain ve civarındaki köyler | ... | 20.000 |
| Rakka ve civarındaki köyler | ... | 20.000 |
| Deyrizor ve civarındaki köyler | ... | 300.000 |
| Toplam | ... | 486.000 |
| 3 Şubat 1916 |
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tehcir ilgili dokumanlar
-
-
-
-
-
Tehcir Emri, Osmanlı Arşivinden
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2009.
- ^ Paul Demont - François Georgeon, Bir İmparatorluğun Ölümü, Cumhuriyet, s. 96.
- ^ Ferudan Ata, İşgal İstanbul'unda Tehcir Yargılamaları, TTK, s. 11.
- ^ Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi I, Cumhuriyet, s. 125.
- ^ Tehcir Kanunu 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,Tehcir Kanunu.
- ^ Halacoglu, Prof. Dr. Yusuf, Facts Relating to the Armenian Relocation (1915), TTK Publication, Ankara, 2001.
- ^ DH, EUM. 2nd Branch, File 1, document 38, 40, 41, 42, 43, 44, 46, 47, 51, 55, 64, 152, 185, 186, 187, 188, 189, 190, 191, 194, 200, 206
- ^ "TSK Genelkurmay Başkanlığı Sitesi (Word dosyası)". 30 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2013.