Рус патшалыгы

Рус патшалыгы
	Рус патшалыгы
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1547
Кыскача исем	Рꙋ́сїѧ
Рәсми тел	чиркәү славян теле[d] һәм рус теле
Дөнья кисәге	Ауразия
Дәүләт	Рус дәүләте
Башкала	Мәскәү һәм Санкт-Петербург
Идарә итү формасы	аристократик монархия[d], вотчиналы монархия[d] һәм автократия[d]
Канунбирү органы	Земский собор[d]
Рәсми бәйрәм	патшалыкка аталу көне[d]
Халык саны	6 000 000 (XVI гасыр),; 7 000 000 (1640),; 11 000 000 (1670)
Акча берәмлеге	рубль[d]
Әүвәлгесе	Бөек Мәскәү кенәзлеге
Киләсе	Россия империясе
Алмаштырылган	Россия империясе
Алыштырган	Казан патшалыгы[d], Бөек Тверь кенәзлеге[d], Новгород республикасы, Бөек Мәскәү кенәзлеге һәм Xacitarxan xanlığı
Кулланылган тел	чиркәү славян теле[d] һәм рус теле
Гамәлдән чыгу датасы	2 ноябрь 1721
Мәйдан	3 000 000 км² (1547),; 14 500 000 км² (XVII гасыр),; 14 500 000 км² (1590)
Рәсми дине	Рус православ чиркәве, православие дине һәм правослау чиркәве[d]
	Рус патшалыгы Викиҗыентыкта

Рус патшалыгы^[2]^[3] яки Византия вариантында Россия патшалыгы^[4]^[5]^[6] — 1478 һәм 1721 еллар арасында^[7]^[8] яшәгән рус дәүләте.

«Рус патшалыгы» — бу чор Россиясенең рәсми исеме.^[8]

1547 елда Бөек Мәскәү кенәзлеге кенәзе Иван IV Явыз патша дәрәҗәсен ала^[9].

1721 елда Төньяк сугышыннан соң, патша Пётр I Россия империясе итеп игълан итә.

Тарих

Иван IV идарәсе

Шулай ук карагыз: Судебник Ивана IV, Казанны алу, Ливон сугышы, Опричнина һәм Ермак.

Борис Годунов идарәсе

Төп мәкалә: Борис Годунов

Дәүләт башлыклары

— формаль идарә иткән патша

— регент булган патша

Патша	Идарә чоры	Комментарий
Иван IV	1547—1584	^[10]
Симеон Бикбулатович	1575—1576	^[11]
Фёдор I Иванович	1584—1598	^[12]
ru:Ирина I Годунова	1598	^[13]
Борис I Годунов	1598—1605	^[13]
Фёдор II Борисович	1605	^[14]
ru:Лжедмитрий I	1605—1606	^[15]
ru:Василий IV Шуйский	1606—1610	^[16]
ru:Владислав IV Владислав Жигимонтович	1610—1612	^[17]
Михаил I Фёдорович	1613—1645	^[18]
Патриарх Филарет ^{[прим. 1]}	1619—1633	^[19]
Алексей I Михайлович	1645—1676	^[20]
Фёдор III Алексеевич	1676—1682	^[21]
ru:Софья Алексеевна	1682—1689	^[22]
Иван V Алексеевич	1682—1696	^[23]
Пётр I	1682—1721	^[24]

Парламент

Төп мәкаләләр: :ru:Земский собор, :ru:Боярская дума

Административ бүленеш

Сайланылган администрация

Гаскәрләр (җир һәм диңгез гаскәре)

Төп мәкалә: :ru:Войско Московской Руси

Дипломатия

Геральдика

Төп мәкалә: :ru:Русская геральдика

Акча системасы

Төп мәкалә: :ru:Финансовая система Русского Царства

Икътисад

Төп мәкаләләр: :ru:Внешняя торговля Русского Царства, :ru:Промышленность Русского Царства, :ru:Сельское хозяйство Русского Царства

XVI гасыр азагында илдә 220 шәһәр, матди җитештерү һөнәрчелек дәрәҗәсендә үсүе, территориаль специализация процесслары дәвам итә иде. Дәүләт эченә Идел буе ханлыкларны кушуыннан соң Көнчыгыш илләре белән сәүдә үсә башлады.

Дин

Төп мәкалә: :ru:Церковная реформа патриарха Никона

Фән һәм мәгариф

Борынгы Христианлыкның пакълыгы югалган дип саналган илләрдән чыгышлы галимнәр тәэсире «иманны какшата ала» дигән фикернең Россиянең җәмгыятендә таралганлыгы сәбәпле систематик мәгарифнең таралуга озак вакыт дәвамында юл бирмәде^[25].

Шуңа карамастан, XVII гасыр уртасында систематик мәгариф нигезләнә һәм үсә башлый. Бу үзгәрешләргә патша Алексей Михайловичның үзенең шәхси югары укымышлылыгы да йогынты ясый^[26]^[27].

Мәдәният һәм сәнгать

Төп мәкалә: :ru:Культура Русского Царства

Музыка

XVI гасыр азагында — XVII гасыр башында Россия патшалыгында гөслә барлыкка килә ^{[чыганагы?]}. Озынлыгы белән — 1,5 м кадәр. Кыллар саны: 55—66. Хроматик төзелеше^[28].

Спорт

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 Wann war Sankt Petersburg die Hauptstadt Russlands? — 2021.
↑ Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях её главнейших деятелей. Olma Media Group, 2004 [1]
↑ Кругосвет — Онлайн-энциклопедия [2]
↑ Российский и русский 2012 елның 2 ноябрь көнендә архивланган. — Грамота.ру
↑ Зимин А. А., Хорошкевич А. Л. Россия времени Ивана Грозного. Москва, Наука, 1982 [3] 2012 елның 10 гыйнвар көнендә архивланган.
↑ Перевезенцев, С. В. Смысл русской истории, Вече, 2004
↑ «22 октября 1721 года в Петербурге в Троицком соборе царю Петру I был поднесён титул „император“. Принято считать, что именно в этот день Российское царство официально превратились в Российскую империю и начался отсчёт нового, имперского периода в истории страны.» См.: Агеева О. Г. Титул императора Петра I и понятие «империя» в России в первой четверти XVIII в. // Межславянские взаимоотношения и связи. М., 1999. С. 5
↑ ^8,0 ^8,1 Хорошкевич А. Л. Символы русской государственности.- М.: Изд-во МГУ, 1993. ISBN 5-211-02521-0 — C.40
↑ Именной царский указ «О титулах царском и государевой печати» (1667 г.)., archived from the original on 2012-01-04, retrieved 2013-02-24
↑ ИВАН IV Грозный
↑ СИМЕОН Бекбулатович
↑ ФЕДОР Иванович
↑ ^13,0 ^13,1 БОРИС ГОДУНОВ
↑ ФЕДОР Борисович
↑ ЛЖЕДМИТРИЙ I
↑ ВАСИЛИЙ IV Шуйский
↑ ВЛАДИСЛАВ IV Ваза
↑ МИХАИЛ Федорович
↑ ФИЛАРЕТ (Романов)
↑ АЛЕКСЕЙ Михайлович
↑ ФЕДОР Алексеевич
↑ СОФЬЯ Алексеевна
↑ ИВАН V Алексеевич
↑ ПЕТР I Великий
↑ Кириллин В. М. Русская образованность в X—XVII веках. Первые попытки создания в Московской Руси систематических школ в XVII в.
↑ Зиборов В. К., Лобачев С. В. Алексей Михайлович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 1. С. 70-72.
↑ Белоброва О. А. Морозов Борис (Илья) Иванович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 2: И—О. СПб., 1993. С. 362—363.
↑ Статья про гусли в Российском гуманитарном энциклопедическом словаре(үле сылтама)

↑ Являлся соправителем своего сына Михаила Федоровича

Әдәбият

Сылтамалар

Commons

Викиҗыентыкта бу тема буенча

медиафайллар тупланмасы

[_5b2c877f5a3a0ba7-1] 1,0 ^1,1 Wann war Sankt Petersburg die Hauptstadt Russlands? — 2021.

[2] Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях её главнейших деятелей. Olma Media Group, 2004 [1]

[3] Кругосвет — Онлайн-энциклопедия [2]

[4] Российский и русский 2012 елның 2 ноябрь көнендә архивланган. — Грамота.ру

[5] Зимин А. А., Хорошкевич А. Л. Россия времени Ивана Грозного. Москва, Наука, 1982 [3] 2012 елның 10 гыйнвар көнендә архивланган.

[6] Перевезенцев, С. В. Смысл русской истории, Вече, 2004

[7] «22 октября 1721 года в Петербурге в Троицком соборе царю Петру I был поднесён титул „император“. Принято считать, что именно в этот день Российское царство официально превратились в Российскую империю и начался отсчёт нового, имперского периода в истории страны.» См.: Агеева О. Г. Титул императора Петра I и понятие «империя» в России в первой четверти XVIII в. // Межславянские взаимоотношения и связи. М., 1999. С. 5

[Hor-8] 8,0 ^8,1 Хорошкевич А. Л. Символы русской государственности.- М.: Изд-во МГУ, 1993. ISBN 5-211-02521-0 — C.40

[9] Именной царский указ «О титулах царском и государевой печати» (1667 г.)., archived from the original on 2012-01-04, retrieved 2013-02-24

[10] ИВАН IV Грозный

[11] СИМЕОН Бекбулатович

[12] ФЕДОР Иванович

[a-13] 13,0 ^13,1 БОРИС ГОДУНОВ

[14] ФЕДОР Борисович

[15] ЛЖЕДМИТРИЙ I

[16] ВАСИЛИЙ IV Шуйский

[17] ВЛАДИСЛАВ IV Ваза

[18] МИХАИЛ Федорович

[20] ФИЛАРЕТ (Романов)

[21] АЛЕКСЕЙ Михайлович

[22] ФЕДОР Алексеевич

[23] СОФЬЯ Алексеевна

[24] ИВАН V Алексеевич

[25] ПЕТР I Великий

[kirillin-26] Кириллин В. М. Русская образованность в X—XVII веках. Первые попытки создания в Московской Руси систематических школ в XVII в.

[27] Зиборов В. К., Лобачев С. В. Алексей Михайлович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 1. С. 70-72.

[28] Белоброва О. А. Морозов Борис (Илья) Иванович // Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 3 (XVII в.). Ч. 2: И—О. СПб., 1993. С. 362—363.

[29] Статья про гусли в Российском гуманитарном энциклопедическом словаре(үле сылтама)

[19] Являлся соправителем своего сына Михаила Федоровича

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[прим. 1]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]