Сабын чәчәге
| Сабын чәчәге | |
 | |
| Кыскача исем | S. chalcedonica |
|---|---|
| Халыкара фәнни исем | Silene chalcedonica E.H.L.Krause |
| Таксономик ранг | төр |
| Югарырак таксон | смолёвка[d] |
| Таксонның халык атамасы | 皱叶剪秋罗[1], 皱叶剪秋罗[2][3], 皱叶蝇子草[2], Maltese-cross[4], Scarlet Lychnis[4] һәм London-pride[4] |
| Базионим | L. chalcedonica[d] |
| Җимеш төре | тартмачык[d] |
| Нинди вики-проектка керә | ВикиПроект Инвазив биология[d] |
| Таксон ареалы | Шеңҗан-Уйгыр автономияле районы[3] |
| GRIN URL | npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=429989[5] |
 Сабын чәчәге Викиҗыентыкта | |
Сабын чәчәге (лат. Lychnis chalcedonica; рус. Зорька обыкновенная) – канәферчәләр семьялыгыннан туры сабаклы, ланцетсыман яфраклы, кызыл чәчәкле, сапонинга бай тамырын киптереп сабын урынына кулланыла торган күпьеллык үләнчел үсемлек; сабын чәчәге.[6]
Исеме
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чыганакларда түбәндәге исемнәр очрый: зорька, халцедон лихнисы, хәләл лихнис, хәләл, бакча күгәрчене, барс сабыны, татар сабыны, эт сабыны.
Халык исемнәре: бояр җырлары, кыр гвоздикасы, кызларның матурлыгы, гүзәллеге, американ чибәре, кызыл тәре, ут төсе, сабын савыты (Кузбассның төньягы) һ. б.
Ботаник тасвирлама
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сабын чәчәге – күпьеллык тамырчыл үләнчел үсемлек. Стеналар туры, аз тармаклы, каты йонлы, 0,5 м дан 1 м га кадәр биеклеккә җитә.
Тамыр яфраклары көрәксыман. Сызыклы ланцет яфракларыннан күкәй формасына кадәр, буе 12 см га кадәр, ике якта да йон белән капланган, кырыйда һәм аскы ягыннан уртача төкле яфраклар.
Чәчәкләр бәбәк очындагы ачык төстәге чәчәкләргә 10-50 шәр см, утырма диярлек, диаметрында 1-1,5 см җыелган. Чашкасы көпшәсыман, тар, тешле кырыйлы. Венчик гадәттә ачык алсу, сирәгрәк ак яки алсу, таҗ яфраклары ике өлешкә бүленгән. Тычинкалары касәләрнең озынлыгы буенча тигез
Җимеш - диаметрында 1 см га кадәр күкәй тартмасы, ул биш көпшә белән ачыла. Факелсыман, кызгылт-көрән орлыклар.
Хромосомалар саны 2n = 24.
Тарату
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Гадәти Сабын чәчәгеның табигый ареалы – Россиянең Европа өлеше һәм якын дәүләтләр.
Мәгънәсе һәм куллану
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сабын чәчәге элек-электән Европада һәм Төньяк Америкада декоратив бакча үсемлекләре сыйфатында үстерелә, анда еш кына кыргыйлана.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences List of plant species in China (2022 Edition) — 2022. — doi:10.12282/PLANTDATA.0061
- ↑ 2,0 2,1 林秦文, 肖翠, 马金双 中国外来植物数据集, A dataset on catalogue of alien plants in China // 生物多样性 — 1993. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2022127
- ↑ 3,0 3,1 (unspecified title) — doi:10.17520/biods.2023124
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Flora of the Southeastern United States — Chapel Hill: North Carolina Botanical Garden.
- ↑ GRIN үсемлекләр таксономиясе
- ↑ Новиков В. С., Губанов И. А. Популярный атлас-определитель. Дикорастущие растения. – 5-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2008. – 415 с. – (Популярный атлас-определитель). – 5000 экз. – ISBN 978-5-358-05146-1.