Plank berämlekläre

Plank berämlekläre - fundamental' konstantalar nigezendäge berämleklär sisteması.

1899 yılda Maks Plank yaqtılıq tizlege c, gravitatsion daimi G, Plank daimie nigezendä yaña ülçäw berämleklären täqdim itä.

1900 yılda Maks Plank yaña nurlanış qanunın täqdim itä, ä 1906 yılda c, G, h, k daimiläre nigezendä Plank berämlekläre sisteması täqdim itelä.

Töp konstantalar:

• $\hbar ~$ = h/(2π) Dirak häm Plank daimie
• $\ c~$ — yaqtılıq tizlege
• $\ G~$ — gravitatsion daimi
• $\ k~$ — Boltsman daimie
• ${\frac {1}{4\pi \varepsilon _{0}}}~$ — Kulon qanunında koeffitsient, $\varepsilon _{0}~$ — elektrik daimi

Fundamental' konstantalar nigezedä Plank berämlekläre çığarıla:

• Plank massası $m_{\text{P}}={\sqrt {\frac {\hbar c}{G}}}\cong 2{,}176470(51)\times 10^{-8}~$ kg
• Plank ozınlığı $l_{\text{P}}={\frac {\hbar }{m_{\text{P}}c}}={\sqrt {\frac {\hbar G}{c^{3}}}}\cong 1{,}616229(38)\times 10^{-35}~$ metr
• Plank waqıtı $t_{\text{P}}={\frac {l_{\text{P}}}{c}}={\sqrt {\frac {\hbar G}{c^{5}}}}\cong 5{,}39116(13)\times 10^{-44}~$ sek
• Plank temperaturası $T_{\text{P}}={\frac {m_{\text{P}}c^{2}}{k}}={\sqrt {\frac {\hbar c^{5}}{k^{2}G}}}\cong 1{,}416808(33)\times 10^{32}~$ Kelvin
• Plank qorğısı $q_{\text{P}}={\sqrt {4\pi \varepsilon _{0}\hbar c}}={\sqrt {2ch\varepsilon _{0}}}={\frac {e}{\sqrt {\alpha }}}\cong 1{,}8755459\times 10^{-18}~$ Kulon
• Plank poçmaqça yışlığı $\omega _{\text{P}}={\frac {1}{t_{\text{P}}}}={\sqrt {\frac {c^{5}}{\hbar G}}}\approx$ 1,85487×10⁴³ s⁻¹,

biredä: $e~$ — elementar elektrik qorğı, $\alpha ~$ — neçkä strukturanıñ daimie, $h~$ — Plank daimie

Plank berämlekläre teoretik fizikada qullanıla, dönyanıñ fundamental' üzleklären kürsätä, kvant gravitatsiäse teoriäsen eşkärtüdä qullanıla.

Sıltamalar

• Томилин К. А. Планковские величины // 100 лет квантовой теории. История. Физика. Философия : Труды международной конференции. — М.: НИА-Природа, 2002. — С. 105—113.
• Томилин К. А. Фундаментальные физические постоянные в историческом и методологическом аспектах. 2014 елның 14 июль көнендә архивланган. М.: Физматлит, 2006, 368 с, страницы 209, 215—218, 222, 223, 271, 311. (djvu)