Tahrirlash Arab tili yozuvi

 [[Fayl:Arabic-script_28.png|thumb|Arab alifbosi]]
'''Arab yozuvi -''' [[Arab tili|Arab]] davlatlari, Osiyo va Afrikaning bir qancha boshqa tillari uchun ishlatiladigan [[Yozuv|yozuv tizimidir]]. U foydalanadigan mamlakatlar soni boʻyicha dunyoda ikkinchi eng koʻp qoʻllaniladigan yozuv tizimi boʻlib, foydalanuvchilar soni boʻyicha esa ([[Lotin alifbosi|lotin]] va [[Xitoy yozuvi|xitoy yozuvlaridan]] keyin) uchinchi oʻrinda hisoblanadi<ref>{{Veb manbasi|sarlavha=Arabic Alphabet|url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/31666/Arabic-alphabet|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150426185709/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/31666/Arabic-alphabet|arxivsana=26 April 2015|kirish sanasi=2015-05-16|nashriyot=Encyclopædia Britannica online}}</ref>.

Bu yozuv dastlab arab tilida matn yozish uchun ishlatilgan, ayniqsa [[Islom|Islomning]] muqaddas kitobi [[Qurʼon|Qur’on]] shu tilda nozil boʻlgan. Dinning tarqalishi bilan u koʻplab til oilalari uchun asosiy yozuv sifatida qoʻllanila boshlandi, bu esa yangi harflar va boshqa belgilarning bu til alifbosiga qoʻshilishiga olib keldi. Hali ham uni ishlatadigan tillar quyidagilar hisoblanadi: [[Fors tili|fors]], [[Malay tili|malay]], [[Uygʻur tili|uygʻur]], [[Kurd tili|kurd]], [[Panjob tili|panjob]], [[Pushtu tili|pushtu]], [[urdu]], [[Kashmiriy tili|kashmir]] boshqalar<ref>Mahinnaz Mirdehghan. 2010. Persian, Urdu, and Pashto: A comparative orthographic analysis. ''Writing Systems Research'' Vol. 2, No. 1, 9-23.</ref>. 16-asrgacha bu yozuv baʼzi ispancha matnlar uchun asos boʻlib ham xizmat qilgan. [[Kamolchilar inqilobi|1928-yildagi til islohotidan]] oldin [[Turk tili|turk]] tilining yozuv tizimi hisoblangan<ref>{{Veb manbasi|url=http://www.bne.es/es/Micrositios/Exposiciones/MemoriaMoriscos/Obras/|sarlavha=Exposición Virtual. Biblioteca Nacional de España|nashriyot=Bne.es|kirish sanasi=2012-04-06|arxivurl=https://web.archive.org/web/20120218074945/http://www.bne.es/es/Micrositios/Exposiciones/MemoriaMoriscos/Obras/|arxivsana=2012-02-18}}</ref>.

Ushbu yozuv oʻngdan chapga qiya uslubda yozilgan boʻlib, unda koʻpchilik harflar alohida turishiga, keyingi yoki oldingi harfga qoʻshilishiga qarab bir oz boshqacha shakllarda yoziladi. Biroq, asosiy harf shakli oʻzgarishsiz qoladi. Yozuvda katta harflar mavjud emas<ref>{{Kitob manbasi|last=Ahmad, Syed Barakat.|url=http://worldcat.org/oclc/1124340016|title=Introduction to Qur'anic script|date=11 January 2013|isbn=978-1-136-11138-9|oclc=1124340016}}</ref>. Aksariyat hollarda harflar undoshlar va bir nechta unlilarni oʻz ichiga oladi, shuning uchun koʻpchilik arab alifbolari [[Abjad|abjadlar]] boʻlib, sorani, uygʻur, mandarin va serb-xorvat kabi baʼzi tillar uchun ishlatiladigan [[alifbo]] hisoblanadi. Bu arab xattotligi anʼanasi uchun ham asos boʻlib xizmat qiladi.

== Tarixi ==
Arab alifbosi nabatiy alifbosidan <ref>{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=65kOAAAAYAAJ&q=origin|title=The Development of the Arabic Scripts: From the Nabatean Era to the First Islamic Century According to Dated Texts|last=Gruendler|first=Beatrice|date=1993|publisher=Scholars Press|isbn=9781555407100|pages=1|language=en}}</ref><ref>{{Kitob manbasi|chapterurl=https://books.google.com/books?id=fDohBQAAQBAJ&pg=PR1|title=A Brief Introduction to The Arabic Alphabet|last=Healey|first=John F.|date=2012-02-13|publisher=Saqi|isbn=9780863568817|language=en|chapter=II - The Origin of the Arabic Alphabet}}</ref> yoki toʻgʻridan-toʻgʻri [[Suryoniy yozuvi|suriy alifbosidan]] <ref>{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=Kc4xAlunCSEC&pg=PA100|title=The Origins of Writing|last=Senner|first=Wayne M.|date=1991|publisher=U of Nebraska Press|isbn=0803291671|pages=100|language=en}}</ref> olingan boʻlib, ularning ikkalasi ham [[Oromiy yozuvi|oromiy alifbosidan]] ([[Yahudiy yozuvi|yahudiy-ibroniy alifbosini]] ham paydo qilgan) olingan. Bu oʻz navbatida, [[Finikiy yozuvi|Finikiya alifbosidan]] kelib chiqqan deb tavsiflanadi. Oromiy yozuvidan tashqari Finikiya yozuvi ham [[Yunon yozuvi|yunon alifbosini]] paydo boʻlishiga sabab boʻlgan.

=== Kelib chiqishi ===
Miloddan avvalgi VI—V-asrlarda markaziy [[Iordaniya|Iordaniyaning]] Petra shahri atrofiga shimoliy arab qabilalari koʻchib kela boshlashgan va ushbu hududda qirollikka asos solgan. Bu odamlar (hozirgi qabilalardan biri Nabatu nomidan Nabatiylar deb ataladi) [[Arab tili|arab]] tilining shevasi boʻlgan nabatiy arab tilida gaplashgan. Miloddan avvalgi II—I asrlarda <ref>{{Veb manbasi|url=http://www.omniglot.com/writing/nabataean.htm|sarlavha=Nabataean abjad|ish=www.omniglot.com|kirish sanasi=2017-03-08}}</ref><ref>{{Veb manbasi|url=http://mushecht.haifa.ac.il/catalogues/Nabateans/Joseph_Naveh.pdf|sarlavha=Nabatean Language, Script and Inscriptions|muallif=Naveh|ism=Joseph}}</ref> Nabatiy alifbosining birinchi maʼlum boʻlgan yozuvlari oromiy tilida (bu aloqa va savdo tili boʻlgan) yozilgan boʻlsa-da, arab tilining ayrim xususiyatlarini oʻz ichiga olgan. Ular oromiy alifbosi shaklida yozganlar va u ikki shaklga boʻlingan: biri [[Epigrafika|yozuvlar]] uchun („monumental nabatiy“ deb nomlangan) va ikkinchisi, koʻproq qiya, shoshilinch ravishda yozilgan va birlashtirilgan harflar bilan papirusga yozish uchun moʻljallangan<ref>{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=FcAoBq4_EnEC&pg=PA152|title=Petra and the Lost Kingdom of the Nabataeans|last=Taylor|first=Jane|date=2001|publisher=I.B.Tauris|isbn=9781860645082|pages=152|language=en}}</ref>. Ushbu qiya shakldagi yozuv turi monumental shakldagi yozuvga tobora koʻproq taʼsir koʻrsatib, asta-sekin arab alifbosiga oʻta boshladi.[[Fayl:Wikipedia_in_Arabic_script_languages_in_KACST_Office.svg|center|thumb|600x600px| Vikipediya soʻzi arab yozuvida besh xil koʻrinishda]]

== Manbalar ==
{{Manbalar}}

== Havolalar ==

* [http://www.unicode.org/charts/collation/ Unicode harmanlama diagrammalari] — shakl boʻyicha saralangan arab harflarini oʻz ichiga oladi
* [http://edition.cnn.com/2010/LIVING/09/06/arabic.difficulty.learning/ Nima uchun miyangizning oʻng tomoni arab tilini yoqtirmaydi]
* [http://software.sil.org/arabicfonts/ SILning Non-Roman Script Initiative tomonidan arab shriftlari]
* Aleksis Neme va Sébastien Paumier (2019), [https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02113751 „Arab unlilarini oʻtkazib yuborishga bardoshli lugʻat qidirish orqali tiklash“], ''Lang Resources & Evaluation'', jild. 53, 1-65-betlar. arXiv ; doi
[[Turkum:Arab tili]]
[[Turkum:Arab xalifaligi]]
[[Turkum:Alifbo]]