Himoyachi (shaybali xokkey)

Rey Bourque, NHL tarixidagi eng ko'p gol urgan himoyachi.

Xokkeyda himoyachi asosiy vazifasi raqib jamoaning gol urishiga yo‘l qo‘ymaslik bo‘lgan o‘yinchi pozitsiyasidir. Ular ko‘pincha himoyachilar, ingliz tilida esa D, D-erkaklar(D-men) yoki ko‘k laynerlar(blueliners) (oxirgisi hujum zonasining chegarasini ifodalovchi xokkeydagi ko‘k chiziqqa ishora; himoyachilar odatda shaybani zonada ushlab turish uchun o‘zlarini chiziq bo‘ylab joylashadilar) deb ataladi. Ular bir vaqtlar „qopqoq nuqtasi” deb nomlangan.

O‘yinda muntazam ikkita himoyachi muz ustida uchta hujumchi va darvozabonni to‘ldiradi. Istisno tariqasida oddiy mavsumdagi qo‘shimcha vaqtda jamoa qisqa muddatga (yaʼni, penalti belgilanganda) ikkita himoyachiga odatda ikkita hujumchi va darvozabonni qo‘shadi. Milliy xokkey ligasida 2015-2016-yilgi mavsumdan boshlab jamoalar (odatda) muzda faqat uchta pozitsiya o‘yinchisi va bir darvozabonga ega bo‘ladi va ikkita hujumchi va bitta himoyachi yoki kamdan-kam hollarda ikkita himoyachi va bitta hujumchidan foydalanishi mumkin.

Tarixi

Uyushtirilgan xokkey o‘yini 1875-yilda Monrealda o‘tkazilgan birinchi yopiq o‘yindan kelib chiqqan. Keyingi yillarda har bir tomonda o‘yinchilar soni yettitaga qisqartirilib, pozitsiyalar standartlashtirilgan. Bu esa amaldagi olti kishilik qoidalarning ikkita himoyachisiga mos keladi. Ular bugungidan farqli o‘laroq, markaz va rover orqasida joylashgan bo‘lsa-da, yopish nuqtasi va nuqta sifatida belgilangan. Bir necha o‘n yillar o‘tgach, himoyachilar muzning chap va o‘ng tomonida o‘ynash uchun standartlashtirildi.

Point

Muzli xokkey bo‘yicha Kanada qirollik qishki o‘yinlari(1899) Montreal Viktoria xokkey klubi o‘yinchisi  Mayk Grant xokkey haqidagi eng qadimgi kitoblardan biri Farrellʼs Xokkeyda „point“ni aslida „himoya“ deb atab, unga quyidagicha taʼrif bergan: „Point“ o‘z o‘rnidan uzoqlashmasligi kerak, chunki u ko‘pincha amalda ikkinchi darvozabon hisoblanadi... Garchi undan o‘z darvozaboniga yaqin turish talab etilsa-da, point hech qachon darvozabonga shaybani ko‘rishiga to‘sqinlik qilmasligi kerak. U odatda, muz ustida shoshilmasligi lozim. Biroq agar o‘ynash uchun qulay vaziyat paydo bo‘lsa, point birinchi imkoniyatda shaybani hujumchilardan biriga berib, keyin egallagan pozitsiyasiga shoshilishi lozim.

Kover-point

Monreal xokkey klubi(Montreal Hockey Club)ning o‘sha paytdagi sardori va yetakchisi Hugh Baird kover-pointni(qopqoq) „himoyachi va hujumchining kombinatsiyasi“ deb taʼriflaydi va shu sababli roverdan tashqari jamoadagi boshqa o‘yinchidan ko‘ra unga o‘z pozitsiyasini tark etishda ko‘proq erkinlik beriladi. Himoyachi sifatida u shayba yaqin kelgunigacha o‘z to‘rida qolishi kerak... O‘yin maydonning narigi tomonida bo‘lganda, yopish nuqtasi taxminan o‘rtaga siljishi lozim, shunda shayba ko‘tarilganda u raqib darvozasi atrofida o‘ynashni davom ettirish uchun vaqtni yo‘qotmasdan qaytarishi va hujumchilarni „o‘yinga qaytishi“ uchun unga yaqinlashishdan qutqarishi mumkin. Aynan shunday sharoitlarda uzoq o‘ynash orqali aqlli himoya nuqtasi uning jamoasiga foyda keltirishi mumkin. Agar u yaxshi ochilgan bo‘lsa, yaxshi otish kerak, agar bo‘lmasa, aytganimdek, darhol shaybani qaytarishi kerak.

Faxriy himoyachilar

Har yili NHL liganing eng yaxshi himoyachisiga xokkey bo‘yicha jahonning oliy sovrini bo‘lgan „James Norris Memorial Trophy“  xotira kubogini topshiradi. Boston Bruins  vakili Bobby Orr  sakkiz karra Norris Trophy sovrindori va NHL va xokkey tarixidagi eng buyuk himoyachi hisoblanadi. Norris Trophy mukofotiga qo‘shimcha ravishda, u NHL tarixida liganing yetakchi to‘purari sifatida  Art Ross Trophy sovrinini qo‘lga kiritgan yagona himoyachidir. 1998-yilda The Hockey News jurnalining NHL tarixidagi eng yaxshi 100 nafar o‘yinchisi va barcha davrlarning eng yaxshi himoyachisi ( Wayne Gretzkydan keyin ikkinchi o‘yinchi) sifatida tanlandi.

Biroq, IIHF Centennial All-Star Team  (shuningdek, The Hockey News tomonidan tanlangan) maʼlumotlariga ko‘ra, IIHF tomonidan ruxsat etilgan xalqaro musobaqada o‘ynash uchun eng yaxshi himoyachilar Vyacheslav Fetisov va Börje Salming deya eʼtirof etilgan.

„Uyda qolmoq“ va „hujumkor“ himoya

Himoyachi o‘yinchilar ko‘pincha hujumdagi ishtiroki miqdori bilan ajralib turadi. Hujumda uzoq vaqt ishtirok etmaslik – bu himoyachining uyda o‘tirib, ozgina tavakkal qilib, kam gol urishi, aksincha, raqib jamoaga qarshi himoyalanishga eʼtibor qaratishidir. O‘sha mavsumda bor-yo‘g‘i uchta gol urib Norris kubogini qo‘lga kiritgan Rod Languay bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Chunki undan oldin g‘oliblar asosan Bobby Orr, Denis Potvin va Larry Robinson kabi hujumchilar bo‘lgan. Uyda qoladigan himoyachilarning boshqa misollariga  Leo Boivin, Zdeno Chara, Chris Chelios, Tim Horton, Harry Howell, Tom Johnson, Jacques Laperrière, Kevin Lowe, Brad McCrimmon, Bill Quackenbush va Scott Stevenslarni keltirish mumkin.

O‘yinning ekstremal shakli bu jamoaning hujumida faol ishtirok etadigan hujumkor himoyachidir. Buning uchun hujumchi posbon ko‘pincha o‘yinni ofsaydga o‘tkazib yubormaslik maqsadida nazorat qiladi va gol urish imkoniyatlari uchun yarim taxtalar va yuqori o‘yin maydoniga o‘tadi. Bu esa, agar jamoa shayba ustidan nazoratni saqlab qola olsa, raqib jamoaga o‘z darvozasini goldan himoya qilishni qiyinlashtiradi. Biroq, agar himoyachi muvaffaqiyatli harakatlanmasa, bu ko‘proq shoshqaloqlik va raqib jamoa uchun bo‘linish imkoniyatlariga olib kelishi mumkin. Bobbi Orrning tezkorligi unga himoyalanish va samarali hujum tashkillashtirish imkonini bergan. Bundan farqli o‘laroq, Paul Coffi  yuqori hujumda gol urishga erishgan, ammo uning himoyadagi o‘yini faoliyatining aksariyat qismida o‘rtacha baholangan.

Himoya zonasida o‘ynash

Himoya zonasida bo‘lgan vaqtida himoyachi o‘yinchi raqib hujumchilari shoshilayotganda ularning imkoniyatlarini minimal darajada ushlab turish, ularni burchaklarga majburlash hamda o‘tish va zarba berish yo‘llarini to‘sib qo‘yish uchun javobgardir. Raqib hujumi himoyachi jamoasiga bosim o‘tkazayotganda himoyachi odatda to‘rga yaqinroq o‘ynab, yana zarba yo‘llarini to‘sib qo‘yishga urinib ko‘radi, biroq darvozabonga to‘sqinlik qilmasligiga ishonch hosil qiladi (har doim shaybani ko‘rish qobiliyatini yo‘qotadi). Ayniqsa, himoyachi o‘yinchi uchun raqib hujumchilarining darvoza oldida samarali harakatlanishiga yo‘l qo‘ymaslik juda muhim, shuning uchun himoyachi o‘yinchilarga ko‘pincha o‘z darvozasi oldida jismoniy xokkey o‘ynash vazifasi yuklanadi. Agar to‘rga zarba berilsa, himoyalanmagan hujumchi ko‘pincha darvozabon to‘pni to‘g‘irlashi yoki to‘p kiritishi uchun uni juda tez yo‘naltirishi mumkin. Yana bir muhim vazifa – to‘rdan uzoqroqda va yana ham qulayrog‘i himoyachining jamoadoshlariga qarama-qarshi zarba beruvchilar ularga yetib borguncha zarba berishdir. Ko‘pincha himoyachi o‘yinchilar himoya zonasida bo‘lganda raqibning „qanotlarini qoplaydi“, ularning markazi esa raqib jamoaning markazini yopadi.

Neytral zonada o‘ynash

Neytral zonada himoya o‘zining ko‘k chizig‘iga chekinadi, odatda shaybani boshqa jamoadoshlariga uzatadi. NHL.com saytining „Xokkey o‘ynashni o‘rganing“ bo‘limida yozuvchi Jey Lich quyidagi fikrlarni keltirgan:  „himoya shaybani ochiq o‘yinchi tomon qattiq va tez yo‘naltirishi lozim. Agressiyaga qo‘shilish mumkin, biroq uni boshqarmang“. Ushbu mas’uliyat tufayli agar uning jamoasi shayba ustidan nazoratni yo‘qotsa, himoyachini pozitsiyadan tashqarida qoldirmasdan hujum tezligini oshiradigan samarali birinchi pasni amalga oshirish uchun himoyachilar boshqa jamoaning himoya strategiyasini samarali tushunishlari kerak. Muayyan vaziyatlarda hujum tezligini saqlab qolish va ofsaydning oldini olish uchun shaybani zonaga dribling qilish eng yaxshi variant bo‘lishi mumkin.

Hujum zonasida o‘ynash

Hujum zonasida himoya skeyterlari odatda „ko‘k chiziqda o‘ynaydilar“. Ularning vazifasi shaybani hujum zonasida ushlab turish, uning hujum zonasining boshlanishini ko‘rsatadigan ko‘k chiziqni kesib o‘tishiga yo‘l qo‘ymaslikdir. Agar shayba bu chiziqni kesib o‘tsa, hujumkor o‘yinchi o‘yinni to‘xtatmasdan raqib zonasidagi shaybaga tegishi mumkin emas (ofsaydga qarang). Himoyachilar hujumchilarga zarba teshigini ochishlari yoki ular mavjud bo‘lganda o‘zlari zarbalar ochishlari uchun shaybani tezda o‘yinga tushirishi kerak. Himoya, shuningdek, har qanday tanaffuslarni kesish uchun tez aylanib, hujum qilayotgan raqibdan oldinroq himoya zonasiga qaytishi lozim.

Asosan, maydonchaning uchta hududida himoya shayba uchun orqa to‘xtash joyi hisoblanadi. Agar o‘yinchi ruxsat bermasa, u hech qachon himoyadan orqaga ketmasligi kerak. Himoya o‘yin tezligini to‘g‘ridan-to‘g‘ri raqib darvozasiga yo‘naltiradi yoki hech bo‘lmaganda o‘z darvozasidan uzoqda saqlaydi.

Agar jamoa kuchli o‘yinda bo‘lsa, himoyachi hujum zonasida o‘yinni yo‘lga qo‘yishi va o‘zi xuddi Amerika va Kanada futbolida futbol pleymeykeri va chorak himoyachisi hamda basketboldagi posbon kabi gol urish uchun eng yaxshi holatda deb hisoblagan jamoadoshiga shaybani uzatishi mumkin. Shu sababli, himoyachi ko‘pincha kuchli o‘yinda „chorak himoyachisi“ deb taʼriflanadi. Bu, shuningdek, „nuqta o‘ynash“ deb ham ataladi (bu atama basketbol pozitsiyasidan emas, balki xokkeydagi himoya pozitsiyasining eski nomidan olingan).

To‘p uzatish

Himoya zonasidagi to‘qnashuvlar vaqtida ko‘pchilik jamoalar himoyachi o‘yinchilarni raqib hujumchilari bilan bog‘lab, ularni „yopib“ qo‘yadi va o‘z jamoasi hujumchilari shaybani harakatlantirish uchun ochiq qoldiradilar, garchi bu individual murabbiyning ixtiyoriga ko‘ra amalga oshirilsa ham. Hujum zonasida himoyachi o‘zining oddiy rolida harakat qiladi, shayba nazoratini saqlab qoladi, hujumchilar esa pozitsiya uchun kurashadilar.

Birinchi tashkil etilgan xokkeyda (Kanada havaskor xokkey assotsiatsiyasiga qarang) himoyachilar nuqta va himoya nuqtasi sifatida (to‘xtatilgan) rover orqasida „I“ shaklida saf tortganlar. Himoya hali ham „nuqta o‘yini“ deb ataladi, vaholanki, bu atama endi asosan himoyachilarning kuch o‘yinidagi rolini anglatadi.

Konkida uchish

Himoyachilar tezlik, doimiy oyoq harakati, oldinga va orqaga tez o‘tish singari konkida uchish qobiliyatiga ega bo‘lishlari kerak. Konkida orqaga uchishda himoyachilar hujumkor o‘yinchilarga qaraganda yuqori mahoratga ega bo‘lishlari talab etiladi. Bu mudofaa zonasi tomon muzdan pastga harakatlanganda hujumkor raqiblari bilan to‘qnash kelishlariga imkon beradi. Shu bois, himoyachi oldinga va orqaga o‘tishda qulay harakatlanishi lozim. Himoyachilar, shuningdek, mudofaa zonasini „yorib o‘tish“ paytida hujumni ochish uchun shaybani tezlik bilan ko‘tarishda ishonchga ega bo‘lishlari himoya zonasidan tezlik bilan chiqib ketish qobiliyatini talab qiladi va shu bilan birga oldinga oshirish uchun tezkor paslarni amalga oshirish uchun o‘z qarashlaridan foydalanish qobiliyatiga ega bo‘lish yoki shaybani hujum zonasiga otishdan oldin neytral zonani qo‘lga kiritish kabi ko‘nikmalarni egallashi talab qilinadi.

Adabiyotlar

• Farrell, Arthur. Hockey: Canada's Royal Winter Game. Corneil, 1899. 

Havolalar

• NHL himoyachilari ro'yxati (hozirgi o'yinchilar va yaqinda nafaqaga chiqqan)