Axen shartnomasi
Toʻliq nomi:
| |
|---|---|
 | |
| Imzolangan sanasi | 2019-yil 22-yanvar |
| Imzolangan joyi | Axen, Germaniya |
| Kuchga kirishi | 2020-yil 22-yanvar |
| Tomonlar |
|
| Tillari | Fransuz va nemis |
Axen shartnomasi, rasmiy ravishda Fransiya-Germaniya hamkorligi va integratsiyasi toʻgʻrisidagi shartnoma, shuningdek, Axen shartnomasi (nemischa: Aachener Vertrag ) nomi bilan ham tanilgan. (nemischa: Vertrag von Aachen , fransuzcha: Traité d’Aix-la-Chapelle) Germaniya Federativ Respublikasi va Fransiya Respublikasi oʻrtasidagi ikki tomonlama shartnoma boʻlib, u imzolanganidan bir yil oʻtib, 2020-yil 22-yanvarda kuchga kirgan. Hujjatni 2019-yil 22-yanvar kuni Axen meriyasining toj kiyish marosimi zalida Federal kansler Angela Merkel va prezident Emmanuel Makron imzolagan[1].
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yelisey shartnomasini yangilash taklifi birinchi marta Emmanuel Makron tomonidan 2017-yil 26-sentabrda taklif etilgan[2]. Yelisey shartnomasining 55 yilligi munosabati bilan Makron ham, Angela Merkel ham biznes, jamiyat, siyosat va texnologiya sohalarida hamkorlikni chuqurlashtirish tarafdori bo‘lishdi.
Tarixiy Axen meriyasining toj kiyish zali prezident Makron va kansler Merkel tomonidan yangi shartnoma imzolash uchun tanlangan. (2019-yil 22-yanvar), Chunki Axen Karlning (Buyuk Karl) asosiy qarorgohi sifatida umumiy tarixni ifodalaydi.
Marosimda Makron va Merkeldan tashqari boshqa yuqori martabali siyosatchilar ham ishtirok etdi. Klaus Yoxannis (Ruminiya Prezidenti, 2019 yilning birinchi yarmida Yevropa Ittifoqi Kengashiga raislik qilgan), Jan-Klod Yunker (Yevropa komissiyasi raisi), Donald Tusk (Yevropa Kengashi prezidenti) va Armin Laschet (Shimoliy Reyn-Vestfaliya vaziri)
Tarkib
[tahrir | manbasini tahrirlash]Axen shartnomasi jami 28 moddadan iborat. Shartnomaning oltita asosiy bobida belgilangan:
- Yevropa ishlari
- Tinchlik, xavfsizlik va taraqqiyot
- Madaniyat, taʼlim, tadqiqot va harakatchanlik
- Mintaqaviy va transmilliy hamkorlik
- Barqaror rivojlanish, iqlim, atrof-muhit va iqtisodiy masalalar
- Tashkilot
Shartnomaning maqsadi boshqa mavzular qatorida madaniy xilma-xillikni mustahkamlash hamda har ikki davlatning xavfsizlik manfaatlarini muvofiqlashtirishdir. Gyote Instituti va Fransiya Instituti Axen shartnomasi asosida Erbil, Bishkek, Rio-de-Janeyro va Palermoda birgalikda madaniy muassasalar ochishni rejalashtirmoqda.
Bundan tashqari, shartnoma ikki mamlakat mudofaa siyosati hamkorligini, jumladan, yuzaga kelishi mumkin boʻlgan inqirozli vaziyatlarda oʻzaro yordamni faollashtirishga qaratilgan.
Shartnoma Fransiya-Germaniya Parlament Assambleyasining shakllanishida omil boʻldi.
Tanqid
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shartnoma tuzilgandan beri bir qancha tanqidlar yangradi:
Milliy mitingda Axen shartnomasi Elzasni Germaniyaga berishi va Fransiya BMT Xavfsizlik Kengashidagi oʻrnini Germaniya bilan boʻlishishini aytdi. Bu daʼvolar Yelisey saroyi va Le Monde va La Croix gazetalari tomonidan rad etildi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Merkel und Macron: Neuer Freundschaftsvertrag in Aachen“ (de). Die Welt (2019-yil 8-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 20-yanvar.
- ↑ „Deutsch-französische Freundschaft: Neuer Élysée-Vertrag soll noch dieses Jahr kommen“ (de). Handelsblatt (2018). Qaraldi: 2019-yil 20-yanvar.
Qoʻshimcha oʻqish uchun
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Vertrag zwischen der Bundesrepublik Deutschland und der Französischen Republik über die deutsch-französische Zusammenarbeit und Integration (de), 2019-01-22. Qaraldi: 2019-yil 22-yanvar. (Wayback Machine saytida 2019-01-31 sanasida arxivlangan)
- „Signature d'un nouveau traité de coopération et d'intégration franco-allemand“ (fr) (2019-yil 8-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 31-yanvar.