Ayyub ibn Salama
Ayyub ibn Salama | |
|---|---|
arabcha: أيوب بن سلمة المخزومي | |
| Shaxsiy maʼlumotlar | |
| Tavalludi | 715 |
| Vafoti | 762 |
| Dini | Islom |
| Kelib chiqishi | Banu Maxzum, Quraysh |
Ayyub ibn Salama ibn Abdulloh ibn al-Volid ibn al-Volid ibn al-Mugʻiyra al-Maxzumiy (taxminan 715–762) – Damashq xalifaligi oxiri va Abbosiylar xalifaligi davrining boshlarida Madinaning eng taniqli kishilaridan biri. U Qurayshning boy urugʻlaridan hisoblanmish Banu Maxzum urugʻining badavlat oilasiga mansub boʻlgan. Ayyub ibn Salama xalifalar Sulaymon ibn Abdulmalik, Xishom ibn Abdulmalik va Mansurlar davrida Madinadagi siyosiy voqealarning guvohi va ishtirokchisi, jumladan, Muhammad an-Nafs az-Zakiyyaning Abbosiylarga qarshi Alilar qoʻzgʻoloni tarafdori sifatida qayd etilgan.
Oilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ayyub ibn Salama Quraysh qabilasining yirik Banu Maxzum urugʻidan boʻlgan Valid ibn al-Mugʻiyra xonadoni aʼzosi boʻlgan. U Damashq xalifaligi (661–750) hukmronligining oxirgi yillari, 750-yilda Abbosiylar xalifaligi barpo etilganidan koʻp oʻtmay[1][2], 630-yillardagi ilk musulmon istilolarining yirik sarkardasi, barcha erkak avlodlari Suriyadagi oxirgi urushda tarqalgan vabo kasalligidan halok boʻlgan Xolid ibn Validning (642-yilda vafot etgan) boyligini oʻziga meros qilib olgan. Ushbu meros tarkibida Madinada joylashgan bir qancha uylar ham boʻlib, ularning barchasi Ayyub ibn Salamaga qolgan. Ayyub ibn Salamaning Damashq xalifasi Hishom ibn Abdulmalik (h. 724–743) bilan qarindoshligi boʻlgan, yaʼni Hishomning onasi Oysha Ayyubning ota tomondan qarindoshi Hishom ibn Ismoil ibn Hishom ibn al-Volid ibn al-Mugʻiyraning qizi boʻlgan. Ayyub ibn Salama jiyani Ummu Salama binti Yaʼqub al-Maxzumiy orqali xalifa Hishomning oʻgʻli Maslama hamda Abbosiylarning birinchi xalifasi as-Saffoh bilan oilaviy aloqada boʻlgan, ularning ikkalasi ham bir paytlar Ummu Salamaga uylangan va undan farzand koʻrgan[1]. As-Saffoh va Ummu Salamaning qizi Rayta Abbosiylarning uchinchi xalifasi al-Mahdiyga turmushga chiqqan, ularning Ubaydalloh va Ali ismli oʻgʻillari boʻlgan[2].
Ayyub ibn Salamaning xalifa Ali (h. 656–661) avlodi boʻlmish Fotima binti Abdulloh al-Hasanga uylanishi uning otasi bilan oʻrtalarida janjal kelib chiqishiga sabab boʻlgan, chunki Ayyub Fotimaning qoʻlini qizining yagona qonuniy shafoatchisi ekanligini daʼvo qilgan otasidan emas, balki oʻgʻli Solih ibn Abdulloh ibn Muoviya ibn Jaʼfardan soʻragan. Bu nizo Ayyubning xalifa Hishom tomonidan qamoqqa olinishiga olib kelgan. Oʻgʻlining aralashuvi bilan xalifa uni ozod qilgan[1]. Tarixchi Umar ibn Shabba (878-yilda vafot etgan) Ayyub ibn Salamaning nevarasi Muhammad ibn Xolid ibn Ismoil bilan bogʻliq maʼlumotlar keltirgan[3]. Ayyubning avlodlari Umar ibn Shabba davrida Madinada Xolid ibn Validning mulkiga egalik qilishda davom etganlar[1].
| Damashq xalifaligi va Abbosiylar xalifaligi vakillari bilan nikoh aloqalarini koʻrsatuvchi Banu Maxzum qabilasidan Valid ibn al-Mugʻiyra avlodi shajarasi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ayyub ibn Salama 715-yilda Umaviylar xalifasi Sulaymon ibn Abdulmalik tomonidan doʻsti, Madina hokimi Usmon ibn Hayyon al-Murriyning xizmatdan boʻshatilishi va uning kaltaklanishiga guvoh boʻlgan[3][4]. U Islom paygʻambari Muhammadning nevaralari Alid Zayd ibn Alining Iroq umaviy hokimlaridan Xolid al-Qasriy (h. 724–738) tomonidan yoʻl qoʻyilgan moliyaviy qonunbuzarliklarga daʼvo qilganligi bois ayblangan[3]. Alid Muhammad an-Nafs az-Zakiyyaning abbosiylar xalifasi Mansurga qarshi qoʻzgʻoloni paytida (h. 754–775) 762–763-yillarda Ayyub an-Nafs az-Zakiyyaga Madinada bay’at qilgan. Qoʻzgʻolon bostirilganida, Ayyub ibn Salama omma oldida oshkora tavba qilib, qasamdan qaytgani uchun avf etilgan[1]. Ayyub an-Nafs az-Zakiyyaning mahalliy ittifoqchisi, xalifalar Usmon ibn Affon (h. 644–656) va Alining avlodi Muhammad ibn Abdulloh al-Usmoniyni qamchilash orqali Mansurning jazolanishiga guvoh boʻlgan[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Elad, Amikam. The Rebellion of Muḥammad al-Nafs al-Zakiyya in 145/762: Ṭālibīs and Early ʿAbbāsīs in Conflict. Leiden: Brill, 2016. ISBN 978-90-04-22989-1.