Gongkong

Gongkong Gongkong xitoycha Xianggang, „Xushboʻy bandargoh“ nomi bilan tanilgan. Xitoyning maʼmuriy hududi hisoblanadi. U Guandong viloyati va Shengen shahridan Pearl deltasida joylashgan. Gongkongda 200dan ortiq orollar mavjud.va Xitoyning eng yirik port shaharlardan biridir. Hududi 1106 kvadrat kilometr, aholisi 7,5 milliondan ortiq (2021). Shahar „Sharq va Gʻarb uchrashadigan“ kosmopolit markaz sifatida qaraladi. U dunyoning yirik moliya va ishlab chiqarish markazlaridan biri.

Xitoy Xalq Respublikasining Gongkong maʼmuriy maxsus hududi

Gongkong Xitoyning Guangdong provinsiyasining janubida joylashgan (ilgari Kanton nomi bilan mashhur). Gongkongning sobiq Britaniyaga qaram hududi Viktoriya (odatda Gongkong oroli deb nomlanadi), Lantau oroli bilan birga tashkil topgan Koulun yarim oroli, „Yangi hududlar“ va 235 ta chekka orollarni oʻz ichiga oladi.

1841-yilda Buyuk Britaniya tomonidan bosib olingan Gongkong keyingi yili Xitoy tomonidan rasman berilgan; 19-asrning oxirida turli qoʻshni yerlar qoʻshildi.

1984-yil 19-dekabrda Xitoy va Buyuk Britaniya oʻrtasida imzolangan kelishuvga koʻra, 1997-yil 1-iyulda Gongkong Xitoyning Gongkong maxsus maʼmuriy hududiga (SAR) aylandi.

Ushbu shartnomada Xitoy oʻzining „bir mamlakat, ikki tizim“ formulasiga koʻra, Xitoy sotsialistik iqtisodiy tizimi Gongkongga yuklanmasligiga vaʼda berdi. Gongkong keyingi 50 yil davomida (kamida 2047-yilgacha) tashqi va mudofaa ishlaridan tashqari barcha masalalarda yuqori darajadagi avtonomiyaga ega boʻladi.

Siyosiy tizim

Gongkong 1997-yildan beri Xitoyning avtonom maxsus maʼmuriy hududi (SAR) boʻlib, kamida 50 yil davomida „bir mamlakat, ikki tizim“ siyosatini amalga oshirish uchun konstitutsiyaviy kafolatlar beradi. Uning boshqaruv tizimi oʻziga xos cheklangan demokratiyadir. Davlat boshligʻi — Xitoy Xalq Respublikasi Prezidenti, hududning bosh ijrochi — Gongkong maxsus maʼmuriy hududi rahbari va hukumat boshligʻi. U vakillik saylov komissiyasi tomonidan saylanadi (Gongkong aholisining taxminan 0,16 foizini tashkil qiladi) va Markaziy xalq hukumati (Xitoy Davlat kengashi) tomonidan tayinlanadi.

Odamlar

Aholining mutlaq koʻpchiligi kelib chiqishi boʻyicha xitoyliklar, xitoyliklar esa umumiy sonining juda oz qismini tashkil qiladi . Xitoylik boʻlmagan guruhlar asosan osiyoliklar (asosan filippinliklar, indoneziyaliklar va janubiy osiyoliklar), oz sonli osiyolik boʻlmaganlar (asosan amerikaliklar, kanadaliklar va avstraliyaliklar)dan iborat. Xitoyliklarning katta qismi Guangdong provinsiyasidan va Gongkongning oʻzidan, kamroq qismi esa Xitoyning boshqa qismlaridan keladi.

Tillar

Xitoy va ingliz tillari ikkalasi ham rasmiy tillardir. Xitoy, ayniqsa ogʻzaki shaklda kanton tili umumiy til boʻlib, deyarli hamma uchun tushuniladi. Etnik ozchiliklar orasida turli lahjalar va boshqa tillar qoʻllanadi. Kanton tilidan tashqari , Guangdong va Gongkong xitoylarining alohida jamoalarida Teochyu, Hakka va Tanka kabi umumiy dialektlardan foydalaniladi. Xitoyning boshqa qismlaridan kelgan guruhlar ham oʻzlarining ona tillaridan foydalanishlari mumkin va shunga oʻxshash, xitoylik boʻlmaganlar ham oʻz ona tillaridan foydalanishlari mumkin. Gongkong Xitoy bilan qayta integratsiyalashgani sababli mandarin xitoy tilidan foydalanish ortdi.

Din

Gongkong aholisining aksariyati dinga eʼtiqod qilmaydi. Ular turli xil eʼtiqodlarga amal qiladilar. Xitoyliklar orasida buddizm va daoizm tarafdorlari boshqa guruhlardan ancha koʻp; koʻp qismi konfutsiylik eʼtiqodiga ham ergashadi. Koʻp asrlik buddist va daoist ibodatxonalari va monastirlari oʻrtacha xitoyliklarning kundalik hayotida muhim rol oʻynaydi. Har bir maʼbad odatda bir yoki ikkita xudoga bagʻishlangan boʻlsa-da, ichida bir qator boshqa xudolar yoki maʼbudalarning tasvirlarini topish odatiy hol emas. Baliqchilik va savdo porti uchun eng muhim xudolar okean va ob-havo bilan bogʻliq boʻlganlardir, masalan Dian Xau, osmon maʼbudasi va dengizchilarning himoyachisi, deyarli har bir baliq ovlash bandargohida ibodatxonalar tomonidan hurmatga sazovor.

Iqtisodiyot

Cheklangan tabiiy resurslar bilan Gongkong deyarli barcha ehtiyojlari, jumladan, xom ashyo, oziq-ovqat va boshqa isteʼmol tovarlari, ishlab chiqarish tovarlari va yoqilgʻi uchun importga bogʻliq. Xalqaro erkin port sifatidagi noyob maqomi ostida, entrepôt savdo, asosan Xitoy bilan, 1951-yilgacha Birlashgan Millatlar Tashkilotining Xitoy va Shimoliy Koreya bilan savdoga qoʻygan embargosi uni keskin qisqartirgangacha gullab-yashnadi. Bu holat eksport zarurati va arzon ishchi kuchining mavjudligi bilan birgalikda 1960-yillarning boshlarida raqobatbardosh yengil sanoat tarmoqlarining barpo etilishiga va iqtisodiyotning oʻzgarishiga olib keldi. Bozor iqtisodiyoti va Britaniya mustamlaka hukumatining laissez-faire siyosati keyingi sanoatlashtirish uchun moslashuvchanlikni va 1960-yillarning oxiridan boshlab xorijiy investitsiyalar va moliyaviy operatsiyalarni jalb qilish uchun ragʻbatlantirish va erkinlikni taʼminladi. Keyingi yillarda Xitoy ochiqroq tashqi siyosatni qabul qilganligi sababli, savdo-sotiq tez sur’atlarda rivojlandijonlandi , Gongkong-Xitoy savdosi oʻsdi. Gongkong nafaqat ishlab chiqarish, savdo va yuk tashishda, balki mintaqaviy moliya markazi va Xitoyning modernizatsiyaga intilishida agent sifatida ham rivojlangan. Iqtisodiyotning uchinchi darajali (xizmat koʻrsatish) sektori bugungi kunda yalpi ichki mahsulotning (YaIM) beshdan toʻrt qismini tashkil qiladi.

Qishloq xoʻjaligi

Gongkong yerlarining atigi 6 foizi haydaladigan, yana 2 foizi baliq hovuzlari ostida. 1950-yillardan boshlab qishloq xoʻjaligiga moʻljallangan yerlarning uchdan bir qismi boshqa maqsadlarda yoʻqolgan. Oʻsimlik mavsumi yil boʻyi boʻlib, yiliga bir nechta ekinlarni olish mumkin. Bir paytlar qishloq xoʻjaligi yerlaridan foydalanishda sholi yetishtirish ustunlik qilgan, biroq u sabzavot va hovuz baliqchiligidan oʻzib ketganidan keyin deyarli yoʻqoldi . Boshqa kichik maqsadlarda mevalar, gullar va shirin kartoshka, taro, yams va shakarqamish kabi ekinlar ishlab chiqarish kiradi . Shuningdek, chorvachilik, asosan tovuq va choʻchqachilik bilan shugʻullanadi .

Moliya

GONGKONG 1969-yildan beri markaziy bank xizmatlarisiz boʻlishiga qaramay, Osiyo-Tinch okeani mintaqasining yirik moliyaviy markazlaridan biri sifatida paydo boʻldi . Mintaqaviy hukumat bunday muassasaning funksiyalarini Gongkongning pul- kredit siyosatini nazorat qiluvchi va uning valyutasi Gongkong dollarini tartibga soluvchi Gongkong valyuta organiga va tanlangan tijorat banklariga topshiradi. Viloyatda litsenziyalangan banklardan tashqari xorijiy banklarning vakolatxonalari, jumladan, ro‘yxatdan o‘tgan omonat qabul qiluvchi kompaniyalar faoliyat ko‘rsatmoqda. Gongkong valyuta bozorida milliy va xalqaro valyutalar sotiladi. Qimmatli qogʻozlar bozori xorijiy va ichki manbalardan investitsiyalarni jalb qiladi. Uning asosiy aktsiyalarining bir qismi London fond bozorida ham sotiladi. Bir vaqtlar dunyodagi eng yirik oltin quyma bozori Xitoy oltin va kumush birja jamiyati tomonidan boshqariladi. Valyuta nazoratining yoʻqligi Gongkongning moliyaviy markaz sifatida muvaffaqiyatini oshirdi.

Hukumat

Asosiy qonun ijro etuvchi hokimiyatni Pekindagi markaziy hukumat yurisdiktsiyasi ostida boʻlgan va besh yillik muddatga xizmat qiladigan bosh ijrochi . Qonun chiqaruvchi hokimiyatga tegishli Qonun chiqaruvchi kengash (LegCo), uning 70 aʼzosi (2012-yilgi qonunchilik saylovlarida 60 tadan koʻpaytirildi) toʻrt yillik muddatga xizmat qiladi; bosh ijrochi, ammo muddat tugashidan oldin kengashni tarqatib yuborishi mumkin. Asosiy qonunga koʻra, ikkinchi muddatga ijroiya rahbari Gongkongdagi 800 aʼzolik saylov qoʻmitasi tomonidan saylovdan soʻng markaziy hukumat tomonidan tayinlanadi. Keyin LegCo aʼzolari uchun saylov okruglari ularning ikkinchi va uchinchi muddatlarida aniqlandi va uchinchi muddatga qadar yarmi geografik saylov okruglaridan toʻgʻridan-toʻgʻri, yarmi esa ishbilarmon va professional doiralardan olingan „funktsional saylov okruglari“ dan saylandi. Asosiy qonunda yana aytilishicha, bosh ijroiya organi va kengash aʼzolari pirovardida umumiy saylov yoʻli bilan saylanishi kerak edi. Ushbu saylov tartib-qoidalari 2007-yilga qadar belgilanishi kerak edi, ammo oʻsha yili Pekindagi Butunxitoy xalq vakillari kengashining Doimiy qoʻmitasi umumiy saylov huquqi amalga oshirilmaydi degan qarorga keldi. 2012-yilda 1200 aʼzodan iborat saylov qoʻmitasi yangi bosh direktorni sayladi, biroq oʻsha paytgacha Pekin bu lavozimga 2017-yilda toʻgʻridan-toʻgʻri saylov oʻtkazishga ruxsat berilishi mumkinligini koʻrsatgan edi. demokratiya Gongkong fuqarolari uchun haqiqiy umumiy saylov huquqi hech qachon amalga oshirilmaydi.

Taʼlim

Bolalar bogʻchasidan to oʻrta maktabgacha boʻlgan maktablarning aksariyati davlat mablagʻlari hisobidan yoki subsidiyalanadi, garchi xususiy maktablar ham koʻp boʻlsada. Gongkongdagi davlat maktablari soni ortib borayotganiga qaramay, juda oz. Oʻrta maktabgacha taʼlim majburiydir . Boshlang‘ich, to‘liq o‘rta va o‘rta taʼlimni tamomlagan o‘quvchilar keyingi oliy o‘quv yurtlariga o‘rinlarni ajratish uchun imtihon topshiradilar. Oʻrta taʼlimdan keyingi maktablar, asosan, subsidiyalar, ularning kichik oʻlchamlari tufayli qiyin, ammo muassasalar hajmi va sonini koʻpaytirishga harakat qilinmoqda. Gongkong universiteti (1911) va Xitoyning Gongkong universiteti (1963) 1980-yillarning oʻrtalaridan boshlab ikkita universitetning umumiy qabuli keskin oʻsdi. Asosan texnik va kasbiy kurslarga ega Gongkong Politexnika (1972) va xususiy muassasa Gongkong Baptist Universiteti (1956) tanlangan fanlar boʻyicha daraja kurslarini taklif qiladi. Taʼlim kollejlari, asosan, boshlangʻich maktablar uchun oʻqituvchilarni tayyorlaydi, oʻrta taʼlim uchun oʻqituvchilar tayyorlash mas’uliyati ikki universitet zimmasiga yuklanadi. 1984 yilda Gongkong shahar politexnikasi (hozirgi Gongkong shahar universiteti) oʻzining birinchi talabalarini qabul qildi. Koʻplab boshqa kasbiy, texnik, kengaytirish dasturlari. Shunga qaramay, har yili minglab odamlar oʻqish uchun chet elga sayohat qilishadi. Gongkongning deyarli barcha aholisi kamida boshlangʻich maktab maʼlumotiga ega.

Adabiyotlar roʻyxati

Britannika ensiklopediyasi muharrirlari https://www.nationsonline.org https://www.discoverhongkong.com