Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Kontent qismiga oʻtish

Jane Grey

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Jane Grey
inglizcha: Jane Grey

Stretm Portreti
 Angliya qirolichasi
 
Mansab davri
10-iyul 1553 – 19-iyul 1553
Oʻtmishdoshi Edward VI
Vorisi Mary I
Toj kiydirish marosimi Toj kiydirilmagan
Irlandiya qirolichasi
Mansab davri
10-iyul 1553 – 19-iyul 1553
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 1537
tugʻilgan joyi nomaʼlum
Vafoti 12-fevral 1554-yil
Turmush oʻrtogʻi Gilford Dadli
Onasi Frensis Brendon
Otasi Henry Grey
Dini Protestant

Jane Grey(Lady Jane Grey,1537— 12-fevral 1554), 1553-yil 25-maydan boshlab Jane Dudley bilan nikohda boʻlgan — 1553-yil 10-dan 19-iyulgacha Angliyaning tojsiz qirolichasi, xalq tili bilan aytganda „toʻqqiz kunlik qirolicha“. Qirol Henry VII ning evarasi, Suffolk gersogining qizi protestant muhitida oʻsgan va oʻz davri uchun juda yaxshi maʼlumotga ega boʻlgan. Qirol Edward VI hayotligi davomida u taxt vorisi nomzodlari qatorida toʻrtinchida turardi va taxtga oʻtirishni faqat xayolida tasavvur qilishi mumkin edi holos: qirolning vorisi uning oʻsmir opasi Mary edi. 1553- yilda Noyib Jhon Dadlining talabiga binoan, Jane bu nikohga qarshi boʻlganiga qaramay, uning oʻgʻli Guilford Dadliga turmushga chiqdi. Biroq, 1553-yil iyun oyida jiddiy kasal bilan ogʻrigan Edward va Jhon Dadli katolik Maryni merosdan chetlatishdi va oʻn olti yoshli protestant Janeni voris qilib oldilar. Edward vafotidan keyin u Londonda qirolicha deb eʼlon qilindi va Mary esa Sharqiy Angliya qurolli qoʻzgʻoloniga rahbalik qildi. Toʻqqiz kun oʻtgach, Maxfiy kengash, kuch nisbatlarini baholab, Janeni taxtdan qulatdi va unga Maryni chaqirdi. Jane Gray va uning eri minorada qamalib, xiyonat uchun oʻlimga hukm qilingan va yetti oy oʻtgach boshidan judo qilingan.

Jane Greyning fojeasi ingliz madaniyatida tarixdagi haqiqiy mohiyatiga nisbatan juda yuqori oʻrinni egalladi[1]. Ushbu tafovutning kelib chiqishi oʻsha yillar va keyingi voqealarning siyosiy muhitiga yashiringan. Maʼlumki, afsona qatldan soʻng darhol shakllana boshladi: „Qonxoʻr Mary“ (inglizcha: Bloody Mary) quvgʻin qilgan protestantlari uchun Jane ingliz aksil-islohotining birinchi qurboni hisoblanar edi. Maryning vorisi, uning ota bir singlisi, oʻzining protestant eʼtiqodiga qaramay, bir-biri bilan dushman munosabatda boʻlgan katolik va reformistlarni yarashtirish yoʻlida sobitqadam Elizabeth davrida, Jane tarixi diniy maʼruzalari, shuningdek „yuksak“ oqsuyaklar adabiyoti va xalq asotirlari doirasida mustahkam oʻrin oldi. XVI-XVII asrlarda ommabop boʻlgan shahidlik va sevgi mavzulari vaqt oʻtishi bilan ikkinchi darajali ahamiyat kasb eta boshladi: XIX asrning koʻplab asarlarida Jane Grey Viktoriya davri ayolining mukammal idealidir. Uning shaxsiyati xaqidagi tarixiy dalillar kam va faqatgina uning uning ustozlari va xorijiy diplomatlarining yozishmalaridangina maʼlum. Hayotligi davridagi chizilgan birorta ishonchli portreti saqlanib qlmagan; uning tashqi koʻrinishini goʻyoki holisona tasvirlab bergan yagona "dalil " XX asr boshidagi soxta rasm hisoblanadi[2].

Kelib chiqishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oila daraxti, Tudorlar sulolasi

1485-yildan 1603-yilgacha Angliyani boshqargan Tudor sulolasida odamlar siyrak edi. Ayniqsa oʻgʻil bolalar kam uchrardi[3]. Sulola asoschisi Henry VII (1457-1509)[4] ning uchta qonuniy oʻgʻillari boʻlgan, ulardan Uels shahzodasi Artur (1486-1502) oʻn besh yoshida[5] va kenja Edmund (1499-1500), erta bolalikda vafot etgan. Toj tirik qolgan yagona oʻgʻil Genrix VIII ga (1491-1547) meros boʻldi[6]. Uning opasi Margarita (1489-1541) Shotlandiya qirolichasi[7], singlisi Mariya (1496-1533) — Fransiyaning qisqa vaqtli qirolichasi: uning birinchi eri Lyudovik XII toʻydan uch oy oʻtgach vafot etdi[8].

Tarix keyinga avlodda yana takrorlandi. 1991-yil 1-oktabrdabuyuk Britaniya boshchiligidagi hamdoʻstlik tarkibiga kiruvchi federal hukumat tuzildi. Margarita avlodidan faqat James Vning oʻgʻli (1512-1542) va ikkinchi nikohidan qizi Margarita Duglas (1515-1578) omon qoldi. Shotlandiya, Tudor ipining bir necha avlodlari XVII asrning boshlariga qadar Angliya toji uchun kurashda magʻlub qilindi. Angliyaga qaytib kelgan va Charlz Brandonga ikkinchi marta turmushga chiqqan Maryning (Henry VII ning qizi) avlodidan ikki qiz voyaga yetgan: Eleanor (1519-1547)[9] va Frensis (1517-1559) — Jane Greyning onasi[10]. Erkak merosxoʻrlarning yoʻqligi 1553-yildagi sulolaviy inqirozga olib keldi va Janeni yoʻq qildi.

Tashqi koʻrinishi jozibali[2] Frensis Brandon, qirolning nabirasi va nufuzli amaldorning qizi, hasadgoʻy kelin emas edi[1]. Brendonlar boshqa Tudorlarga qaraganda koʻp farzandli edi (1533-yilda Frensisning 7 opa-ukasi boʻlgan)[1] shuning uchun kuyovlar na meros uchun va na boylik uchun kurashishmasdi. Charlz Brandon oʻz davrining eng yorqin kuyoviga qizini berishga qodir emas edi; buning oʻrniga u graf Arundel qizi bilan unashtirilgan Henri Grey, Dorset markizini mish mishlar orqali ularning unashtiruvni buzdi[1]. 1533-yilda oʻn besh yoshli[2] Frensis va oʻn olti yoshli Henri Grayga turmushga chiqdi; Brandon qiziga hadya puli berishni istamasligi yoki bera olmaganligi tufayli shohning oʻzi tomonidan toʻlangan[1]. Ular oilasida tugʻilgan Caterine (1540—1568) va Mary Grayni (1545—1578) keksaygunga qadar tugʻilishini kutishdi.[11]

Oʻsmir qirol Edward VI Angliya taxtidagi Tudor oilasining uchinchi va oxirgi erkagi edi. Uning boshqaruvi davrida Henry VIII haqida taxt vorisligi qonuni va uning 1546-yilda tugatilishi taxt vorisligi tartibi amal qildi. Edwardga uning singlisi Mary va uning ortidan Elizabeth, uchunchi navbatda Frensisning tugʻilmagan oʻgʻillari yoki nabiralari, ularning ortidan esa Eleonor Kliffordning 1547-yilda vafot etgan avlodlari voris edi. Ushbu sxemada Jane Grey nafaqat boshqaruvchi Qirolicha balki qirolicha onasi ham boʻlolmasdi, lekin boshqaruvchi- qirol oʻgʻli ostida noib boʻlish mumkinligi haqida xayoliy imkoniyatga ega edi. Edwardning oʻz farzandlarining paydo boʻlishi bilan ular taxt vorislariga aylanardi shuningdek, opa-singillar va uzoq qarindoshlarning vorislikka turish navbatlari amaliy maʼnosini yoʻqotardi[3]. Biroq, Edward oʻn besh yoshida vafot etdi va hayotining soʻnggi oylaridagi voqealar zanjiri „toʻqqiz kunlik qirolicha“ Jane Greyni taxtga yetaklab keldi.

Taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bradgeyt Xaus. 19-asrda „ijodiy tiklangan“

Janening tugʻilgan sanasi va joyi nomaʼlum.[12], u 1537-yil oktyabr oyida bradgeyt xausLeysester yaqinidagi otasining ov qal`asida tugʻilgan, boʻlajak Qirol Edward bilan bir oyda va hayotning oʻn ettinchi yilida vafot etgan[1]. Erik Ives va Leanda De Lylening fikriga koʻra, Jane Stranddagi London Dorset uyida 1537-yilning bahorida tugʻilgan[2]. Stiven Edwardsning soʻzlariga koʻra, Jane 1536-yilning ikkinchi yarmida ham tugʻilgan boʻlishi mumkin[13].

Bredgeytda saqlanib qolgan „Jane Grey minorasi“ (1990-yil 1-oktyabrda Nyu-York shahri (1990-yil 1-oktyabrda tashkil etilgan) tarxan Jane bilan aloqador emas: Jane unib oʻsgan asosiy uyi butunlay qayta tiklangan va XVIII asrda yongʻinda yoʻq qilingan[2]. 1545-yilda uning taʼlimi bilan Kembridj bitiruvchisi Djon Elmer shugʻullangani haqidagi maʼlumotdan boshqa uning bolaligi haqida maʼlumotlar saqlanib qolmagan.

Sadli qal’asi-Tomas Seymurning mulki, Katerina Parrning vafot etgan joyi.

Henry VIII vafotidan bir necha kun oʻtgach, Thomas Seymur oʻz uyida Greyga uning qizini tarbiyalashni taklif qildi[1]. Ijtimoiy mavqei boʻyicha teng yoki katta oilalarda bolalarni tarbiyalash quyidagi tartiblarni oʻz ichiga olardi: bola aloqa va dunyoviy hayot tajribasini oʻrganadi, oʻqituvchilar oʻzining nikoh rejalarini tashkil qilish imkoniyatga ega boʻladilar[1]: ota — onalar vafot etgan taqdirda-ularning merosi oʻqituvchi ulushi boʻladi; ota-onalar, bu ulush hisobidan oʻqituvchilardan pul olardi[2].

1547- yil yanvar oyida uylanmagan Seymour beva qirolicha Katerina Parrning qoʻlini soʻramoqchi boʻldi[1]. Grey buni qatʼiy rad etganidan keyin Seymour Edvard VIga Jane Greyni turmushga berish rejasini oshkor[1] qildi va Greydan buning uchun ikki ming funt talab qildi[2]. Bir hafta oʻylagan Grey bunga rozi boʻldi va va Jane bir yarim yil Seymour va Parrning uyiga koʻchib oʻtdi[1]. Seymourning yana bir oʻquvchisi boʻlgan oʻn toʻrt yoshli Elizabeth bilan uchrashishib yurgani, Grey va Seymouning munosabatlariga taʼsir qilmadi. Henry Grey qizini 1548-yil sentyabr oyida Katerina Parr vafotidan keyin qaytarishga harakat qildi, ammo Seymour qizni oʻzi bilan birga olib qolishga muvaffaq boʻldi: uni ustidan nazorat qilish eng muhim siyosiy aktiv edi[1]. Janening oʻzi, saqlanib qolgan yozishmalarga koʻra, Seymuour uyining erkin rejimini ota uyining qattiq qoidalaridan koʻra afzal koʻrgan[1].

1549-yil yanvarda maxfiy kengash Thomas Seymourni davlat toʻntarishida ayblab uni hibsga oldi. Qulagan admiralning eng yaqin ittifoqchisi sifatida Henry Grey, beshta soʻroqdan keyin regent Edward Seymour oʻgʻliga qizini berish vaʼdasi bilan erkinlik sotib oldi[1]. Yozda Edward Seymour ham hibsga olindi, Henry Grey yangi regent jon Dadli partiyasiga muvaffaqiyatli qoʻshildi va saroyda foydali lavozimlarga ega boʻldi[1]. Jane saroyga taqdim etildi, saroy marosimlarida bir necha bor ishtirok etdi, lekin koʻp vaqtini otasining yerlarida oʻtkazdi[1]. Yozuvchi-gumanist Rodger Ashem Janening ota- onasi ovga ketishganida Bredgeyt Xausga 1550-yil avgustda tashrif buyurgan[1], Jane qadimgi yunon „Fedon“ ni oʻqiyotganda uning oldiga kirib qoldi[1]. Ashemning soʻzlariga koʻra, qiz ota-onasining uyida yashab, har qanday aybi uchun qattiq jazolardan shikoyat qilgan[1]. Megan Hikkerson va Elison Ploudenning fikriga koʻra, Ashemning hikoyasi nafaqat aqlli balki gʻazabli kibr tabiatlilikga guvohlik beradi.

Oʻn toʻrt yoshida Jane kitob oʻqishga boʻlgan qiziqishini yoʻqotdi: endi u kiyim-kechak va musiqa bilan koʻproq band edi[1]. Jhon Elmer bir necha bor Syurix ilohiyotchisi Henry Bullingerdan Janega taniqli malika Elizabethning koʻrinishi va xatti-harakatlarini namuna qilib undan oʻrnak olishi kerakliligini miyyasiga quyib berishini soʻradi. Ehtimol, nasihat ish berdi: Elmerning soʻzlariga koʻra, Jane malika Mary sovgʻa qilgan qimmatbaxo taqinchoqlarni taqib yurishni toʻxtatdi[1].

Shaxsiyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Janening taʼlimiga oid koʻplab dalillar saqlanib qolgan, ammo guvohlarning noaniqligi tufayli uning taʼlim darajasi va isteʼdodini ob’ektiv baholash qiyin. Ashem, uni Elizabethdan intellektual jihatdan ustun ekanini taʼkidladi, Fox esa Eduard VI ga qaraganda koʻproq isteʼdodli deb hisoblagan[2]. Aniq maʼlumki, Jane 14 yoshlarida lotin yozuvini mukammal bilgan ammo, qadimgi yozuvda yoza olmagan[14]. James Taylorning Jane sakkiz tilda, shu jumladan xaldey va arab tillarida gaplasha oganligi haqidagi fikrlari tarixchilar tomonidan jiddiy qabul qilinmaydi[1].

Janening qamalda yozilgan keng maktublari uning asosan Muqaddas Yozuvlarni va Apokrifani mukammal bilimidan dalolat beradi: u oʻrta asr mualliflari singari xotirada saqlangan Bibliyadagi iqtiboslar tilida yozgan[1].

  • Yel miniatyurasi. Levina Teerlina, 1550-yillar atrofida [15]
    Yel miniatyurasi. Levina Teerlina, 1550-yillar atrofida
    [15]
  • Stretem portreti. 1590-yillar
    Stretem portreti. 1590-yillar
  • Xafton portreti. Yaratilgan yil nomaʼlum
    Xafton portreti. Yaratilgan yil nomaʼlum
  • Northwick portreti. Yaratilgan yil nomaʼlum
    Northwick portreti. Yaratilgan yil nomaʼlum

Devid Starki va Leanda De Lylening soʻzlariga koʻra, Jane Grayning asl tasviri Levin Teerlinkning yel universiteti yigʻilishidagi miniatur ishlarida koʻrsatilgan[16]. Starkning fikriga koʻra, koʻkrakdagi toʻgʻnogʻich 1553-yil 14-iyulda Jane ixtiyorida xazinaga topshirilgan narsalardan biridir[16]. Toʻgʻnogʻich eman shoxlari va gullar bilan bezatilgan. Taxminlarga koʻra, bu Guilford Dadlining shaxsiy emblemasi dala chinnigullari. Erik Ivesning soʻzlariga koʻra, miniatyurada chizikgan gullar chinnigullar emas, balki ertagullar, A° XVIII yozuvi esa 17 yoshga toʻlmay vafot etgan Janega tegishli emas.

Turmushi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jhon Dadli, Nortumberlend gertsogi, lord prezident va 1550-yil yanvardan 1553-yil 19-iyulgacha diktator boʻlgan.

1553-yil fevral oyida qirol Edward ogʻir kasal bilan kasal boʻlib qoldi. Aprel oyida, Edwardning tuzalishi ehtimoli shubhasiz boʻlganida, Henry Gray va noib Jhon Dadli, Elizabeth Parr vositachiligida, Jane Greyni regentning kenja oʻgʻli Guildford bilan unashtiruvi toʻgʻrisida shartnoma tuzdilar[1]. Boʻlib oʻtgan unashuvning birinchi asosi 24-aprel sanasi: shu kuni Dadlining xizmatkorlari kelin va qaynilarning uylariga toʻy sovgʻalarini yetkazib berishdi[1]. Bundan keyin Henry Grey oʻrtancha qizini Pembrok grafining toʻngʻich oʻgʻliga unashtirdi. Qoʻshaloq toʻy 21-may kuni Whitsunda boʻlib oʻtdi.

Toʻqqiz kun

[tahrir | manbasini tahrirlash]
London Traueri.

Qirol Edward VI 1553-yil 6-iyul kuni kechqurun soat toʻqqizlarda vafot etdi. Maryni hibsga olish uchun otasi tomonidan yuborilgan Robert Dadli kechikdi: malika Norfolkdagi oʻz qarorgohiga yetib kelgan edi. 8-iyulda Mary Dadli oilasi qoʻli yetmaydigan joyda qurolli qoʻzgʻolon uchun oldindan rejalashtirilgan[2] mexanizmni ishga tushirdi. Londonda oʻzaro xonlik davom etardi: qirolicha Janeni xalqqa tanishtirishdan oldin uni tojni qabul qilishga ishontirish kerak edi. Jane Meryning Traur qamogʻida oʻtirganida yozgan va bizgacha yetib kelgan italyancha maktub tarjimalaridan maʼlumki, Jon Dadlining qizi Meri Sidni 9-iyul kuni Chelsiga Maxfiylik kengashi buyrugʻini olib kelgan. Jane zudlik bilan qatl qilingan Edward Seymurning shahar chetidagi saroyi boʻlgan Sion Xausga[1] „qirol tayinlagan narsani olish“ uchun borishi kerak edi[1]. Qayiq ayollar bilan Temza boʻylab oʻz manziliga yetib kelganida, qurilishi tugallanmagan saroy boʻm-boʻsh edi[1]. Biroz vaqt oʻtgach, Jhon Dadli va shtatning oliy martabali vakillari Frensis Xastings, Uilyam Gerbert, Uilyam Parr va Genri Fitzalan[1] u yerga tashrif buyurishdi. Jhon Dadli Janega qirolning oʻlganini va uning oʻrnini Jane[1] egallashini aytdi. Jane buni rad etganidan soʻng, baribir ota-onasi va erining bosimmi tufayli rozi boʻldi.

10-iyul kuni oamma oldida Maxfiy kengash Janeni Qirolicha[1] deb eʼlon qilindi. Jane, eri va ota-onasi bilan barjada tantanali ravishda Traurga yoʻl oldi; ular quyi oqimda suzib kelayotganlarida, Kengash Marydan birinchi ultimatumini oldi[1][2]. Tahdid Dadlining partiyasini tezlashtirdi va kun oxiriga kelib Kengash Jeyn[2] nomidan eʼlonlar loyihasini tayyorladi va chop etdi. Toʻqqiz kun ichida Jane oʻz qoʻli bilan imzolanib chop etilgan bunday eʼlonlar Janening yuqori hukmronlikni qabul qilganini va undan chekinish niyati yoʻqligini dalilidir deydi XIX asr yozuvchilari[17]. Diniy shiorlar ortiga berkingan Marydan farqli oʻlaroq Jane xalqqa ochiq protestantlik pozitsiyasi bilan murojat qildi va dushmanni mamlakatni papalik boshqaruviga olib oʻtish niyati bilan aybladi. London xalqi befarqlik bilan jim turdi, Sharqiy Angliya odamlari esa Mary bayrogʻi ostida toʻplandilar. Ikki kun oʻtgach Kommendonning[18] soʻzlariga koʻra Janening Dadli oilasi bilan jiddiy ziddiyati kelib chiqdi. Traurga tojni topshirgan gʻaznachi Lord William Gilford uchun zudlik bilan ikkinchi tojni yasashni beixtiyor aytib yubordi. Taxtni eri bilan boʻlishgisi kelmagan Jane, Dadli kalnida jiddiy ziddiyatni keltirib chiqardi. Janening Gilfordga boʻlgan munosabati oʻzgardi: Jane piyoda roʻlida boʻlgan otasining rejalari avval boshidan eriga bagʻishlanganligini tushunib yetdi. Gerbert va Fitsalan ziddiyatni sovutishga muvaffaqa boʻlishgan boʻlsada, Tauer dunyosidan izolyatsiya qilingan va haqiqiy hukmronlik kuchiga ega boʻlmagan Jane avvalgidek John Dadli va uning partiyasining asiri boʻlib qoldi.

12-iyulga kelib, Jane va Dadli oilasi uchun vaziyat keskin oʻzgardi. Ilgari Maryni haqiqiy tahdid deb hisoblamagan Jhon Dadli harbiy amaliyot uchun yollanma askarlarni jadal yollash bilan shugʻullana boshladi; uning tugʻilgan joyi Bradgeytda Janening amakisi George Medli[2] otryadlari toʻplangan edi. Nima uchun Dadli Londonni Henry Grey qaramogʻida qoldirib, harbiy operatsiyani shaxsan oʻzi boshqarganligi haqidagi savol tarixchilar tomonidan hal qilinmagan: baʼzi manbalarga koʻra, Jane oʻz otasini qoʻmondon etib tayinlashni talab qilgan, boshqalarga koʻra, u bunga qarshi norozilik bildirgan. Dadli, shubhasiz, oʻz davrining eng malakali harbiy rahbari edi[1] va shuning uchun Janening toʻliq qoʻllab-quvvatlashidan foydalandi[2]. 14-iyulda Norfolk qirgʻoqlariga yuborilgan flot isyon koʻtardi. Zamondoshlarning fikricha, aynan shu xabar bilan Dadli partiyasining qulashi boshlangan[1]. Janega sodiqlik qasamyodini qilgan aristokratlar birin-ketin Sharqiy Angliyada Mery tomonga oʻtishdi. Yangilik Londonga yetib borgach, Maxfiylik kengashi qirolichani qoʻllab-quvvatlashda ustlasha boshladi. 17-iyul kuni Jane maslahatchilarni yaqinlashib kelayotgan xiyonatda gumon qilib, Trauer qoʻriqchilarini shaxsiy nazoratga oldi[2] va ertasi kuni oʻz qoʻshinlarini yollash haqida eʼlon qildi. Bunga „bizning sodiq va suyukli amakivachchalarimiz“ Henry Fitstalan va Williaam Gerbert, Arundel va Pembrok graflari[2] qoʻmndonlik qilishlari kerak edi: ular Uels chegarasida joylashgan mavjud kuchlarni yigʻib, Temza vodiysi gʻarbidan isyonchilarga qarshi zarba berishlari kerak edi[1]. Jeyn oʻsha kuni Dadli qoʻzgʻolonda jangni tark etib, Kembrijga chekinganini va „sevimli amakivachchalari“ Londonda yashirincha Meri[2] foydasiga uning taxtdan toʻntarishga tayyorgarlik koʻrayotganini hali bilmas edi.

19-iyul kuni Gerbert Sirli Kengash va London ozini oʻzi boshqarish koʻmagida Meryni qirolicha deb eʼlon qildi. Londonliklar toʻntarishni olqishladilar, Jeynning sobiq tarafdorlaridan hech biri uni qoʻllab-quvvatlamadi. Kuchlar muvozanatini tushungan, Henry Gray minora qoʻriqchilariga qurollarini tushurishni buyurdi; qoʻriqchilar, oʻz navbatida, uni Maryga bay’at qilishga majbur qildilar[2]. Aynan otasi qiziga uning taxtdan agʻdarilgani haqida xabar bergan. U shoshib Gerbertdan kechirim soʻrash uchun ketganidan soʻng[2], soqchilar Jane, Gildford Dadli, uning onasi va ularning barcha hamrohlarini[2] hibsga olishni buyurdilar. Traurerni tark etmagan holda, sobiq qirolicha mahbusga aylandi. Jhon Dadli toʻntarilish haqida xabar olib, qarshilikni toʻxtatdi va gʻoliblarning rahm-shafqatiga taslim boʻldi.

Qamoq va qatl

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Trauerdagi Jane Gray xonim. William Frederik Yeams (1860)

Hukmronligining birinchi haftalarida Mery asosan Dedli oilasiga, ikkinchidan, Jane va London rasmiylariga qaratilgan boʻlib, hokimiyatni egallashga urinish uchun emas, balki uning „noqonuniyligi“ haqida haqoratli bayonotlari uchun gʻzabga toʻlgan edi. U Graylarni taʼqib qilish niyatida emas edi: Iyul 27 Trauerga kuzatilgan[2], Henry Gray uch kundan keyin[2] yigirma ming funtga kechirim sotib oldi va noyabr oyida Mary uni kechirdi. Mary Janeni ham kechirishga tayyor edi, lekin qon talab qilgan Charlz V ning Yan Schieve va Simon Renard ismli elchilari aralashishdi[19]. Ularning taʼsiri ostida qirolicha Janeni hibsda qoldirib, 12-avgustda unga qarshi xiyonat aktini imzoladi[1], bu 16-asrda muqarrar oʻlim hukmini anglatardi[2]. Mary buni amalga oshirish niyatida emas edi va Janeni ozod qilishning imperator elchilariga ham, ingliz jamiyatiga ham[2] mos keladigan yoʻllarini faol ravishda qidirdi, bunda Janening aybsizligi va Meryning rahm-shafqati[1] ustunlik qildi. Haqiqatan ham, 1553-yil inqirozida ishtirok etganlarning barchasidan qatl qilindi faqat Jhon Dadli, Jhon Geyts va Thomas Palmer va ularning tarafdorlarining aksariyati Renardning noroziligi tufayli mulkiy sanktsiyalar orqali qutulishdi (inglizcha: composition)[1]. Avgust oyining oxiriga kelib Trauerda bir necha mahbus qolgan holos[1].

Trauerdagi Jane rejimi nisbatan yumshoq edi[1]. U komendantning uyida bemalol yashar, yonida xizmatkorlar, ota-onalar bor edi, u xat yozar, tashqaridan mehmonlarni qabul qilib, ular bilan din va siyosat haqida bemalol gaplashar edi[2], lekin dekabr oyining oʻrtalarigacha koʻchaga chiqish taqiqlandi[1]. Janening oʻlimidan oʻn yil oʻtgach, protestant doiralarida u homilador boʻlib qatl etilgani haqida afsona paydo boʻldi: Jane Guildford[2] tomonidan homilador boʻlgan. Aslida, er-xotin ajralgan edi, Jeyn Guildfordni faqat kamera oynasidan koʻrishi mumkin edi holos[1].

Qatl qilingan joy: Trauerning ichki hovlisi.
  • "Rojer Asham va Jane Grey" 1853-yil
    "Rojer Asham va Jane Grey" 1853-yil
  • "Gilford Dadli Janeni tojni olishga koʻndiryapti" Charlz Lesli, 1827-yil
    "Gilford Dadli Janeni tojni olishga koʻndiryapti" Charlz Lesli, 1827-yil

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 Ives 2009.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 De Lisle 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 Loades 1996.
  4. ↑ Gunn, S. J. „Henry VII (1457–1509), king of England and lord of Ireland“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  5. ↑ Horrox, R. „Arthur, prince of Wales (1486–1502)“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  6. ↑ Ives, E. W. „Henry VIII (1491–1547), king of England and Ireland“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  7. ↑ Eaves, G. R. „Margaret (Margaret Tudor) (1489–1541), queen of Scots, consort of James IV“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  8. ↑ Loades, D. M. „Mary (1496–1533), queen of France, consort of Louis XII“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  9. ↑ Hoyle, R. W. „Clifford, Henry, first earl of Cumberland (c.1493–1542), magnate“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  10. ↑ Warnicke, R. M. „Grey (other married name Stokes), Frances (née Lady Frances Brandon), duchess of Suffolk (1517–1559), noblewoman“. Oxford Dictionary of National Biography (2004).
  11. ↑ Ives 2009, s. 34.
  12. ↑ Mitchell 2007.
  13. ↑ {{{заглавие}}}.
  14. ↑ Ives 2009, ss. 64–65.
  15. ↑ Ives 2009, s. 15.
  16. ↑ 16,0 16,1 J. Stephan Edwards. „The Yale Miniature Portrait“ (2008). 2014-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  17. ↑ De Lisle 2009, s. 104.
  18. ↑ De Lisle 2009, s. 105.
  19. ↑ Porter 2010. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_Grey&oldid=4086232" dan olindi