Laiy
Laiy yoki Lay (qadimgi yunoncha: Λάϊος) ― qadimgi yunon mifologiyasining qahramoni[1].
Fiva shohi, Labdakning oʻgʻli[2], Iokastaning eri, Edipning otasi. Otasi vafot etganida, Laiy 1 yoshda edi. Keyinchalik egizaklar Zef va Amfion[3] tomonidan Fivadan quvilgan[4].
Fiva taxtini egallab olgan Amfion va Zetadan yashirinib, Laiy Pisatis shahri qiroli va Tantalning oʻgʻli Pelop dargohidan mehmondoʻstlik va panoh topdi. Pelop laʼnat ostida edi, chunki u taxtni ham, uning rafiqasi Gipodamiyani ham makkorlik orqali qoʻlga kiritgan edi. Pelop kenja oʻgʻli Xrisippni hammadan ham koʻproq yaxshi koʻrardi. Laiy Xrisippga ikki gʻildirakli aravada yurishni oʻrgatayotganida, uni sevib qoladi va oʻgʻirlab ketadi[5]. Laiy uni aldab, Fivaga olib boradi, buning uchun u oʻz navbatida Pelop tomonidan laʼnatlangan (afsonaning boshqa versiyasida Xrisipp katta akalari tomonidan oʻldirilgan)[6].
Amfion vafotidan keyin u Fivaga hukmronlik qilgan. Menekeyning qizi Iokastaga (yoki Epikast) uylangan. Pelopning laʼnati Laiyning nikohida befarzandlikka olib keldi. Delfiga maslahat soʻrab borgan Laiyga Apollon orakuli bashorat qiladi: Laiy oʻgʻil koʻrishi mumkin, ammo keyin oʻgʻli uni oʻldiradi[7]. Maʼbud orakul orqali Laiyga uch marta farzand koʻrishni taqiqlaydi[8]. Buni xohlamay, Laiy farzand koʻrish gʻoyasidan voz kechadi, lekin bir kuni mast boʻlib, u xotinini homilador qiladi[9]. Laiy bashorat amalga oshishidan qoʻrqib, xizmatkorga chaqaloq Edipni Kiferon togʻiga olib borib tashlashni buyuradi, lekin xizmatkor rahm-shafqat qilib, buyruqqa itoat qilmaydi va chaqaloqni choʻponlarga beradi.
Voyaga etgan Edip oʻzining kelib chiqishini bilmagan holda, otasini oʻldirishi haqida bashorat oldi va dahshatga tushib, asrab olgan ota-onasidan qochib ketadi. Toʻrtta hamrohi bilan Fokida hududi boʻylab aravada ketayotgan Laiy[10], Edip tomonidan janjalda oʻldirilgan[11]. Bu Sxistda (yoʻl chorrahasi) roʻy bergan edi, Laiy va uning qulining qabri shu yerga qoʻyilgan[12]. Yoki Laiy va xabarchisining qabri Lafistiy togʻida boʻlgan[13].
Esxilning „Laiy“ tragediyasi va Likofronning „Laiy“ tragediyasining, Platonning „Laiy“ komediyasining bosh qahramoni.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Mifi narodov mira. M., 1991-92. V 2 t. T. 2. S. 35
- ↑ Sofokl. Tsar Edip 225
- ↑ Gigin. Mifi 9
- ↑ Gantz T. Mythes de la Grèce archaïque (фр.) — Paris: Éditions Belin, 2004. — P. 1390. — ISBN 978-2-7011-3067-5
- ↑ Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka III 5, 5
- ↑ Лай // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1896. — Т. XVII. — С. 254.
- ↑ Sofokl. Tsar Edip 711—715; Gigin. Mifi 66
- ↑ Esxil. Semero protiv Fiv 745—749; Diodor Sitsiliyskiy. Istoricheskaya biblioteka IV 64, 1
- ↑ Yevripid. Finikiyanki 14-22
- ↑ Sofokl. Tsar Edip 752
- ↑ Psevdo-Apollodor. Mifologicheskaya biblioteka III 5, 5.7-8; 15, 7
- ↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi X 5, 3
- ↑ Nikolay Damasskiy. Istoriya, fr. 8 Yakobi