Mariniylar davlati
| Mariniylar sultonligi Sultonlik | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Poytaxti | Fos | |||
| Til(lar)i | Arab tili | |||
| Dini | Islom | |||
| Sulola | Mariniylar | |||
Mariniylar davlati (arabcha: الدَّوْلَة الْمَرِينِيَّة ad-Dawla l-Marīniyya) — oʻrta asrlarda Marokashdagi davlat (1258—1420). Poytaxti — Fos shahri. Din — sunniy Islom. Davlat tili — arab tili[1].
Sulolaning hokimiyat tepasiga kelishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mariniylar Magʻribning sharqiy va janubi-sharqiy hududlarida yashovchi barbarlarning zanoti nomli qabilalar ittifoqidan iborat edi. Ular dastlab 1216-yili Sahroi Kabirdan Marokashga hujum qilishgan. Muvahhidlar davlatiga qarshi olib borilgan kurashlar natijasida aka-uka Abu Yahyo Abdulhaq (1244—1258) va Abu Yusuf (1258—1286) ulardan bir necha shaharlarni tortib oladi: Miknasni 1244-yili, Fosni 1248-yili. 1269-yili Marokashdagi soʻnggi muvahhidlar hukmdori qulatilgach, mariniylar rasman davlatlariga ega boʻlishdi.
Harbiy yurishlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Davlat tuzildan soʻng qolgan mintaqalarni egallash uchun kuchli qoʻshin tuzishga kirishishdi. Abu Ya’qub Yusuf (1286—1307) davrida Andalusiyada bir qancha urushlar olib borildi. 1275-yili Esixa jangida mariniylar qoʻshini ispanlarni magʻlub etdi. Jazoirda olib borgan urushlari natijasida mariniylar Al-Jazoir va Harron shaharlarini qoʻlga kiritishdi. 1309-yili Jabal ut-Toriq (Gibraltar) ispanlar tomonidan tortib olingach, mariniylar qoʻshini Ispaniya yurishiga tayyorlana boshladi. Lekin 1340-yili Abul Hasan Ali (1331—1348) qoʻshini Rio-Salado jangida Kastiliya qiroli Alfons XІ va Portugaliya qiroli Alfons IV ning birlashgan qoʻshini tomonidan magʻlub etiladi. 1337-yili Tunisga yurish qilgan mariniylar Abdulvodni magʻlub etib poytaxt Tlimsenni qoʻlga kiritishdi. 1358-yili ikkinchi marta hafsiylarga zarba berildi. Lekin hafsiylar sulolasini butkul tugata olishmadi. 1401-yili Kastiliya qiroli Genrix III Tetuan shahrini oʻqqa tutdi. 1415-yili esa portugallar Seutani istilo qildi[2].
Sulola tanazzuli
[tahrir | manbasini tahrirlash]Soʻngi hukmdor Abdulhaq (1421—1465) davrida mariniylarning qarindoshlari boʻlgan Vattosiylar davlat ishlarini oʻz nazoratiga ola boshladi. Bundan qattiq xavfsiragan Abdulhaq 1458-yili koʻplab vattosiy zodagonlarni qatl ettirdi, shundan soʻng davlatni mustaqil boshqarishga harakat qildi. Biroq mazkur tadbiri amaliy jihatdan unga manfaat keltirmadi. 1465-yili Abdulhaq isyonchilar tomonidan oʻldiriladi[3].
Hukmdorlar roʻyxati
[tahrir | manbasini tahrirlash]| T/r | Hukmdorlar | Hukmronlik yillari |
|---|---|---|
| 1 | Abu Yusuf Yaʼqub ibn Abdulhaq | 1269—1286 |
| 2 | Abu Yaʼqub Yusuf Nosir | 1286—1307 |
| 3 | Abu Sobit Omir | 1307—1308 |
| 4 | Aburrabeʼ Sulaymon | 1308—1310 |
| 5 | Abu Said Usmon ibn Yaʼqub | 1310—1331 |
| 6 | Abulhasan Ali ibn Usmon | 1331—1348 |
| 7 | Abu Annon Foris ibn Ali | 1348—1358 |
| 8 | Abu Solim Muhammad ibn Foris | 1358—1361 |
| 9 | Muhammad ibn Yaʼqub | 1361—1366 |
| 10 | Abdulaziz I | 1366—1372 |
| Toj talabgorlari taxt talashishgan | 1372—1384 | |
| 11 | Muso ibn Foris | 1384—1387 |
| 12 | Abul Abbos | 1387—1393 |
| 13 | Abdulaziz II | 1393—1396 |
| 14 | Abdulloh | 1396—1398 |
| 15 | Usmon | 1398—1421 |
| 16 | Abdulhaq | 1421—1465 |
| Ichki nizolar tufayli taxt boʻsh turgan | 1465—1472 |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 449-bet.
- ↑ Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 450-bet.
- ↑ Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 451-bet.
- ↑ Vohidov Sh., Qodirov A. Sharqning mashhur sulolalari. Toshkent: Akademnashr, 2013. 449-450-betlar.