Paritet (fizika)

Fizikada paritet transformatsiyasi (shuningdek , paritet inversiyasi deb ataladi) bir fazoviy koordinata belgisining burilishidir. Uch o'lchovda u barcha uchta fazoviy koordinatalar belgisida bir vaqtning o'zida burilish ( nuqtani aks ettirish )ga ham tegishli bo'lishi mumkin:$$\mathbf {P} :{\begin{pmatrix}x\\y\\z\end{pmatrix}}\mapsto {\begin{pmatrix}-x\\-y\\-z\end{pmatrix}}.$$$\mathbf {P} :{\begin{pmatrix}x\\y\\z\end{pmatrix}}\mapsto {\begin{pmatrix}-x\\-y\\-z\end{pmatrix}}$ Buni fizik hodisaning chiralligi uchun sinov sifatida ham ko'rish mumkin, ya'ni paritet inversiya hodisani uning oyna tasviriga aylantiradi. Elementar zarrachalarning barcha fundamental o'zaro ta'sirlari, zaif o'zaro ta'sirdan tashqari, paritet ostida simmetrikdir. Zaif o'zaro ta'sir chiraldir va shuning uchun fizikada chirallikni tekshirish uchun vosita beradi. Paritet ostida simmetrik bo'lgan o'zaro ta'sirlarda, masalan, atom va molekulyar fizikada elektromagnitizmda, parite kvant o'tishlari ostida yotgan kuchli boshqaruv printsipi bo'lib xizmat qiladi.

P ning matritsadagi tasviri (har qanday o'lchamdagi) determinantga -1 ga teng va shuning uchun 1 ga teng determinantga ega bo'lgan aylanishdan farq qiladi. Ikki o'lchovli tekislikda ishoradagi barcha koordinatalarning bir vaqtning o'zida aylanishi paritet o'zgarishi emas ; bu 180° ga aylanish bilan bir xil.

Kvant mexanikasida paritet oʻzgarishi bilan oʻzgarmagan toʻlqin funksiyalari juft funksiyalar, paritet oʻzgarishida belgisini oʻzgartiradiganlar esa toq funksiyalar deb taʼriflanadi.

Oddiy simmetriya munosabatlari

Aylanishlar ostida klassik geometrik ob'ektlarni skalerlar, vektorlar va yuqori darajadagi tensorlarga ajratish mumkin. Klassik fizikada jismoniy konfiguratsiyalar har bir simmetriya guruhining tasviri ostida o'zgarishi kerak.

Kvant nazariyasi bashorat qiladiki, Hilbert fazosidagi holatlar aylanishlar guruhining tasvirlari ostida emas, balki faqat proyektiv tasvirlar ostida o'zgarishi kerak. Proyektiv so'z shuni anglatadiki, agar har bir holat fazasini loyihalashtirsa, bu yerda kvant holatining umumiy fazasi kuzatilmasligini eslaymiz, u holda proyektiv tasvir oddiy tasvirga kamayadi. Barcha tasvirlar ham proyektiv tasvirlardir, lekin buning aksi to'g'ri emas, shuning uchun kvant holatlaridagi proyektiv tasvirlash sharti klassik holatlardagi vakillik shartidan zaifroqdir.

Ushbu maqola Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekisto Milliy Universiteti Fizika fakulteti talabasi Do'stmuhamedova Shahzoda tomonidan wikita'lim loyihasi doirasida ingliz tilidan tarjima qilindi.

O(3) ning vakillari

Skayarlar, psevdoskalarlar, vektorlar va psevdovektorlarning yuqoridagi tasnifini yozishning muqobil usuli har bir ob'ekt o'zgartiradigan tasvir maydoni nuqtai nazaridandir. Buni guruh gomomorfizmi nuqtai nazaridan berish mumkin $\rho$ vakillikni belgilaydi. Matritsa uchun $R\in {\text{O}}(3),$

• skalerlar: $\rho (R)=1$, ahamiyatsiz vakillik
• psevdoskalar: $\rho (R)=\det(R)$
• vektorlar: $\rho (R)=R$, asosiy vakillik
• psevdovektorlar: $\rho (R)=\det(R)R.$

Vakillik chegaralanganda ${\text{SO}}(3)$, skalyarlar va psevdoskalarlar xuddi vektorlar va psevdovektorlar kabi o'zgaradi.

Iqtiboslar