Pastdargʻom tumani

Pastdargʻom tumani

tuman
Tarkibida	Samarqand viloyati
Maʼmuriy markazi	Juma (shahar)
tuman hokimi	Sherzod Rahmatov
Rasmiy tillar	Oʻzbek
Aholi (2019)	325251
Zichligi	1km. kv.ga 374 kishi kishi./km²
Dinlar tarkibi	musulmonlar
Maydoni	0,87 ming km. kv. km²
Uzunligi	Samarqand shahrigacha 24 km
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Pochta indeksi	140500
Avtomobil raqami kodi	30
Rasmiy sayti	https://www.pastdargom.uz/
Xaritada

Pastdargʻom tumani — Oʻzbekiston Respublikasi Samarqand viloyatidagi tuman. 1926-yil 29-sentabrida tashkil etilgan. 1929—1938-yillarda Akmal Ikromov tumani deb atalgan. 2001-yilda Past Dargʻom tumaniga Goʻzalkent tumani qoʻshildi. Shimoldan Oqdaryo va Ishtixon, gʻarbdan Kattaqoʻrgʻon, Nurobod tumanlari, janubdan Qashqadaryo viloyati va sharqdan Samarqand tumani bilan chegaradosh. Maydoni 0,87 ming km². Aholisi 325 990kishi (2019). Past Dargʻom tumanida 1 shahar (Juma), 12 shaharcha, 107 mahalla fuqarolari yigʻini, 151 qishloq aholi punktlari bor. Markazi — Juma shahri.

Etimologiyasi

Tuman nomining kelib chiqishini mahalliy tilshunos, toponimistlar daryo (Dargʻom)ning quyisi (quyisidagi yer, hudud) deb izohlaydilar. Darhaqiqat, Zarafshon daryosining pastki qismida joylashgan Dargʻom kanali tuman hududidan oqib oʻtadi. 1141-yilning 9-sentabrida Kotvon dashtida Saljuqiylar va Qoraxitoylar oʻrtasidagi jang Dargʻom daryosi boʻyida boʻlib oʻtgan va tarixchilarning taʼkidlashicha „… jangda Saljuqiylardan 30 ming kishi halok boʻlgan, 10 ming kishini Dargʻom daryosi oqizib ketgan“. Daryo nomi „Boburnoma“da ham uchraydi.

Tabiati

Tuman relyefi yassi tekislik boʻlib, sharqdan gʻarbga nishab. Yerining yuzasi uchlamchi davr choʻkindi jinslaridan tashkil topgan. Ustki qismini Zarafshon va uning irmoqlari oqizib kelgan allyuvial yotqiziqlar qoplagan. Tuman hududining janubiy-sharqi Zafarfshon togʻ tizmalarining gʻarbiy uchi bilan band. Eng baland nuqtasi 2204 metrgacha yetadi. Janubiy-gʻarbiy qismi QARNOBCHOʻL dashtining sharqiy va QARSHI choʻlining shimoliy chekkalaridan iborat chala choʻllardir. Tuproqlari, asosan, boʻz tuproq. Choʻl hududida ozroq shoʻrxoklar bor. Togʻ etaklarida jigarrang va qoʻngʻir togʻ-oʻrmon tuproqlari tarqalgan. Yovvoyi oʻsimliklari: shuvoq, bugʻdoyiq va togʻchala choʻl oʻsimliklaridan iborat. Daryolarning qayirlarida roʻvak, qamish, shoʻrajriq, suvrang, kampirsoch, itgunafsha, yulgʻun va boshqalar oʻsadi. Yovvoyi hayvon va parrandalardan: boʻri, tulki, quyon, chiyaboʻri, jayron, jayra, qobon, kaltakesak, toshbaqa, sariq ilon, echkiemar, koʻrsichqon, kichik qoʻshoyoq, qumsichqon, tipratikan, kalamush, qirgʻovul, loyxoʻrak, oʻrdak, soʻfitoʻrgʻay, chugʻurchiq, zargʻaldoq va bboshqalar uchraydi. Tuman hududining shimolidan ZARAFSHON daryosining tarmogʻi — QORADARYO va boshqa soylar oqib utadi, gʻarbida yozda qurib qoladigan soylar bor. Tuman hududi orqali DARGʻOM kanali, ESKI ANHOR kanali oʻtadi. Iqlimi keskin kontinental. Lekin, shimol, shimoliy-sharq va sharq tomondan togʻlar bilan oʻralganligi uchun qishi iliqroq. Yanvar oyida oʻrtacha harorat — 1,9°, iyulda 27,2°, eng past harorat —26°, eng yuqori harorat 44°. Yillik yogʻin 328 mm boʻlib, asosan, qish va bahorda yogʻadi.

Aholisi

Aholisi, asosan, oʻzbeklar, shuningdek, tojik, rus, tatar, koreys va boshqa millat vakillari ham yashaydi. Aholining oʻrtacha zichligi 1 km² ga 374 kishi.

Xoʻjaligi

Tuman xoʻjaligida yetakchi tarmoq qishloq xoʻjaligi Past Dargʻom tumanida paxta tozalash zavodlari (Juma va Charxin), „Oʻzbiokom-binat“ korxonasi, „Agrokimyotaʼminot“ aksiyadorlik birlashmasi, „Agromashservis“ aksiyadorlik jamiyati,’ qurilish tashkilotlari, gʻisht zavodi, „Paxtabank“, „Tadbirkorbank“, Milliy bank boʻlimlari, Mebellar uyi, supermarket, 346 savdo doʻkonlari, bozorlar, 99 umumiy ovqatlanish, 239 maishiy xizmat koʻrsatish korxonalari mavjud. Qoʻshma, kichik va xususiy korxonalar faoliyat koʻrsatadi.

Pastdargʻom tumanida 10 ga yaqin shirkat xoʻjaligi, Past Dargʻom ijara xoʻjaligi va boshqa bor.

Qishloq xoʻjaligida foydalaniladigan yerlarning 16,8 ming ga yeriga paxta, 14,7 ming ga yeriga don va boshqa ekinlar ekiladi (2003).

Tuman jamoa va shaxsiy xoʻjaliklarida qoramol, qoʻy va echki, ot, par-randa boqiladi.

Maorifi

Past Dargʻom tumanida 128 umumiy taʼlim maktabi (2022), 3 kasb-hunar kolleji, respublika badiiy akademiyasi tasarrufidagi 1 sanʼat litseyi, Oʻzbekiston — Koreya hamkorligida ochilgan sanʼat kolleji, 2 musiqa maktabi mavjud, 59 kutubxona, 22 klub, madaniyat uylari va saroylari, mada-niyat va istirohat bogʻlari, 22 xalq teatri, 6 xalq ansambli faoliyat koʻrsa-tadi. Tumanda 12 stadion, 890 sport maydonchalari, sportning milliy ku-rash, karate, real-aykido turlari va boshqa boʻyicha sport klublari ishlab turibdi.

Tibbiy muassasalari

Past Dargʻom tumanidagi tuman tibbiyot birlashmasiga qarashli 4 kasalxona, 5 shifoxona, 76 feldsher-akusherlik punktlari, 200 qishloq-davolash ambulatoriyalari, 16 qishloq vrachlik punktlari, 21 dorixona mavjud.

Transporti

Tuman hududi orqali Toshkent — Dushanba, Toshkent — Qarshi poyezdlari oʻtadi. Kattaqoʻrgʻon—Juma—Samarqand, Samarqand—Sazagʻon—Jom, Juma—Xoncharvoq va boshqa yoʻnalishlarda avtobuslar qatnaydi. Toshkent—Urganch, Toshkent—Navoiy yoʻnalishlari boʻylab qatnaydigan avtobuslar ham tuman hududi orqali oʻtadi. Juma—Sazagʻon oʻrtasida qattiq qoplamali avtomobil yoʻli oʻtkazilgan. 1931-yildan „Past Dargʻom haqiqati“ tumani gaz.si chiqadi.

Havolalar

• Samarqand viloyat hokimligining rasmiy sayti — PASTDARGʻOM TUMANI (Wayback Machine saytida 31-dekabr 2013-yil sanasida arxivlangan)