Qoʻstanay (viloyat)

Qoʻstanay viloyati
qoz. Қостанай облысы
	Gerb;
	Gerb;
viloyat
Tegishli	Shimoliy Qozogʻiston
Maʼmuriy markazi	Qoʻstanay
Yirik shahari	Rudniy
Asos solingan sanasi	1936-yil
Akim	Saduaqasov Nurali Mustafinovich
Aholi (2013);	880,109; (5,7 % , (8-oʻrin)
Zichligi	4,5 kishi./km²
Millatlar tarkibi	ruslar 42,98 % ; qozoqlar 31,14 % ; ukrainlar 9,58 % ; olmonlar 3,16 % ; tatarlar 1,92 % ; beloruslar 1,71 %
Dinlar tarkibi	Xristianlar, Musulmonlar
Maydoni	196 001 km² (7,2 %, 6-oʻrin)
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7142
Pochta indeksi	11 xxxx
Avtomobil raqami kodi	W,P,10
Rasmiy sayti	http://www.kostanay.gov.kz/rus/
Xaritada
53°12′0″N 63°38′0″E / 53.20000°N 63.63333°E

Qoʻstanay viloyati — Qozogʻiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1936-yil 29-iyulda tashkil etilgan. Respublikaning shimoliy qismida, Tobol daryosi havzasida. Maydoni 196 ming km². Aholisi 880,326 kishi (2012) shahar aholisi 52 %. Tarkibida 4 shahar va 12 shaharcha bor, 13 tumanga boʻlingan. Markazi — Qoʻstanoy shahri. Viloyat respublikaning 4 ta boshqa viloyatlari bilan chegaradosh. (Aqtoʻbe, Qaragʻandi, Akmola va ShQV) va Rossiyaning 3-ta viloyati bilan (Orenburg, Chelyabinsk, Qoʻrgʻan).

Aholisi

Viloyatda 2010-yil 10-oktyabrdagi maʼlumoti boʻyicha 882,018 kishi istiqomat qiladilar. Viloyat koʻp millatli hisoblanadi, viloyatda 100 dan ziyod millat vakillari istiqomat qilishadi. Aholining milliy tarkibini esa quyidagi jadvaldan koʻrishingiz mumkin:

Viloyat aholisining milliy tarkibi
(hozirgi kungi ^[3])^[4]^[5]:
	Aholi soni 1989-yilgi^[3]	%^[3]	Aholi soni 1999-yilgi	%	Aholi soni 2010-yilgi	%
jami	1223844	100,00 %	1017729	100,00 %	886284	100,00 %
Ruslar	535100	43,72 %	430242	42,27 %	360976	40,73 %
Qozoqlar	279787	22,86 %	314801	30,93 %	317762	35,85 %
Ukrainlar	178140	14,56 %	130449	12,82 %	102070	11,52 %
Olmonlar	110440	9,02 %	57410	5,64 %	33421	3,77 %
Beloruslar	35404	2,89 %	25018	2,46 %	19367	2,19 %
Tatarlar	27812	2,27 %	20070	1,97 %	16706	1,88 %
Boshqurtlar	10178	0,83 %	5435	0,53 %	4602	0,52 %
Koreyslar	4085	0,33 %	4160	0,41 %	3998	0,45 %
Ozarbayjonlar	4570	0,37 %	3619	0,36 %	3718	0,42 %
Moldavanlar	4807	0,39 %	3302	0,32 %	2928	0,33 %
Chechenlar	2955	0,24 %	2167	0,21 %	2405	0,27 %
Mordvalar	4433	0,36 %	2852	0,28 %	1962	0,22 %
Udmurtlar	3336	0,27 %	2309	0,23 %	1875	0,21 %
Armanlar	1765	0,14 %	1938	0,19 %	1907	0,22 %
Polyaklar	2853	0,23 %	2357	0,23 %	1845	0,21 %
Chuvashlar	3132	0,26 %	1949	0,19 %	1437	0,16 %
Ingushlar	1325	0,11 %	1114	0,11 %	1065	0,12 %
boshqalar	13722	1,12 %	8537	0,84 %	8240	0,93 %

Kommunikatsiyalar

Viloyatdan xalqaro „Yekaterinburg-Almati“ avtomabil yoʻli oʻtadi. Temir yoʻlning uzunligi — 1452,3 km.ni tashkil qiladi, avtomabil yoʻllarining uzunligi — 9514,3 km, gaz quvurlar — 2491,4 km, issiqlik quvurlari — 778,8 km, suv quvurlari — 5937,1 km. 2004-yili „Altinsari-Xromtau“ temir yoʻli barpo etilgan. Asosiy transport tugunlari: Qoʻstanay va Tobol. Qoʻstanay shahri Moskva, Ostona, Olmaota kabi yirik shaharlar bilan havo yoʻllari orqali bogʻlangan.

Tabiati

Viloyat Ural togʻlarining sharqidagi dasht zonasida, katta qismi Toʻrgʻay va Ural sharqi platolarida joylashgan. Qoʻstanoy viloyatining shimoli-gʻarbiy qismini Uralning togʻ oldi tekisliklari va tarmoqlari egallagan. Foydali qazilmalardan temir rudasi, boksit, nikel, titanga boy. Asbest, qoʻngʻir koʻmir va qurilish materiallari zaxirasi ham katta. Iqlimi keskin kontinental, yozi issiq, quruq, qishi sovuq, qor kam yogʻadi. Iyulning oʻrtacha harorati shimolda 18—19 °C va janubda 21 — 22 °C, yanvarniki shimolda —19 °C va janubda —17 °C. Yillik yogʻin shimolda 300 – 350 mm, janubda 240 –280 mm. Vegetatsiya davri shimolda 150 —175 kun, janubda 180 kun. Eng yirik daryosi — Tobol (Ob havzasi); chap irmoqlari — Sintasti, Ayat, Uy, oʻng irmogʻi — Ubagan. Mayda koʻl koʻp. Qoʻstanoy viloyatining shimoliy qismida qora tuproq (hududining 40 % dan ortiqrogʻi), janubida esa kashtan tuproqlari tarqalgan. 143 ming ga yer oʻrmon. Yovvoyi hayvonlardan boʻri, tulki, yelik, boʻrsiq, oq tovushqon, malla tovushqon: qushlardan toʻrgʻay, turna, qur, qizilishton, kakliklar uchraydi.

Hududiy boʻlinishi

Viloayt tarkibida: 16-ta tuman va viloyat ahamiyatiga ega 4-ta shahar mavjud^[6]:

Altinsarin tumani — Oʻbagʻan qishlogʻi
Amangeldi tumani — Amangeldi qishlogʻi
Avliyokoʻl tumani — Avliyokoʻl qishlogʻi
Denisov tumani — Denisovka qishlogʻi
Jangeldi tumani —Toʻrgʻay qishlogʻi
Jitiqara tumani — Jitiqara shahri
Qamishli tumani — Qamishli qishlogʻi
Qorabaliq tumani — Qorabaliq qishlogʻi
Qorasuv tumani — Qorasuv
Qoʻstanoy tumani — Zatobolsk qishlogʻi
Mendiqara tumani — Borovskoy qishlogʻi
Navruzim tumani — Qaramendi qishlogʻi (Dokuchaevka)
Sarikoʻl tumani — Sarikoʻl qishlogʻi (Uritskiy)
Taran tumani — Taran qishlogʻi
Uzunkoʻl tumani — Uzunkoʻl qishlogʻi
Fedorov tumani — Fedorovka
Orqaliq shahri
Qoʻstanoy shahri
Lisakovsk shahri
Rudniy shahri

Sanoati

Energetikasi tashqaridan keltiriladigan koʻmir, mazut va gaz bilan ishlaydi. Qoʻstanoy viloyati gʻalla, goʻsht, temir rudasi, asbest va boksit yetkazib beradigan yirik viloyatdir. Sanoatining asosiy tarmogʻi — kon-ruda sanoati. Metallsozlik (avtomobil, motor taʼmirlash, mexanika zavodlari), kimyo sanoatlari, qurilish materiallari ishlab chiqarish va ayniqsa, yengil (toʻqimachilik, poyabzal ishlab chiqarish, tikuvchilik) va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari (un, pivo, goʻsht, moy) rivojlangan.

Qishloq xoʻjaligi

Xoʻjaligida lalmikor dehqonchilik bilan birga (asosan, bugʻdoy), sut-goʻsht chorvachiligi va qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini qayta ishlash yetakchi oʻrinda. Qishloq xoʻjaligi gʻallachilik va chorvachilikka ixtisoslashgan. Ekin maydonlariga gʻalla, sabzavot, poliz, texnika va ozuqa ekinlari, kartoshka ekiladi. Sut-goʻsht yetishtiriladigan qoramolchilik, shuningdek, choʻchqachilik, parrandachilik, qoʻy va echkichilik rivojlangan. Qoʻychilik goʻsht va jun yetishtirishga ixtisoslashgan.

Ijtimoiy soha

1-yanvar 2008-yilgi maʼlumot boʻyicha viloyatda 644 maktab, 91 bolalar bogʻchasi, 28 oʻrta maxsus oʻquv yurtlari, 9 oliy oʻquv yurtlari, 48 shifoxona, 8 kasalxona, 3 teatr, 10 muzey, 393 kutubxona, 278 madaniyat uyi, 2 sport saroyi, 39 sport joylari va 29 stadionlar faoliyat yuritmoqda.

Manbalar

↑ Численность населения Республики Казахстан по областям с началa 2013 года до 1 марта
↑ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись населения Республики Казахстан 2009 Года. Краткие итоги.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 V sovremennix granitsax Kostanayskoy oblasti, vklyuchaya bivshuyu Turgayskuyu oblast
↑ Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv (Wayback Machine saytida 2013-11-13 sanasida arxivlangan): Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1) (Wayback Machine saytida 2011-08-16 sanasida arxivlangan)
↑ Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1 yanvarya 2010 goda^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Kostanayskaya oblast. Istoriya ATD^{[sayt ishlamaydi]}

Havolalar

Историко-краеведческий сайт о Костанае и Костанайской области
Информационный портал акима Костанайской области
Информационный портал Костанайской области (Wayback Machine saytida 2012-05-30 sanasida arxivlangan)
Информационный сайт Костанайской области (Wayback Machine saytida 2013-07-13 sanasida arxivlangan)
Онлайн карта Костанайской области (Wayback Machine saytida 2012-06-03 sanasida arxivlangan)

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[1] Численность населения Республики Казахстан по областям с началa 2013 года до 1 марта

[Perepis2009-2] Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись населения Республики Казахстан 2009 Года. Краткие итоги.

[совр-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 V sovremennix granitsax Kostanayskoy oblasti, vklyuchaya bivshuyu Turgayskuyu oblast

[4] Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv (Wayback Machine saytida 2013-11-13 sanasida arxivlangan): Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1) (Wayback Machine saytida 2011-08-16 sanasida arxivlangan)

[5] Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1 yanvarya 2010 goda^{[sayt ishlamaydi]}

[АТД-6] Kostanayskaya oblast. Istoriya ATD^{[sayt ishlamaydi]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

k m t Qoʻstanay viloyati
Markazi: Qoʻstanay
Tumanlar	Altinsarin tumani • Amangeldi tumani • Avliyokoʻl tumani • Denisov tumani • Jangeldin tumani • Jitiqara tumani • Mendiqara tumani • Navruzim tumani • Sarikoʻl tumani • Taran tumani • Uzunkoʻl tumani • Fyodorov tumani • Qamishli tumani • Qorabaliq tumani • Qorasuv tumani • Qoʻstanoy tumani
Viloyat ahamiyatiga ega shaharlar	Lisakovsk • Orqaliq • Rudniy